Του Κώστα Λιάπη
Από τις ιδιαίτερα ταλαντούχες στον χώρο της Δημόσιας Εκπαίδευσης και διδάκτορας με μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Παιδική Λογοτεχνία η Ελενα Χ. Στανιού εργάζεται ως νηπιαγωγός στον Βόλο από το 1999, ενώ μετέχει ενεργά σε δράσεις για το παιδικό βιβλίο, έχοντας πραγματοποιήσει εισηγήσεις και σεμινάρια για την παιδική λογοτεχνία και σεμιναριακά μαθήματα στους φοιτητές του Π.Τ.Π.Ε. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Η ίδια έχει επίσης δημοσιεύσει άρθρα σε βολιώτικες εφημερίδες και σε περιοδικές εκδόσεις, ενώ από το 2009 ασχολείται συστηματικά με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Συγκεκριμένα από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» και στη σειρά «Μικρή Ιστορία για παιδιά» – «Βατόμουρο», ηλικία 7 +, έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία της: «Το πρωτοχρονιάτικο δώρο του Αρη», «Το μικρό ρυμουλκό», «Πολίν», «Το μυστικό της ριγέ βαλίτσας» και «Το μικρό ρυμουλκό σε νέο λιμάνι». Και από τις αντίστοιχες εκδόσεις της «Ηρας» για παιδιά ηλικίας από 8 – 11 ετών «Το μπαούλο στη σοφίτα» και για παιδιά από 6 – 11 ετών «Τα γενέθλια της Κυβέλης».
Το φετινό φθινόπωρο η καλή μου και πάντα μελετηρή παλιά μαθήτριά μου Ελενα άνοιξε διάπλατα τα λογοτεχνικά συγγραφικά φτερά της, μ’ ένα πόνημα για μεγάλους που ήδη εκπλήσσει και αρέσει πολύ με την πρωτοτυπία του και τη λοιπή συγγραφική αρματωσιά του.
Ο λόγος γίνεται για το κοινωνικό και με ψυχολογικές αλλά και ψυχαναλυτικές διαστάσεις μυθιστόρημά της «Ο πίνακας», (εκδόσεις «Αέναον», Αθήνα 2018, σσ. 166). Μια μυθιστορία με εκπληκτική ευρηματική υποδομή που κινείται ανάμεσα στη ζώσα πραγματικότητα και το όνειρο, με αριστουργηματικά επιδέξια δομή και πλοκή, με μια πλούσια αισθηματική διαστρωμάτωση, με μια εξαίρετη διαγραφή χαρακτήρων των δρώντων προσώπων της και γενικά με μια εντυπωσιακή και γλαφυρή ρέουσα γραφή. Ενα πνευματικό σύγγραμμα ιδιαίτερης πνοής, που οι εκπλήξεις και οι ανατροπές είναι απανωτές και το ενδιαφέρον του αναγνώστη τόσο ζωηρό, που τον υποχρεώνει να το διαβάσει μονορούφι.
Η όλη ιστορία ξεκινά με την επίσκεψη της κεντρικής ηρωίδας φιλολόγου καθηγήτριας Μαρίας Ανδρέου στον ψυχίατρο καθηγητή Κωνσταντίνο Παπαποστόλου, σε μια απελπισμένη προσπάθειά της (την τρίτη στη σειρά) να βρει γιατρειά για το μόνιμο βασανιστικό της συναίσθημα που της προκάλεσε ο θάνατος από τροχαίο δυστύχημα του αγαπημένου γιου της Αγγελου. Επιθετικά αρνητική στην αρχή της πρώτης αυτής συνεδρίας η επισκέπτρια, αντιμετωπίζει με προβληματισμό κι έναν παράξενο πίνακα, με έντονα χρώματα και παράξενα σχήματα, που στολίζει το γραφείο του γιατρού. Μια γυναίκα φαίνεται να κοιμάται στον πίνακα ανήσυχα «σαν να έχει μπλεχτεί σε παράξενες ονειρικές καταστάσεις». Κι αυτό δημιουργεί στην επισκέπτρια «ένα αδιόρατο αρνητικό συναίσθημα». Η ίδια ωστόσο μετά την πρώτη αρνητική της στάση πείθεται σε λίγο από τη συγκινητική χειρονομία του γιατρού να σκύψει και να φιλήσει το χέρι της και απ’ το ζεστό και καλοσυνάτο του χαμόγελο πως «αυτός ο άνθρωπος ήταν ικανός ν’ ακούσει τον πόνο της και άξιος να τον εμπιστευθεί». Και δέχεται, όπως της ζήτησε με τον οικείο πια κι επαγγελματικά επιδέξιο τρόπο του ο γιατρός, να του ανοίξει την καρδιά της και να του διηγηθεί τη ζωή της.
Κι αυτό γίνεται με καθημερινές συνεδρίες, όπου η πρωταγωνίστρια αφηγείται στον φίλο πια γιατρό τα της βιωτής της και με τον παράξενο πίνακα πάντα παρόντα να την τρομάζει αλλά και να την μπερδεύει συναισθηματικά σαν να ήθελε κάτι να της θυμίσει ή σε κάτι να την προειδοποιήσει.
