Δύο βιβλία με επίκεντρο τον Σπινόζα παρουσιάζονται την Τρίτη 6 Νοεμβρίου στον «Ιανό»
Τα βιβλία του Pierre – Francios Moreau «Ο Σπινόζα και ο σπινοζισμός» και «Σπινόζα. Κράτος και θρησκεία», σε μετάφραση Φ. Σιατίτσα και επιστημονική επιμέλεια Δημήτρη Αθανασάκη παρουσιάζονται την Τρίτη 6 Νοεμβρίου στις 18.00 στον «Ιανό», που βρίσκεται Σταδίου 24 στην Αθήνα.
Ομιλητές είναι οι Θεόδωρος Πενολίδης καθηγητής Φιλοσοφίας ΑΠΘ, διευθυντής του Δ.Π.Μ.Σ. «Συστηματική φιλοσοφία», διευθυντής του εργαστηρίου φιλοσοφίας των κοινωνικών επιστημών ΑΠΘ, Γιάννης Πρελορέντζος καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αρης Στυλιανού αν. καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας ΑΠΘ, πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, πρόεδρος του ΚΘΒΕ και Δημήτρης Αθανασάκης επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας ΑΠΘ, αναπληρωτής διευθυντής του Δ. Π. Μ. Σ. «Συστηματική φιλοσοφία», επιστημονικός επιμελητής της έκδοσης.
Το βιβλίο του Pierre-François Moreau, «Ο Σπινόζα και ο σπινοζισμός», το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι από τις Γαλλικές Πανεπιστημιακές Εκδόσεις (Presses Universitaires de France) τον Ιανουάριο του 2003 και αριθμεί έκτοτε τέσσερις διαδοχικές εκδόσεις στη Γαλλία και ήδη δύο εκδόσεις στην Ελλάδα, ακολουθεί τρεις διακριτές στρατηγικές παρουσίασης, που καθορίζουν τη δομή του και υπαγορεύουν τη διάταξη των περιεχομένων του. Η πρώτη είναι η στρατηγική του ιστορικού και εντοπίζεται στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου. Το ζήτημα εδώ δεν είναι απλώς η εξιστόρηση της ζωής του Σπινόζα ή, ακριβέστερα, η αφήγηση των λιγοστών πραγμάτων που γνωρίζουμε με βεβαιότητα για τη ζωή του, αλλά η οργανική ένταξη της βιογραφίας του στο σύνθετο πολιτικό, θρησκευτικό και διανοητικό πλαίσιο των Κάτω Χωρών του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα, περίοδος που συμπίπτει με αυτό που συνήθως αποκαλείται «ο Χρυσός Αιώνας» της Ολλανδίας.
Συναντάμε εδώ μία από τις ειδικές μεθοδολογικές απαιτήσεις της φιλοσοφικής εργασίας. Στόχος του ιστορικού της φιλοσοφίας δεν είναι η εξέταση και η κατάταξη των ερμηνειών μιας φιλοσοφικής σκέψης με αποκλειστικό κριτήριο την απόσταση που τις χωρίζει από τη μία και μοναδική αλήθεια του συστήματος, αν μια τέτοια αλήθεια υπάρχει, αλλά, αντίθετα, ο προσδιορισμός της λογικής (ή της θεωρητικής σκοπιμότητας) που καθιστά δυνατή, και μάλιστα αναγκαία, την κάθε ερμηνεία.
Το δεύτερο βιβλίο του P.-F. Moreau, που μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Ι. Σιδέρης» με τίτλο «Σπινόζα. Κράτος και θρησκεία», αναπτύσσει υποδειγματικά, μέσα από μία λεπτομερή ανάλυση της θεολογικοπολιτικής πραγματείας και της πολιτικής πραγματείας του Σπινόζα, δύο ουσιώδεις πτυχές της σπινοζικής φιλοσοφίας, τον ιστορικό ρασιοναλισμό αφενός και τον στρατευμένο ρασιοναλισμό αφετέρου. Ο συγγραφέας δείχνει ότι στα πολιτικά έργα του ο Σπινόζα αναπτύσσει πρώτον μια θεωρία του κράτους, που απομακρύνεται από τις κλασικές θεωρίες του κοινωνικού συμφώνου και επιχειρεί να φωτίσει τους πραγματικούς όρους γένεσης και διατήρησης του κράτους. Δεύτερον μια θεωρία της θρησκείας, ιδιαίτερα της εβραϊκής και της χριστιανικής, η οποία προϋποθέτει μία έρευνα, ταυτόχρονα ιστορική και γλωσσολογική, με αντικείμενο το ίδιο το βιβλικό κείμενο. Τρίτον μια θεωρία των διαφόρων μορφών πολιτεύματος, η οποία αντιπαρατάσσει ρητά την ιστορική εμπειρία στην ουτοπία. Ο κοινός παρονομαστής όλων αυτών των αναλύσεων είναι μια θεωρία των ανθρώπινων παθών, το κράτος είναι το έλλογο αποτέλεσμα μιας διαδικασίας, στην οποία προεξάρχοντα ρόλο διαδραματίζει όχι ο λόγος, αλλά οι ανάγκες και τα πάθη.
Ο Hegel έβλεπε στον Σπινόζα την αναγκαία αφετηρία κάθε φιλοσοφικού στοχασμού και δήλωνε: «Σπινόζα ή καθόλου φιλοσοφία». Σε κάθε περίπτωση, «η έντονη και διαρκής παρουσία του Σπινόζα στα πιο ζωντανά φιλοσοφικά ρεύματα του καιρού μας δείχνει ότι η σκέψη του Σπινόζα απέχει πολύ από το να καταλάβει μία θέση στο μουσείο των φιλοσοφικών συστημάτων και να ξεχαστεί εκεί. Αντίθετα, μπορεί και πρέπει να διαβάζεται σήμερα ως μια φιλοσοφία του παρόντος. Μια τέτοια, ακριβώς, πρωτότυπη ανάγνωση του Σπινόζα επιχειρεί με επιτυχία στα βιβλία του ο Pierre-François Moreau» υπογραμμίζει ο Δημήτρης Αθανασάκης επίκουρος καθηγητής Νεότερης Φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ.
