Του Κώστα Λιάπη
Πανέμορφα, ευρηματικά και συλλεκτικά, όπως συμβαίνει όλα τα τελευταία χρόνια, και τα φετινά καλαντάρια των πολιτιστικών φορέων της πόλης μας και της ευρύτερης περιοχής της. Και είναι ν’ απορεί αλλά κυρίως να θαυμάζει κανείς πώς τα καταφέρνουν, σε καιρούς δεινής οικονομικής κρίσης για τη χώρα μας και προφανούς ομόλογης ένδειας και για τούτoυς τους συλλογικούς φορείς, να μπορούν οι ίδιοι να μας χαρίζουν τέτοιους …πλούσιους εκδοτικούς θησαυρούς.
Είχα την τρανή ικανοποίηση να σας παρουσιάσω δυο τέτοιες λαμπρές φετινές εκδόσεις. Της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών και του Πολιτιστικού Συλλόγου Σοφαδιτών Ν. Μαγνησίας. Με τον κορυφαίο Έλληνα ναΐφ ζωγράφο Θεόφιλο και το πλούσιο έργο του στον Βόλο και στο Πήλιο της πρώτης και με όλο το ιστορικό της εγκατάστασης, της ευδοκίμησης και της προσφοράς των Σοφαδιτών στον Βόλο και στο Πήλιο του δεύτερου. Και σήμερα έχω επίσης τη χαρά να σας προσφέρω τις παρακάτω τέσσερις ακόμα:
1. Κιβωτού των Μαγνήτων για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος
Περίτεχνο, όπως και όλα τα προηγούμενα, και το φετινό επιτραπέζιο και πανόδετο καλαντάρι του πρωτοπόρου τούτου φορέα της Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, είναι ενταγμένο στο πλαίσιο της θεματικής διετίας «Μαγνήτων Τέχνες Λαϊκές» και είναι αφιερωμένο στους μακρινιτσιώτικους μνημειακούς θησαυρούς. Πλήρης ο τίτλος με τον υπότιτλο «Οι θησαυροί της Μακρινίτσας, σπάνια κειμήλια απαράμιλλης θρησκευτικής και καλλιτεχνικής αξίας» (17Χ24 εκ., εκδόσεις Ιδιόμελον, σχεδίαση – εκτύπωση Γραφικές Τέχνες «ΠΑΛΜΟΣ», σ. σ. 224).
Μια εξαίρετη έκδοση, μ’ ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό εξώφυλλο που καλύπτει και το οπισθόφυλλο με τη φωτογραφία ξύλινου ζωγραφικού δίπτυχου προσκομιδής του 19ου αι. Με τοιχογραφία του Παντοκράτορα του Ναού του Αγίου Νικολάου Μακρινίτσας να καλύπτει το εσώφυλλο του εξωφύλλου και την έναντι πρώτη σελίδα και με μια άλλη πυκνή τοιχογραφία διαφόρων αγίων του επίσης μακρινιτσιώτικου ναού των Αγίων Πάντων να καλύπτει το εσώφυλλο του οπισθόφυλλου και την έναντι τελευταία σελίδα του όλου πονήματος.
Την έκδοση χαιρετίζουν κατά σειρά ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού και πρόεδρος της Κιβωτού των Μαγνήτων κ. Ιγνάτιος, ο πανοσιολογιώτατος πρωτοσύγκελος της Μητρόπολής μας και δ/ντής του Μουσείου Βυζαντινής Τέχνης και Πολιτισμού «Η Οξεία Επίσκεψης» Μακρινίτσας π. Δαμασκηνός Κιαμέτης και ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κώστας Αγοραστός. Ακολουθεί ένα εισαγωγικό σημείωμα με τίτλο «Η συνέχιση της παράδοσης» του επίτιμου δ/ντή Αρχαιοτήτων Λάζαρου Δεριζιώτη. Και έπεται ένα μεστό ενημερωτικό κείμενο ομότιτλο του ημερολογίου, που ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δ.Π.Θ. δρ. Αλέξανδρος Καπανιάρης παρουσιάζει τον ποικίλο, έντεχνο και λαϊκό, και ιδιαίτερα εκκλησιαστικό κειμηλιακό πλούτο της Μακρινίτσας, με παράλληλες αναφορές στον γενικότερο λαϊκότροπο μνημειακό πλούτο του Πηλίου και στους λαϊκούς ζωγράφους – αγιογράφους Θεόφιλο Χατζημιχαήλ, Μαργαρίτη Μακρινιτζιώτη και Πανταζή Μηλιώτη.
