Της Πηνελόπης Ι. Παπαθανασίου,
LLM Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο, Δικηγόρου, Υπεύθυνης της ΧΕΝ Βόλου
Σύμφωνα με το αρθρ. 1§§ 1 και 2 Ν. 5638/1932, όπως αντικαταστάθηκε με το αρθρ. 1 ΝΔ 951/1971 και διατηρήθηκε σε ισχύ με το αρθρ. 124 περ. Δ στοιχ. α ΝΔ 118/1973 Χρηματική κατάθεση σε τράπεζα, σε ανοικτό λογαριασμό, στο όνομα δύο ή περισσότερων από κοινού είναι η περιέχουσα τον όρο, ότι τον λογαριασμό αυτό, μπορεί να χρησιμοποιήσει εν όλω ή εν μέρει, χωρίς τη σύμπραξη των υπολοίπων, είτε ένας, είτε μερικοί από αυτούς, είτε και όλοι οι δικαιούχοι. Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό με εκείνες των αρθρ. 2§1 ν.δ 17.7/13.8.1923 «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιρειών, αρθ 411, 489, 490, 491 ΑΚ προκύπτει, ότι σε περίπτωση χρηματικής κατάθεσης στο όνομα δύο ή περισσότερων προσώπων ή στο όνομα του ιδίου του καταθέτη και τρίτου ή τρίτων, σε κοινό λογαριασμό, παράγεται, μεταξύ των καταθετών ή του καταθέτη και τρίτου αφενός και του δέκτη της κατάθεσης νομικού προσώπου της τράπεζας αφετέρου, ενεργητική σε ολόκληρο ενοχή, ενώ ως προς την τράπεζα, που γίνεται κύριος των κινητών κι αντικαταστατών πραγμάτων και παρίσταται θεματοφύλακας, ισχύουν κι εφαρμόζονται αναλογικά τα αρθ. 806 επ, 830 ΑΚ.
Ετσι, σε μία σύμβαση κατάθεσης σε κοινό λογαριασμό, δημιουργούνται δύο σχέσεις:
- αφενός, η εξωτερική, μεταξύ καταθέτη και τράπεζας
- αφετέρου, η εσωτερική, μεταξύ των καταθετών, δηλαδή αν καθένας είχε έναντι των υπολοίπων το δικαίωμα να προβεί σε ανάληψη της κατάθεσης.
Ως προς την εξωτερική σχέση, σε περίπτωση ανάληψης του ποσού από οποιονδήποτε συνδικαιούχο, καθένας από τους οριζόμενους δικαιούχους του λογαριασμού γίνεται δικαιούχος των χρημάτων, που κατατέθηκαν, άσχετα αν τα χρήματα ανήκουν στην πραγματικότητα σε όλους ή μόνο σε μερικούς από αυτούς και μπορεί να τα χρησιμοποιεί, χωρίς τη σύμπραξη των υπολοίπων. Η δε καταβολή των χρημάτων της κατάθεσης από μέρος της τράπεζας, στην οποία και έγινε η κατάθεση, σε έναν από τους δικαιούχους επιφέρει απόσβεση της απαίτησης. Η τράπεζα- θεματοφύλακας δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί την παροχή των χρημάτων, εφόσον ζητηθούν εκ μέρους του καταθέτη, χωρίς να μπορεί να προβεί, σε κατ΄ αρεσκεία της επιλογή. Η ανάληψη των χρημάτων από έναν δικαιούχο επιφέρει απόσβεση της απαίτησης κατά της τράπεζας για όποιον άλλο δικαιούχο, που δεν μπορεί πλέον να ζητήσει εκ νέου το ποσό των χρημάτων από την τράπεζα.
Από την άλλη, ως προς την εσωτερική μεταξύ των συνδικαιούχων σχέση, οι μεταξύ τους σχέσεις ρυθμίζονται στην πραγματικότητα με βάση τις εσωτερικές συμφωνίες, που τους συνδέουν κι αποτέλεσαν την αιτία και το λόγο της κατάθεσης. Η εσωτερική σχέση που συνδέει τους συμβαλλόμενους μπορεί να είναι «επαχθής» (εταιρεία, δάνειο, εντολή κ.ά.) ή «χαριστική» (δωρεά εν ζωή, κληροδοσία κ.ά.) και με βάση αυτή μπορεί να προβλέπεται το κατ εξαίρεση δικαίωμα του ενός συμβαλλόμενου σε όλο το ποσό της κατάθεσης ή να απαγορεύεται και να αποκλείεται εντελώς το δικαίωμα του για άσκηση αναγωγής κατά του άλλου.
Ετσι, στην περίπτωση συζύγων ή τέκνων, η εσωτερική σχέση θα είναι χαριστική κατά κανόνα, π.χ. δωρεά, ενώ στην περίπτωση εταιρείας και εταίρων θα είναι σχέση εντολής, απλής ή διαχειριστικής. Σε περίπτωση λοιπόν ανάληψης του ποσού από τέκνο, όταν διαπιστωθεί ότι ο καταθέτης γονέας είχε σκοπό δωρεάς, ανάληψη του ποσού από το τέκνο δεν συνεπάγεται δικαίωμα επιστροφής προς το γονέα.
Στην περίπτωση, κατά την οποία μεταξύ των συνδικαιούχων του κοινού λογαριασμού δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί ιδιαίτερη εσωτερική σχέση αναφορικά με το δικαίωμα αναγωγής, πρέπει να εφαρμοσθεί η διάταξη του άρθρου 493 ΑΚ, η οποία θεμελιώνει μια εκ του νόμου εσωτερική μεταξύ των συνδικαιούχων σχέση. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που η εσωτερική σχέση δεν προβλέπει τα μερίδια μεταξύ των συνδικαιούχων. Στις περιπτώσεις αυτές οι συνδικαιούχοι έχουν δικαίωμα σε ίσα μέρη. Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι, από την κατάθεση των χρημάτων σε κοινό λογαριασμό, καθένας από τους αναφερόμενους σ` αυτόν αποκτά δικαίωμα έναντι της τράπεζας για την απόδοση και ολόκληρης της ποσότητας των χρημάτων, χωρίς τη σύμπραξη των άλλων, δεν έχει όμως το δικαίωμα μόνος να εγγράψει στον κοινό λογαριασμό τρίτο πρόσωπο ως συνδικαιούχο, χωρίς τη συναίνεση των λοιπών συνδικαιούχων.