Πρώτη πλατιά αναφορά της σ’ αυτές τις συνεδρίες στέκεται η γνωριμία τηςμε τον διακεκριμένο πανεπιστημιακό καθηγητή της των Αρχαίων Ελληνικών Γεράσιμο Αλεξάνδρου, που τον ερωτεύθηκε τρελά με την πρώτη ματιά σπουδάζοντας Φιλολογία και που τον παντρεύτηκε αργότερα, ερωτευμένη πάντα τρελά μαζί του, ακόμα κι όταν της ζήτησε διαζύγιο, αλλά πριν αποκαλυφθεί η ερωτική του σχέση με μια άλλη γυναίκα στη Θεσσαλονίκη και η απόκτηση ενός γιου. Η ίδια, όμως, τον μίσησε αργότερα γιατί τον θεώρησε υπεύθυνο για τον θάνατο του γιου τους Αγγελου. Ο οποίος από μια παράξενη παρέμβαση της μοίρας, γνωρίστηκε κι έγινε φίλος με τον συμφοιτητή αδελφό του Πέτρο, χωρίς να γνωρίζει κανείς από τους δυο τους την αδελφική τους σχέση, αφού ο δεύτερος είχε το επίθετο της ανύπαντρης μητέρας του και το επίθετο «Αλεξάνδρου» του πατέρα του αλλά και του πατέρα του φίλου του το εξέλαβαν και οι δυο σαν συνωνυμία…
Και το παιχνίδι της μοίρας αποκτά τραγικές διαστάσεις, όταν οι δυο «αδελφικοί» φίλοι γίνονται θύματα δυστυχήματος επιβαίνοντες στο αυτοκίνητο του Πέτρου που οδηγεί ο Αγγελος. Τραγική συνέπεια: O μεν Αγγελος χάνει τη ζωή του, ο δε Πέτρος τραυματίζεται βαριά και οι γιατροί ζητούν από τη μητέρα του νεκρού την άδεια να χρησιμοποιήσουν τα όργανά του γιου της για να σωθεί ο φίλος του. Και το παιχνίδι της μοίρας κορυφώνεται όταν μαζί με τους γιατρούς ζητά την ίδια χάρη της δωρεάς των οργάνων του γιου της από τη χαροκαμένη μάνα του και πρώην γυναίκα του ο άπιστος άνδρας της και πατέρας και των δυο παιδιών Γεράσιμος…
Αποσβολωμένη η Μαρία δέχεται διαδοχικά τους κεραυνούς της μοίρας, πέφτει από εφιάλτη σε εφιάλτη ώσπου να συνειδητοποιήσει το έρεβος τούτων των ξαφνικών αποκαλύψεων, γίνεται έξαλλη με τον άνθρωπο που υπεραγαπούσε κι εκείνος την κορόιδευε τόσα χρόνια αλλά δίνει την έγκρισή της για τη δωρεά των οργάνων.
Ο φίλος κι αδελφός του μακαρίτη γιου της σώζεται και την επισκέπτεται όταν έχει αποκατασταθεί η υγεία του για να την ευχαριστήσει που του χάρισε τη ζωή, συγκλονισμένος κι ο ίδιος από την πολλαπλή αποκάλυψη. Κι ακολουθεί ένα ακόμη οδυνηρό χτύπημα για την απαρηγόρητη Μαρία, όταν μαθαίνει από τον Πέτρο την αιτία του δυστυχήματος που στοίχισε τη ζωή στον γιο της. Και που ήταν μια οικογενειακή φωτογραφία του φίλου του, που έπεσε τυχαία από το ντουλαπάκι που βρίσκεται μπροστά από τη θέση του συνοδηγού κι ο Αγγελος ζήτησε να την δει οδηγώντας το αυτοκίνητο. Η αποκάλυψη πως ο άνδρας της φωτογραφίας ήταν ο πατέρας του, «ένας τεράστιος υποκριτής που κατέστρεψε δυο οικογένειες», τον αναστάτωσε τόσο, που έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου με όλα τα τραγικά παρεπόμενα…
Το καινούργιο σοκ αναζωπυρώνει το συναισθηματικό πρόβλημα της Μαρίας, αλλά ο φίλος γιατρός της στην τελευταία συνεδρία της θεραπείας τής δίνει γεμάτος στοργή τα ψυχικά αντιστύλια να σταθεί όρθια. Ο ίδιος της έχει ήδη αποκαλύψει και το δικό του αντίστοιχο πρόβλημα της απώλειας της γυναίκας του και της πολύχρονης προσπάθειάς του να αντιμετωπίσει μόνος το μεγάλωμα των δυο παιδιών του, όντας ήδη ερωτευμένος με την πελάτισσά του. Που κι αυτή, όμως, ανακαλύπτει από συνεδρία σε συνεδρία πως ο φίλος γιατρός της κάθε άλλο παρά της είναι αδιάφορος. Και η ευτυχής κατάληξη τούτης της σχέσης σφραγίζεται με την κοινή ομολογία της αμοιβαίας τους αγάπης και της απόφασής τους να συνεχίσουν μαζί τη ζωή τους στην τελευταία τούτη συνεδρία, απ’ την οποία η Μαρία επιστρέφει στο σπίτι της και πέφτει να κοιμηθεί για πρώτη φορά ευτυχής ύστερα από τόσο καιρό, αλλά και νιώθοντας μια τεράστια όσο και περίεργη κούραση.
