Ο γνωστός συγγραφέας μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το καινούργιο του βιβλίο
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το ιστορικό μυθιστόρημα του εξ Ιμβρου ορμώμενου συγγραφέα και εκπαιδευτικού Δημήτρη Καραβασίλη, με τον τίτλο «Αντριάνα, το τζιβαέρι της Ιμβρου», από τις εκδόσεις «Αρμός». Ενας έρωτας ξυπνά την καχυποψία και τα τραύματα που παρέμεναν αγιάτρευτα ανάμεσα σε δυο κοινότητες. Μπορούν άραγε οι ανθρώπινες καρδιές να γλιτώσουν από τις Συμπληγάδες μιας αδυσώπητης συλλογικής μνήμης; Μια ιστορία που μηδενίζει τον χρόνο και ανοίγει μια χαραμάδα στην ελπίδα για έναν κόσμο, που η αγάπη θα νικά πάντα. Στο έργο του αυτό, ο συγγραφέας διατρέχει με την ξεγνοιασιά τού μικρού παιδιού, αλλά και με τη σοβαρότητα ενός μεγάλου τη ζωή των πρόσφατων χρόνων στην Ιμβρο. Σήμερα, η όμορφη συνομιλία μας στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ.
Το τελευταίο σας βιβλίο με τον τίτλο «Αντριάνα, το τζιβαέρι της Ιμβρου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρμός». Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία.
Αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμή που μου κάνατε να φιλοξενήσετε την «Αντριάνα» στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ και μαζί μ’ αυτήν όλη την ιστορία της πατρίδας της, της Ιμβρου και γενικότερα της Μικρασίας. Η Αντριάνα είναι μια κοπέλα που μεγαλώνει σ αυτό το ιστορικό, το μαρτυρικό νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου, στην Ιμβρο. Οι σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων και του Τούρκων κατοίκων του νησιού έχουν σμιλευτεί κάτω από δύσκολες συνθήκες. Η Αντριάνα άκουσε και ακολούθησε την καρδιά της. Αγάπησε έναν Τούρκο τελωνοφύλακα. Η απόφασή της να ακολουθήσει μέχρι τέλος την αγάπη της, να παντρευτεί και να φύγει μαζί του, την έφερε αντιμέτωπη με τους συμπατριώτες της. Εκείνοι το θεώρησαν προδοσία. Το βιβλίο παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας και συνάμα καταγράφει τον ηθογραφικό και λαογραφικό πλούτο το νησιού, ζει με τα ιστορικά γεγονότα που συνταράσσουν την κοινωνία του και ακολουθεί την Αντριάνα καθώς εκείνη παρασέρνει μαζί της τον αναγνώστη στα κατάβαθα της ύπαρξής του, μέχρι να επέλθει η κάθαρση.
Τι σημαίνει «γράφω» για σας;
Επικοινωνώ. Το λέω ευθέως, επειδή έτσι το αισθάνομαι. Από μικρός για μένα το γραπτό υπήρξε η σανίδα σωτηρίας μου μέσα στο πέλαγος των βιωμάτων και συναισθημάτων που ένιωθα. Οταν ζωντανεύει στο χαρτί το τραγούδι της καρδιάς, μπορείς να είσαι σίγουρος ότι είσαι στο σωστό μονοπάτι. Το «γράφω» είναι η ανάγκη να αναπνέεις, να καταγράφεις και να ερμηνεύεις τον κόσμο. Είναι το παιχνίδι της λέξης που σου κρύβεται κι εσύ έχεις να τη βρεις μέσα στα μύχια της ύπαρξής σου. Πολλές φορές βρίσκεις άλλες λέξεις, σε σαγηνεύουν να τις βάλεις στη σειρά για να διηγηθούν την ιστορία σου. Οι λέξεις είναι ζωντανές. Πρέπει να τις σέβεσαι. Για μένα άλλος τρόπος αληθινής ζωής, πέρα από τη συγγραφή, δεν υπάρχει. Είναι κατάθεση, είναι ευχαριστία, είναι προσευχή. Είναι συνάντηση. Είναι κοινωνία με τον εαυτό μου και με τον κόσμο.
