Ο γνωστός παιδαγωγός, συγγραφέας, ερασιτέχνης ηθοποιός και μουσικός μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ
Οποιος δεν γνωρίζει τον Θοδωρή Παπαϊωάννου χάνει!
Παιδαγωγός, συγγραφέας, ερασιτέχνης ηθοποιός και μουσικός μετατρέπει τις παρουσιάσεις των βιβλίων του σε γιορτή! Φυσικά μαζί με την κιθάρα του! Χθες, παρουσίασε με μεγάλη επιτυχία τα βιβλία του «Από μέσα μου» από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και «Αντάμα» από τις εκδόσεις Ίκαρος, στο κατάμεστο Public του Βόλου. Με τη βοήθεια των μαθητών της Β΄ τάξης του Ελληνογαλλικού Δημοτικού Σχολείου «Άγιος Ιωσήφ», οι οποίοι πλαισίωσαν θεατρικά και μουσικά την παρουσίαση, υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών κ.κ. Αθανασίας Ελευθερούλη και Ελενας Νταβλαμάνου, ο συγγραφέας μίλησε στους μικρούς αναγνώστες για την αγάπη, το μοίρασμα, τη συντροφικότητα και το θάρρος της γνώμης.
Σήμερα, «συνομιλούμε» στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ. Τον ευχαριστώ από καρδιάς!
Tι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;
Μαθητής, φοιτητής, δάσκαλος. Μια ζωή ανάμεσα σε παιδιά, θρανία, τετράδια, γόμες, γέλια και κλάματα. Οι ιστορίες και τα παραμύθια πάντα εκεί. Να παρηγορούν, να διασκεδάζουν, να ταξιδεύουν. Ξεκίνησα να επινοώ τις δικές μου ιστορίες για να επικοινωνώ με τα παιδιά. Έπειτα άρχισα να τις γράφω ώστε να αποκτήσουν εικόνες και η επικοινωνία να γίνει ακόμα πιο όμορφη. Τελικά κάποιες έγιναν βιβλία και στην επικοινωνία μπήκαν και οι ενήλικες γονείς. Στην ουσία όσο κι αν μεγαλώνουμε όλοι μας είμαστε παιδιά. Και σαν ενήλικα παιδιά προσπαθούμε να βγάλουμε το «από μέσα μας» για ν’ ανταμώσει με παιδιά και γονείς. Μ’ αυτήν την ανάγκη πορεύομαι και γράφω για παιδιά. Πιστεύω το πιο υγιές, ειλικρινές, καθαρό κομμάτι κάθε κοινωνίας.
Πόσο εύκολο είναι να γράφει κανείς ένα παιδικό βιβλίο;
Καθόλου εύκολο, πολύ ανασφαλές και δύσκολο. Στα κείμενα για παιδιά οφείλεις να παλέψεις με λίγες μόνο λέξεις για να πεις σημαντικά πράγματα. Χρειάζεται να αποκτήσεις την ικανότητα της «αφαίρεσης» ώστε τα κείμενά σου να είναι λιτά και ουσιαστικά. Τα παιδιά πρέπει να περνάνε όμορφα μ’ ένα βιβλίο. Μπορεί να γελάνε εύκολα, αλλά δεν ξεγελιούνται εύκολα.