Έπεται η έκθεση των μνημειακών έργων μέσα από θαυμάσιες τετράχρωμες φωτογραφίες του Βαγ. Τσιάμη, επιμερισμένες στις ενότητες αγιογραφίες, προσκυνητάρια, έργα μεταλλοτεχνίας και κεντητικής – λάβαρα – Επιτάφιοι και ξυλόγλυπτα και ακολουθεί το σημείωμα «Αποτύπωση της ορθόδοξης παράδοσης μ’ ευλάβεια και ευθύνη» του παλιού προέδρου της Μακρινίτσας και νυν γεν. γραμματέα της Κιβωτού των Μαγνήτων Νίκου Τσούκα, που επιμελείται και την όλη έκδοση.
Το πόνημα ολοκληρώνεται με το εκτεταμένο ημερολόγιο (σσ. 94 – 222), που είναι καλλιτεχνικότατα διαρθρωμένο αλλά και πλουτισμένο με ασπρόμαυρες φωτογραφίες από το αρχείο του Δημήτρη Λέτσιου.
Σημειώνουμε, τέλος, πως χορηγός της έκδοσης είναι η Περιφέρεια Θεσσαλίας και η σχεδίαση και εκτύπωση της έκδοσης έγινε από τις Γραφικές Τέχνες «ΠΑΛΜΟΣ».
2. Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Ν. Ιωνίας Μαγνησίας «Ιωνες»
Επιτραπέζιο και μικρού όπως πάντα σχήματος (12Χ15 εκ.) και το φετινό καλαντάρι των εκ των πρωτοπόρων πολιτιστικών φορέων της πόλης μας «Ιώνων», αποτελεί ένα ακόμα ευλαβικό αφιέρωμα στις αλησμόνητες πατρίδες της Μικρασίας και συγκεκριμένα αυτή τη φορά στην Ερυθραία και τη Φώκαια. Τίτλος του πονήματος «Eρυθραία – Φώκαια. Πατρίδες της καρδιάς μας» (σ. σ. 104). Όπως φαίνεται και από τον τίτλο του στο διπλό τούτο αφιέρωμα καταγράφονται λιτά αλλά με πολλή συγκίνηση και «μνησιπίμονα», κατά τον Σεφέρη, πόνο, όλα τα στοιχεία (γεωγραφικά, ιστορικά, πληθυσμιακά, οικονομικά, μορφωτικά, πολιτιστικά, εκπαιδευτικά, εκκλησιαστικά κ.λπ., διανθισμένα και με αρχειακό απεικονιστικό υλικό), που συνιστούν την παλιά ταυτότητα αυτών των αγαπημένων χώρων. Της ιωνικής χερσονήσου Ερυθραίας, που απλώνεται ανάμεσα στη Σμύρνη και στην Έφεσο και της βορειότερης από τις ιωνικές αποικίες αρχαίας και νεότερης, και ευρύτερα γνωστής για την εμποροναυτική της ακμή, Φώκαιας.
Με ιδιαίτερες αναφορές στην περίπτωση της Ερυθραίας για τις κυριότερες πόλεις και τα γνωστότερα χωριά της. Και συγκεκριμένα για τον Τσεσμέ, τα Αλάτσατα, το Μελί του Καραμπουρνού, την Κάτω Παναγιά, το Εγγλεζονήσι, την Αγία Παρασκευή, το Σιβρισάρι και τα Βουρλά. Αλλά και με τα πιο ενδιαφέροντα ιστορικά και λοιπά στοιχεία από την αρχαία και νεότερη Φώκαια: Εισαγωγικά – Ο πρώτος διωγμός – Εκκλησία – Εκπαίδευση – Οικονομική ζωή – Εγκατάσταση σε νέες πατρίδες – Φώκαια και Νεοελληνική Λογοτεχνία.
Με όλα αυτά τα στοιχεία αντλημένα από μια πλούσια βιβλιογραφία αλλά, όπως σημειώνει στον πρόλογό της η πρόεδρος των Ιώνων Άννα Πετσιάβα – Παπανικολάου και από ανέκδοτα κείμενα για την ιστορία της Ερυθραίας και το Σιβρισάρι, που παραχώρησε στη συγγραφική ομάδα των «Ιώνων» ο Θοδωρής Κοντάρας.
Ολοκληρώνοντας τη λιτή αυτή παρουσίαση, σημειώνουμε ακόμα πως η έκδοση πραγματοποιήθηκε για μια ακόμα φορά με την ευγενική υποστήριξη των μελών του φορέα Ευάγ. Ευαγγέλου, Νίτσας Μεντεκίδου και Άννας και Φρόσως Πετσιάβα. Τη συγγραφική ομάδα τη συναποτέλεσαν οι Θέκλα Καμμένου, Χρυσάνθη Κυρίτση, Αργυρώ Μάμαλη – Κοπάνου, Βάσσα Παρασκευά και Άννα Πετσιάβα – Παπανικολάου, την επιμέλεια των κειμένων είχαν η Αργυρώ Μάμαλη – Κοπάνου και η Άννα Πετσιάβα – Παπανικολάου, το δημιουργικό η Κυρασία Πρίντζου – Καπότση και την εκτύπωση οι Γραφικές Τέχνες «ΠΑΛΜΟΣ».
3. Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Ν. Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι»
Μικρού κι αυτό σχήματος (11Χ16 εκ.) και επιτραπέζιο, το καλαντάρι του ως άνω επίσης αξιόλογου πολιτιστικού προσφυγικού φορέα της τοπικής μας Νέας Ιωνίας. Με ευρηματικό και αφιερωματικό τίτλο: «Ιεράκειμήλια της Ιωνίας …στη Νέα Ιωνία» (σ. σ. 106). Ο λόγος γίνεται για 27 μνημειακές εικόνες Αγίων, που κουβαλήθηκαν από τους βίαια ξεριζωμένους το 1922 από τις πατρογονικές εστίες τους της Μικρασιατικής Ιωνίας, μαζί με ό,τι άλλο πολύτιμο αυτοί δυνήθηκαν να περισώσουν και να μεταφέρουν στους μπόγους της προσφυγιάς τους στον αρχικά πρόχειρο προσφυγικό τους συνοικισμό και κατοπινό λαμπρό (χάρη στις προσπάθειες των ίδιων) οικισμό της Νέας Ιωνίας του Βόλου, που αποτελεί έκτοτε τη νέα πατρίδα τους.
Τμήμα τούτες οι 27 εικόνες του αφιερώματος ενός μεγάλου αριθμού εκπατρισμένων φορητών εικόνων Αγίων που έφτασαν στη Νέα Ιωνία, άλλες απ’ τις οποίες φυλάσσονται σαν ακριβά κειμήλια στα σπίτια των κατόχων τους και άλλες κοσμούν τον μουσειακό χώρο του γυναικωνίτη του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας της Νέας Ιωνίας. Και βέβαια στο αφιερωματικό τμήμα του Ημερολογίου εκτίθεται οι έγχρωμες και ολοσέλιδες φωτογραφίες των περί ων ο λόγος εικόνων, που καλύπτουν τις ζυγές σελίδες του ημερολογίου, μετά από ένα σύντομο κριτικο-ιστορικό σημείωμα, που καταγράφεται στις απέναντι μονές σελίδες.
Οι εκτειθέμενες εικόνες ανήκουν στις παρακάτω 13 νεοϊωνιώτικες οικογένειες: Δημητρίου Βαλαχή (5), Δανιηλίδου (4), Καρεκλά (4), Γιάγκου Καρεκλά (1), Κοκκινάκη – Κρεμύδα (1), Αχιλλέα Κονταξή (1), Κοντοχριστοφή (1), Μακαρονά (1), Μαρμαρά (2), Τσελέπη (2), Νικολάου Χατζητάσου ή Λαδά (3), Γαλιού (1) και Τσάγγαρη (1).
Η όλη έρευνα και η επιμέλεια των κειμένων πραγματοποιήθηκαν από την Βασιλεία Γιασιράνη – Κυρίτση και την πρόεδρο του φορέα Ουρανία Σταματιάδου – Κουτσογιάννη και η επιμέλεια της παραγωγής από την Καλοστύπης Ο.Ε.
4. Μουσείου Ελιάς και Λαδιού.
Επιτοίχιο 23Χ24 εκ., κοσμημένο με 12 τετράχρωμους πίνακες ζωγραφικής, του καταξιωμένου Πειραιώτη ακαδημαϊκού ζωγράφου Δημοσθένη Κοκκινίδη, δασκάλου της ζωγραφικής, πρώην καθηγητή και πρύτανη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Οι εν λόγω πίνακες, των οποίων εκτίθενται ολοσέλιδες οι έγχρωμες φωτογραφίες, κοσμώντας τους μήνες του έτους, συναπαρτίζουν το θέμα «Κυκλάδες», χαρίζοντας στο κομψό τούτο Calendar τη σπάνια φωτεινότητα των νησιών του Αρτζιπελάγους μας.
Στις ημερολογιακές, εξάλλου, σελίδες παρατίθενται όχι μόνο και οι λιγότερο γνωστές εκκλησιαστικές γιορτές του κάθε μήνα αλλά και όλες οι τιμώμενες στη χώρα μας αλλά και διεθνώς ημέρες (Παιδείας, Υγείας, Βιβλίου, Πολιτιστικής κληρονομιάς, Γυναίκας, Μουσείων, Τουρισμού, Αποταμίευσης κ.λπ).
Κείμενα της έκδοσης: Βιογραφικό του τιμώμενου καλλιτέχνη, «Ο τόπος» (Άγιος Γεώργιος Νηλείας – απόσπασμα «Μερικής Γεωγραφίας» Αργύρη Φιλιππίδη), «Τα «Καλύβια» της Γατζέας» (Κ. Λιάπη), «Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου Α.Ε», «Εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού Πηλίου».
