Της Πηνελόπης Ι. Παπαθανασίου,
LLM Διεθνές και Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο, δικηγόρου, υπεύθυνης της ΧΕΝ Βόλου
Το έγκλημα της απιστίας προβλέπεται από την ελληνική νομοθεσία σε δύο επιμέρους διατάξεις, η πρώτη εξ αυτών είναι η διάταξη του άρθρου 256 ΠΚ, σχετικά με την απιστία στην υπηρεσία και η δεύτερη του άρθρου 390 ΠΚ, όπου προβλέπεται το έγκλημα της κοινής απιστίας. Το έγκλημα της απιστίας στην υπηρεσία που θα μας απασχολήσει συνιστά ένα από τα πιο σημαντικά και περίπλοκα διαχειριστικά εγκλήματα, με το οποίο τιμωρούνται κυρίως δράστες – υπάλληλοι, που στελεχώνουν τον κρατικό μηχανισμό και μάλιστα η ποινική τους ευθύνη είναι βαρύτερη σε σχέση με τους υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα.
Η αξιόποινη πράξη της απιστίας στην υπηρεσία προστατεύει τη χρηστή διαχείριση του δημοσίου χρήματος και ειδικότερα της δημόσιας, δημοτικής, κοινοτικής και της περιουσίας των Ν.Π.Δ.Δ. και ενισχύει το σύστημα αντλήσεως δημοσίων πόρων, ενώ η δημόσια υπηρεσία μόνο δευτερογενώς προστατεύεται. Το πρόσωπο που τελεί εδώ την αξιόποινη πράξη είναι υπάλληλος στον οποίο έχει ανατεθεί ειδικώς η διαχείριση της δημόσιας, δημοτικής, κοινοτικής περιουσίας ή της περιουσίας νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και ο οποίος ενεργεί κατά τον προσδιορισμό, την είσπραξη ή τη διαχείριση φόρων, δασμών, τελών ή άλλων φορολογημάτων ή οποιωνδήποτε εσόδων. Η ιδιότητα του υπαλλήλου αυξάνει, όπως γίνεται αντιληπτό το αξιόποινο του εγκλήματος της κοινής απιστίας του άρθρ. 390 ΠΚ. Η ανάθεση της διαχείρισης της δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής περιουσίας ή της περιουσίας Ν.Π.Δ.Δ., μπορεί να πραγματοποιείται είτε με ειδική διάταξη νόμου είτε και με εσωτερική πράξη της διοίκησης, να συμπράττει δηλαδή ο υπάλληλος αναγκαίως λόγω του υπηρεσιακού του καθήκον στον προσδιορισμό, την είσπραξη ή τη διαχείριση φόρων, δασμών, τελών ή άλλων φορολογημάτων ή οποιωνδήποτε εσόδων. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 256 ΠΚ: Υπάλληλος που κατά τον προσδιορισμό, την είσπραξη ή τη διαχείριση φόρων, δασμών, τελών ή άλλων φορολογημάτων ή οποιονδήποτε εσόδων, ελαττώνει εν γνώσει του και για να ωφεληθεί ο ίδιος ή άλλος, τη δημόσια, τη δημοτική ή την κοινοτική περιουσία ή την περιουσία νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, της οποίας η διαχείριση του είναι εμπιστευμένη, τιμωρείται:
α) με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών,
β) αν η ελάττωση είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών,
γ) με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών αν: 1) ο υπαίτιος μεταχειρίστηκε ιδιαίτερα τεχνάσματα και η ελάττωση της περιουσίας είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας ανώτερης συνολικά των 30.000 ευρώ ή 2) το αντικείμενο της πράξης έχει συνολική αξία μεγαλύτερη των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ.
Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι τα κρίσιμα στοιχεία για την στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της απιστίας στην υπηρεσία, τα οποία πρέπει να συντρέχουν αθροιστικά είναι: πρώτον η ιδιότητα του υπαλλήλου, δεύτερον η ελάττωση της δημόσιας, δημοτικής, κοινοτικής περιουσίας ή περιουσίας νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και τρίτον η ελάττωση αυτή να τελείται κατά τον προσδιορισμό, την είσπραξη ή τη διαχείριση φόρων, δασμών, τελών ή οποιονδήποτε άλλων εσόδων. Η ιδιότητα του προσώπου ως υπαλλήλου τελεί σε συνάρτηση με την έννοια του υπαλληλικού καθήκοντος, ώστε να καταστεί εφικτή η οριοθέτηση του πεδίου δράσης των προσώπων που φέρουν την υπαλληλική ιδιότητα, προκειμένου ακολούθως να συναχθεί ένα ασφαλές συμπέρασμα σχετικά με το περιεχόμενο της έννοιας του υπαλλήλου. Η οριοθέτηση αυτή κρίνεται σημαντική καθώς δεν είναι δογματικά επιτρεπτό να θεωρείται ως δράστης του εν λόγω εγκλήματος οποιοδήποτε πρόσωπο, το οποίο απλά και μόνο τελεί σε μια σχέση εγγύτητας με το κράτος και το υπηρετεί υπό τους κανόνες λειτουργίας του.
Παραδείγματα υπαλλήλων που δύνανται να είναι υποκείμενα (δράστες) τέλεσης του εν λόγω εγκλήματος συνιστούν: υπάλληλοι των ΔΟΥ, ο Υπουργός των Οικονομικών και υπάλληλοι του Υπουργείου Οικονομικών, υπάλληλοι της Υπηρεσίας Ελέγχου Διακίνησης Αγαθών, τελωνειακοί υπάλληλοι, δασάρχες, στρατιωτικοί, αξιωματικοί, ο δήμαρχος, δημοτικοί υπάλληλοι, δικαστικοί υπάλληλοι και γραμματείς, ταχυδρομικοί υπάλληλοι, τραπεζικοί υπάλληλοι, υπάλληλοι του ΙΚΑ, του ΟΣΕ, του ΟΤΕ, της ΔΕΗ κ.λπ. Η αξιόποινη συμπεριφορά συνίσταται στην εκ μέρους του υπαλλήλου εν γνώσει του ελάττωση της δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής περιουσίας ή της περιουσίας του Ν.Π.Δ.Δ. Όταν μειώνεται χρηματικά η αποτίμησή της, οι πρόσοδοί της. Συνεπώς με την εν λόγω διάταξη ποινικοποιείται η μη αύξηση των εσόδων του κράτους και όχι η τυχόν ζημιογόνα αξιοποίηση τους ή η ζημιώδης διάθεσή τους. Εδώ καλύπτεται μια συγκεκριμένη μορφή απιστίας αυτή που εμφανίζεται κατά τη διαχείριση των εσόδων, των περιουσιακών στοιχείων που εισάγονται στη δημόσια περιουσία και δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε διαχειριστική πράξη που συνεπάγεται ζημία.