Θεωρείτε το παιδικό κοινό, ώριμο αναγνωστικό κοινό;
Χμμ… πραγματικά δεν γνωρίζω αν είναι ώριμο, είναι πάντως ένα «εκπαιδεύσιμο» κοινό. Είναι ένα ειλικρινές κοινό, που όμως είναι εξαρτημένο από τον κόσμο των ενηλίκων. Αν αυτός ο κόσμος τα οδηγεί στον μονόδρομο των οθονών, (τηλεόραση, τάμπλετ, κινητά,) δεν θα είναι καν αναγνωστικό κοινό. Βρισκόμαστε νομίζω μέσα σ’ έναν «τεχνολογικό βομβαρδισμό». Χρειάζεται αγώνας για να δημιουργήσουμε ένα ώριμο παιδικό αναγνωστικό κοινό, με βιβλία που φυτρώνουν σαν όμορφα λουλούδια ανάμεσά μας.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο «Αντάμα» από τις εκδόσεις Ίκαρος. Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας. Για ποιο λόγο επιλέξατε το συγκεκριμένο θέμα;
Το «Αντάμα» είναι η τρίτη ιστορία του Μέλιου και της Μελανής. Έτσι όφειλε να έχει μια συγκεκριμένη φόρμα, με τους ίδιους ήρωες. Στο «Ανάποδα» η Μελανή βγάζει τον Μέλιο από τη δύσκολη θέση, στο «Απέναντι» ο Μέλιος αγωνίζεται για να φτάσει κοντά της. Έτσι σκέφτηκα πως είναι ώρα να βρεθούνε μαζί για να μοιραστούν με τις αισθήσεις την ομορφιά του κόσμου. Πιστεύω πως το μοίρασμα, είναι ζητούμενο της ζωής. Είναι φυσικά και προσωπικό μου ζητούμενο. Πόσες φορές όταν βρεθήκαμε μπροστά σε κάτι πραγματικά όμορφο δεν σκεφτήκαμε «αχ να ήταν εδώ ο…η… οι…για να το ζήσουμε μαζί». Σε μια εποχή που τρέχει πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη, είναι πολύ ωραίο πιστεύω να σταματήσουμε μια στιγμή, να κοιτάξουμε τον διπλανό μας, αυτούς που αγαπάμε και νοιαζόμαστε, τους ανθρώπους εντέλει και να μοιραστούμε μαζί τους τη ζωή.
Πρόκειται για ένα παιδικό βιβλίο ή για ένα βιβλίο (και) για μεγάλους; Ποιο κοινό είχατε στον νου όταν το γράφατε;
Τα βιβλία είναι για όλους. Έχει ειπωθεί: «Χίλιοι αναγνώστες χίλια διαφορετικά βιβλία». Σίγουρα το πρώτο που έχω στο μυαλό όταν γράφω είναι τα παιδιά. Όντας όμως ενήλικος, γονιός, εργαζόμενος, συνάδελφος, φίλος, σίγουρα επηρεάζεσαι από το «ενήλικο» περιβάλλον σου. Έτσι, στο πίσω μέρος του μυαλού όπως λέμε, υπάρχουν οι ενήλικες γονείς των παιδιών, που θα επιλέξουν πολλές φορές αυτοί το βιβλίο για τα παιδιά τους. Όλοι τους ήταν παιδιά κάποτε και πολλοί από αυτούς παραμένουν παιδιά. Άρα θα έλεγα σε παιδιά που είναι μικρά και σε παιδιά που απλά μεγάλωσαν.
Ενα από τα βιβλία που παρουσιάσατε χθες στους μικρούς αναγνώστες και πραγματικά τους εντυπωσίασε ήταν το «Από μέσα μου». Πείτε μας δυο λόγια για την ιστορία του. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσής της;
Το «Από μέσα μου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και το εικονογράφησε ο Κωνσταντίνος Γεωργαντάς είναι θα έλεγα ένα βιβλίο λίγο αυτοβιογραφικό. Ένα βιβλίο για όλα αυτά που κρατάμε μέσα μας, και δεν βρίσκουμε τη δύναμη να τα πούμε. Για τα όχι που γίνονται ναι μέχρι να φτάσουν από το μυαλό στο στόμα μας. Επέλεξα για ηρωίδα μια γατούλα την Τίγρη, που ούτε το όνομα που της έδωσαν της αρέσει, ούτε η ζωή στο σπίτι που την φιλοξενούν. Γιατί απλά δεν είναι επιλογή δική της. Είναι ένα βιβλίο που προσπαθεί να μιλήσει στα παιδιά για το πόσο πιο ομού και απλή θα ήταν η ζωή μας, αν θα λέγαμε απ’ έξω μας αυτά που πραγματικά θέλουμε να πούμε και όχι αυτά που θέλουν να ακούσουν οι άλλοι. Αυτά που μας ενοχλούν μας θυμώνουν, μας πληγώνουν… Εμπνευσμένο λοιπόν από την καθημερινή ζωή μικρών αλλά και μεγάλων.