Και βέβαια οι αναγνώστες, ανακουφισμένοι κι αυτοί, προλειαίνονται για το χάπι εντ της όλης δραματικής ιστορίας αλλά η συγγραφέας έχει αντιρρήσεις, καθώς έχει ήδη ετοιμάσει μια ανατροπή μεγατόνων…
Η Μαρία ξυπνά από έναν ταραγμένο ύπνο θεωρώντας πως ο Αγγελος είναι κοντά της και τη φωνάζει για να την ξυπνήσει: «Μαμά! Μαμά!» Και βλέπει κατάπληκτη ανοίγοντας τα μάτια της ζωντανό τον γιο της. Κι όταν συνέρχεται κλαίγοντας και φιλώντας τον αδιάκοπα συνειδητοποιεί πως όλα όσα έζησε τον τελευταίο καιρό μέσα από τις συνεδρίες της ήταν ένα εφιαλτικό όνειρο!…
Πώς έγινε όλο αυτό; Πώς χώρεσαν τόσο γεγονότα, τόσα πρόσωπα, τόσες εκπλήξεις σ’ ένα τέτοιο βάθος χρόνου; Ολα είναι δυνατά όταν όλοι ξέρουμε πως και το πιο μακρύ όνειρο δεν έχει μεγαλύτερη διάρκεια από λίγα λεπτά της ώρας. Και η συγγραφέας κι αυτό το ήξερε, αλλά κι όλη τη σχετική θεωρία του Φρόιντ περί ονείρων, όπως αυτή πέρασε στο γνωστό σύγγραμμά του «Η ερμηνεία των ονείρων» («Die Traundeutung»), αλλά και σ’ όλο του το πλατύ επιστημονικό και φιλοσοφικό έργο του ίδιου θεμελιωτή της ψυχαναλυτικής σχολής στον χώρο της Ψυχολογίας. Και τα πορίσματα αυτών των ερευνών η αγαπητή Ελενα τα πέρασε στο μυθιστόρημά της, με υποδειγματική ευθυκρισία και επιδεξιότητα, κινούμενη ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, αλλά και επιχειρώντας τον ονειρικό ψυχικό συμψηφισμό των επιθυμιών και των απαγορεύσεων.
Ωστόσο, βέβαια, αν η όλη ιστορία τελείωνε εδώ, με επίλογο το τελευταίο αίσιο γεγονός, θα έμειναν αναπάντητα ζωτικά ερωτήματα στον αναγνώστη, αφού το όλο στόρι θα παρέμεινε ουσιαστικά κολοβό, όντας χωρίς απάντηση σε βασικά σημεία του, όσο κι αν αυτά προκύπτουν από ζωτικές πτυχές του φαντασιακού κόσμου του εκτεταμένου ονείρου. Κι εννοώ το θέμα των αναπάντητων ώς το σημείο αυτό προβληματισμών της πρωταγωνίστριας σχετικά με τον μυστηριώδη πίνακα, που έδωσε και τον τίτλο της όλης μυθιστορίας, και κυριότερα με το χάπι εντ στην ερωτική πλέον σχέση της πρωταγωνίστριας με τον ονειρικό γιατρό της Κωνσταντίνο Παπαποστόλου.
Μην ανησυχείτε, φίλες και φίλοι. Η συγγραφέας βρήκε τον τρόπο κι έδωσε με αριστουργηματική ευρηματικότητα και πειστικότητα τις ενδεδειγμένες απαντήσεις, που δεν αφήνουν κενά στη θαυμαστή ιστορία της, αλλά και που αποδείχνουν γι’ άλλη μια φορά το πόσο διαβασμένη είναι η ίδια στα επιστημονικά θέματα της ψυχολογίας και ψυχανάλυσης, αλλά και της ερμηνείας των ονείρων. Γεγονός που αποδείχνεται όχι μόνο από τη γνώση της φροϊντικής σχετικής θεωρίας, αλλά και από άλλα διαβάσματά της. Οπως είναι τα έργα του Εdgar Allan Poe, με κορυφαίο για την περίπτωση το ποίημα «Dream within a Dream» («Ονειρο μέσα σε όνειρο»), που το βάζει στο στόμα της πρωταγωνίστριας στο τέλος της ιστορίας της, με ακροατή (το φανταστήκατε;) τον αγαπημένο της γιατρό και νέο σύντροφο της ζωής της, τον Κωνσταντίνο Παπαποστόλου!…