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Ιμβρο. Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία στο βιβλίο σας;
Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί μια αυτοβιογραφία για μένα. Στο παρασκήνιο της ιστορίας βρίσκομαι κι εγώ, μικρό παιδί βέβαια, να παρακολουθώ και να μη χορταίνω να ζω την κάθε στιγμή των γεγονότων που με σημάδεψαν βαθιά. Εζησα την εποχή των μεγάλων αλλαγών, του κλεισίματος των ελληνικών σχολείων, της απαγόρευσης της ελληνικής γλώσσας κ.λπ. Γεγονότα που καταγράφηκαν στη ψυχή μου και χρειάστηκε πολύς καιρός για να μπορέσω να τα ερμηνεύσω, να τα «τακτοποιήσω» κατά κάποιον τρόπο μέσα μου. Το τακτοποιημένο δωμάτιο της ψυχής μου είναι αυτό το βιβλίο.
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο σας, μέσα από τα ήθη, τα έθιμα, τις συνήθειες των ανθρώπων, μεταφέρεται με έναν μαγικό τρόπο στη Μικρά Ασία. Τι κρατάτε από τη Μικρά Ασία περισσότερο στην καρδιά σας;
Η Μικρασία είναι οι άνθρωποι. Το μεγαλείο τους. Η αρχοντιά τους. Ο πλούτος τους. Ακόμα και τα πάθη τους είχαν έναν άλλον τρόπο να τα αποδέχονται, να τα αντιπαλεύουν. Η Μικρασία είναι οι μοσχοβολιές των περιβολιών, είναι ο ανταριασμένος ουρανός από τους πολέμους, η προσμονή, η προδοσία και το χαμόγελο στο μέλλον.
Ποια είναι η Αντριάνα; Είναι μια γυναίκα – σύμβολο; Και αν ναι, τι ακριβώς συμβολίζει;
Η Αντριάνα είναι μια γυναίκα που ποτέ δεν θα αξίωνε για τον εαυτό της τέτοιον ρόλο. Ωστόσο τα έφερε έτσι η Ιστορία ώστε να ταυτίσει το όνομά της με την Ιμβρο. Η Ιμβρος είναι η αντρειωμένη γυναίκα που παρόλη την κακομεταχείριση που δέχτηκε, εκείνη όρθια με ξέμπλεκα μαλλιά στέκεται στο Αιγαίο προσπαθώντας να προστατέψει τα παιδιά της. Είναι η μάνα που βίαια της ρημάζουν το σπιτικό της, σκορπούν το βιός της και παρόλα αυτά εκείνη αντρειωμένη παλεύει, ελπίζει και διδάσκει την Ιστορία. Η Αντριάνα με αυτή την έννοια είναι μια γυναίκα σύμβολο επειδή πίστεψε και πάλεψε μέχρι τέλος για τον έρωτά της. Το ίδιο και η Ιμβρος.
Σε πρόσφατη συνέντευξή σας αναφέρατε πως αυτό το βιβλίο δεν είναι απλά μια ερωτική ιστορία μεταξύ δύο ανθρώπων, αλλά ένα χρέος… Χρέος προς ποιον;
Και ο έρωτας είναι χρέος και οφείλουμε κάθε φορά να του αποδίδουμε την τιμή και την αξία που του πρέπει. Το θεωρούμε ίσως αυτονόητο και χανόμαστε μέσα στην καθημερινότητά μας και ξεχνάμε. Το βιβλίο αυτό τον φωτίζει. Καταγράφει και συμπάσχει με τις επιλογές και τις συνέπειές του. Το ένα χρέος είναι αυτό. Το άλλο χρέος είναι προς την πατρίδα μου. Το βιβλίο αυτό είναι καρπός, όπως ανέφερα και πρωτύτερα, πολλών εσωτερικών μου διεργασιών μέχρι να επουλωθούν τραύματα της παιδικής μου ηλικίας, καθώς έβλεπα μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού την επέλαση της βαρβαρότητας σε έναν τόπο δίχως να ξέρω το γιατί. Τα παιχνίδια, τα παραμύθια, τα ήθη, τα έθιμα έπρεπε να διασωθούν. Τα αγάπησα τόσο που το ένιωσα ως καθήκον μου να τα μαζέψω για να τα παραδώσω ζωντανά όπως τα έζησα. Το χρέος μου προς τη μάνα Ιμβρο.