Υπάρχει πάντα ένα μήνυμα στα βιβλία σας που θα θέλετε να κατανοήσουν οι μικροί αναγνώστες σας;
Πιστεύω πως ο κάθε μικρός αναγνώστης παίρνει το δικό του «μήνυμα». Βρίσκει ένα κομμάτι του εαυτού του ανάμεσα στις λέξεις και στις εικόνες. Αυτό μου το έχουν φανερώσει τα ίδια τα παιδιά στις παρουσιάσεις, στις αναγνώσεις, στις επισκέψεις στα σχολεία. Είναι απίστευτο πόσα πράγματα ανακαλύπτουν μέσα σε μια ιστορία. Και πολλές φορές -πιστέψτε με- ούτε εσύ που έγραψες την ιστορία δεν τα είχες σκεφτεί. Αυτή είναι και η ομορφιά του να γράφεις για παιδιά. Σε βοηθούν να γίνεις καλύτερος άνθρωπος.
Τα παιδικά βιβλία αγοράζονται κυρίως από τους ενήλικες για τα παιδιά. Ετσι γράφοντας δεν απευθύνεστε στον καταναλωτή του πνευματικού σας έργου αμέσως, αλλά εμμέσως, αυτό το λαμβάνετε υπόψη σας;
Ναι φυσικά, δεν γίνεται να μην το λάβεις υπόψη σου αυτό. Και αφορά νομίζω όχι μόνο το κείμενο αλλά και τη γενική εικόνα του βιβλίου (εξώφυλλο, οπισθόφυλλο τίτλος…) Για παράδειγμα, ένα τετράχρονο παιδί βλέπει ένα πολύ όμορφο εξώφυλλο, αλλά δεν γνωρίζει τη λέξη «Αντάμα». Θα την ανακαλύψει με τη βοήθεια ενός ενήλικα. Το σημαντικό κατά την άποψή μου είναι να μην πέσει κανείς στο λάθος να στοχεύσει μονάχα στον ενήλικα-καταναλωτή, χωρίς να σεβαστεί απόλυτα το παιδί – αναγνώστη.
Τα παραμύθια σας ερεθίζουν τη φαντασία των παιδιών και βρίσκουν θέση στην καθημερινότητά τους. Πώς το σχολιάζετε; Είναι για εσάς αυτό η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση;
Τα πρώτα μου κείμενα τα διάβαζα στους μαθητές μου χωρίς φυσικά να τους πω πως είναι δικά μου. ¨Όταν διαπιστώνω πως ταυτίζονται με τους ήρωες, όταν άρχισαν να ρωτάνε για τη συνέχεια μιας ιστορίας, να εμπλουτίζουν μια ιστορία με τα δικά τους στοιχεία, ή να την αλλάζουν κιόλας, αποκτώ ένα μόνιμο χαμόγελο: «Αυτό είναι! Κατάφερα να βάλω τη φαντασία τους σε κίνηση. Η κίνηση φέρνει αλλαγές. Τώρα αλλάζουν μια ιστορία αύριο μπορεί να αλλάξουν τον κόσμο». Αυτά σκεφτόμουν και αυτά σκέφτομαι. Οφείλουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο. Τα παραμύθια έχουν μια τρομερή δύναμη, που ενεργοποιεί τη φαντασία των παιδιών. Το να παίρνουν μέρος τα παραμύθια σου, σ’ αυτή την καθημερινότητα των παιδιών, είναι πραγματική ευτυχία.
Πόσο σημαντικά είναι τα παραμύθια για την εξέλιξη ενός παιδιού;
Πιστεύω πως είναι απαραίτητα. Ποιος μεγάλωσε χωρίς παραμύθια; Τα παιδιά ταυτίζονται με τους χαρακτήρες και βοηθιούνται ώστε να εκφράσουν το δικό τους ψυχισμό. Υπάρχουν δύσκολα θέματα για τα μικρά παιδιά (θάνατος, χωρισμός κλπ) που αντιμετωπίζονται μέσα από παραμύθια. Αναπτύσσονται έννοιες όπως η αγάπη, η αλληλεγγύη, συμβάλλουν στην κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων, εξάπτεται η φαντασία τους…. Και πάνω απ όλα η προσωπική ευχαρίστηση του παιδιού. Μετά από ένα όμορφο παραμύθι, ένα παιδί γίνεται ένα παιδί πιο ευτυχισμένο.
Το θέμα του βιβλίου σας «Αντάμα» μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα αξιόλογο έναυσμα για προβληματισμό και συζήτηση με τα παιδιά για το θέμα της επικοινωνίας των δύο φύλων, της καθημερινότητας που γίνεται μοναδικά ξεχωριστή όταν τη μοιράζεσαι μ’ αυτούς που αγαπάς. Πόσο πιο ξεχωριστές είναι οι διαδρομές που διανύουμε μαζί με τα αγαπημένα μας πρόσωπα και πόσο πιο μικρές φαίνονται οι δυσκολίες της ζωής, όταν τις μοιραζόμαστε;
Το «μοίρασμα» διαθέτει τη μαγική ιδιότητα να πολλαπλασιάζει τη χαρά και να διαιρεί τον πόνο. Κι επειδή η κάθε μέρα μπορεί να χει κι απ’ τα δυο, και χαρά και πόνο πιστεύω πως είναι απαραίτητο συστατικό της καθημερινότητάς μας. «Δεν είναι όμορφος ο κόσμος;» ρωτά η Μελανή τον Μέλιο στο βιβλίο. «Είναι, γιατί τον βλέπουμε μαζί» της απαντά. Πόσο ανάλαφρος νιώθει κανείς όταν μοιράζεται κάτι που τον στενοχωρεί! Πόσο πιο όμορφος είναι ένας περίπατος στο δάσος ή δίπλα στη θάλασσα όταν κρατάς από το χέρι τα παιδιά σου! Μοίρασμα λοιπόν, κι η ζωή μας γίνεται πιο όμορφη.
Τι χρειάζεται να διαθέτει ένα βιβλίο που απευθύνεται στα παιδιά έτσι ώστε να ψυχαγωγεί, να ακονίζει τη σκέψη και τη φαντασία, αλλά και να θέτει προβληματισμούς, όπως το βιβλίο σας «Από μέσα μου»;
Την αλήθεια, την αγάπη, και τον σεβασμό του/της συγγραφέα προς τα παιδιά.
Ποια είναι τα προσεχή σας συγγραφικά σχέδια;
Τα βιβλία θέλουν υπομονή. Εγώ γενικά δεν τα πάω καλά με την υπομονή. Έμαθα όμως μέσα από τα βιβλία πως όλα έχουν την ώρα τους και καλό είναι να μην βιάζεσαι. Υπάρχουν λοιπόν αρκετές ιστορίες για παιδιά, που περιμένουν υπομονετικά να πάρουν το δρόμο τους. Υπάρχει κι ένα μυθιστόρημα για ενήλικες -που είναι ακόμη παιδιά- που έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και θα ψάξει το δρόμο του κι αυτό.
Μια ευχή για τους μικρούς αναγνώστες.
Να παραμείνουν αναγνώστες και… μικροί.
Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!
Εγώ σας ευχαριστώ και σας εύχομαι καλή συνέχεια σε οτιδήποτε κάνετε.