Μπορούν άραγε οι ανθρώπινες καρδιές να γλιτώσουν από τις Συμπληγάδες μιας σκληρής συλλογικής μνήμης;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που με είχε απασχολήσει πολύ όσο καιρό έγραφα το βιβλίο αυτό και ανέτρεχα παράλληλα στα δικά μου βιώματα. Για αυτό άλλωστε και το θέτω στο οπισθόφυλλο. Είναι ένα κυρίαρχο ερώτημα που εδώ που τα λέμε δεν είναι ούτε νέο, ούτε προσωπικό. Πώς βλέπει άραγε κάποιος τον κόσμο; Με τον νου ή με την καρδιά; Με τη λογική ή με το συναίσθημα; Τι μένει στο τέλος; Διάβασα πρόσφατα κάτι σχετικό με την εκπαίδευση. Οτι μια μέρα όλοι οι μαθητές θα ξεχάσουν τι τους έμαθαν οι δάσκαλοι, όμως όλοι θα θυμούνται πώς τους έκαναν να αισθάνονται. Μένει το συναίσθημα. Η εικόνα που έχουμε για τον άλλον είναι όχι κυρίως στο τι λέει, αλλά πώς μας κάνει να νιώθουμε. Οι ανθρώπινες καρδιές έχουν αυτή τη μυστηριώδη δύναμη να θεραπεύουν, να απαλύνουν, να συγχωρούν. Ο χρόνος βοηθά στην επούλωση, ωστόσο η καρδιά είναι εκείνη που βλέπει τον άλλον ως αδελφό. Σου λέει να προσέχεις πώς συμπεριφέρεσαι επειδή και ο άλλος δίνει τον αγώνα του, είναι τραυματισμένος και εύθραυστος. Η συλλογική μνήμη καταγράφει γεγονότα που η αλήθεια είναι ότι μάτωσαν, πόνεσαν, διέλυσαν. Η αγάπη ωστόσο έχει άλλη δύναμη. Μπορεί να καλλιεργήσει στη ψυχή την ανθρωπιά και τη συμπόνοια. Η Αντριάνα θα υποστηρίξει με όλες τις δυνάμεις της αυτή την αλήθεια.
Η αγάπη νικά πάντα το δίκιο του ισχυρότερου;
Η αγάπη νικά πάντα. Μπορεί όχι την ίδια στιγμή. Μπορεί να πεθάνει, όμως στο τέλος θα αναστηθεί. Το έχουμε δει αυτό, το πιστεύουμε. Στη ζωή του ο καθένας πολλές φορές εκεί που όλα φαίνονταν ότι είναι στάχτη, ανασκαλεύοντας τις στάχτες βρίσκει μια τόση δα σπίθα, ικανή να ξεκινήσει φωτιά να τον ζεστάνει. Το δίκαιο είναι μια μεγάλη κουβέντα. Κάποιες φορές συγχέεται με τα συμφέροντα και εκεί περιπλέκεται. Τα συμφέροντα του ισχυρότερου. Ποιος άραγε είναι ο ισχυρότερος; Εκείνος που υπερτερεί σε σωματική, υλική δύναμη; Ή εκείνος που κατανοεί και συγχωρεί; Ο τελευταίος γίνεται πρώτος. Τούτη η αλήθεια άλλαξε συθέμελα τον κόσμο μας εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια. Ακόμα και ο θάνατος αδυνατεί μπροστά της. Δεν μπορεί να βασιλέψει η λησμονιά του. Η αγάπη τον έχει νικήσει. Η Αντριάνα στα συμφέροντα αντέταξε την καρδιά.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Το χρέος μου, όπως σας είπα, απέναντι στην πατρίδα μου, την Ιμβρο, το έπραξα. Μπορώ να αντικρίσω τα τραύματά μου και με ήσυχη καρδιά να αναστήσω τη ζωή μου εκεί. Πάντα θα αγαπώ τη Μικρασία και θα αισθάνομαι ευγνώμων για όσα μου χάρισε μέσα από πόνο και κόπο, όμως με περισσή αγάπη και φροντίδα. Οι ανθρώπινες σχέσεις μέσα στο σχολείο είναι στα άμεσα συγγραφικά μου σχέδια. Ο μαθητόκοσμος. Ενας πλούσιος συναισθηματικά κόσμος με τεράστια δυναμική. Ηδη έχω γράψει ένα μυθιστόρημα που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο με τίτλο «Ο Παράδεισος δεν έχει μόνο αγγέλους». Θα ήθελα τόσων χρόνων εκπαιδευτική εμπειρία να τη μεταφέρω στις σελίδες βιβλίων με ήρωες τους ήρωες της σχολικής πραγματικότητας. Παιδιά, δασκάλους, γονείς. Ελπίζω στο τέλος να ανακαλύψουν ότι δεν είναι μόνο ήρωες λογοτεχνικοί, αλλά αληθινοί ήρωες της ζωής.
