Της Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου, Ψυχολόγου, MSc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
Η προεφηβεία, δηλαδή το ηλικιακό στάδιο της μετάβασης από τα παιδικά στα εφηβικά χρόνια (9-12 ετών), αποτελεί μια ιδιαίτερη ηλικία για την ψυχοσύνθεση και την ανάπτυξη ενός παιδιού. Τα κύρια χαρακτηριστικά της προεφηβείας είναι οι αλλαγές στη διάθεση και οι αλλαγές στο σώμα.
Οι αλλαγές στη διάθεση περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
ž To παιδί θυμώνει έντονα και είναι ευερέθιστο.
ž Είναι εριστικό και ανυποχώρητο.
ž Εκφράζει το συναίσθημά του/της με πιο έντονο τρόπο από ότι μέχρι τώρα και παρουσιάζει δυσκολία στον έλεγχο των παρορμήσεων.
ž Ενεργητικά αψηφά και αρνείται να συμμορφωθεί με τους κανόνες που του επιβάλλονται.
ž Κατηγορεί άλλους για τα δικά του σφάλματα ή τη δική του κακή συμπεριφορά.
ž Εκδηλώνει εκδικητική συμπεριφορά (π.χ. συχνά νιώθει πικρία για τους άλλους ή είναι εκδικητικό).
ž Παρουσιάζει έλλειψη μεταμέλειας (π.χ. όταν έχει χτυπήσει κάποιον, αλλά δεν αισθάνεται τύψεις ή δεν ενδιαφέρεται για τυχόν αποβολή από το σχολείο).
ž Εκδηλώνει έλλειψη ενσυναίσθησης.
ž Είναι αδιάφορο για τις επιδόσεις του/της (π.χ. δεν ενδιαφέρεται για το αν θα μείνει στην ίδια τάξη).
ž Η έκφραση της συναισθηματικής του/της κατάστασης είναι ελλιπής: όταν δεν εκφράζει το πώς νιώθει ή δεν εκφράζεται με ειλικρίνεια για το πώς νιώθει.
ž Ο προέφηβος αμφισβητεί, αντιδρά και αναζητά καινούριους στόχους, ενδιαφέροντα – πειραματίζεται με νέες παρέες και νέες δραστηριότητες.
ž Παρουσιάζει ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, δέχεται επιρροή από συνομηλίκους.
ž Περισσότερη ενασχόληση με την εικόνα και την εμφάνιση, ανησυχίες για κάποια σωματικά χαρακτηριστικά.
Κατά την προεφηβεία, παράλληλα με τις συναισθηματικές αλλαγές παρουσιάζονται και σωματικές αλλαγές τις οποίες καλούνται ο προέφηβοι να διαχειριστούν. Πιο συγκεκριμένα, στα αγόρια παρατηρείται εμφάνιση της τριχοφυΐας (τρίχωση των μασχαλών/προσώπου), διόγκωση των γεννητικών οργάνων, οι πρώτες αλλαγές στη φωνή (πτώση του τόνου της φωνής), κι ένα αυξητικό τίναγμα. Στα κορίτσια παρατηρείται αρχική διόγκωση του στήθους, εμφάνιση τριχοφυΐας και η πρώτη έμμηνος ρύση. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο πιο ενημερωμένο είναι το παιδί σε θέματα σχετικά με την ερωτική επαφή, τόσο πιο ειλικρινείς και απελευθερωμένες από φόβο και άγχος θα είναι οι συναισθηματικές του σχέσεις με το αντίθετο φύλο.
Κατά τη διάρκεια της προεφηβείας οι σχέσεις μας με τα παιδιά μας δοκιμάζονται καθώς εκείνα δοκιμάζουν τα όριά μας αλλά και τα όριά τους στην αναζήτηση της ταυτότητάς τους. Παράλληλα αντιστέκονται στην ενήλικη εξουσία και προσπαθούν να μιμηθούν ή δοκιμάζουν τα ίδια ρόλους ενήλικα. Τι πρέπει να κάνουμε οι γονείς για να διαχειριστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτήν τη μεταβατική περίοδο που διανύουν τα παιδιά μας.
ž Σεβόμαστε τον προσωπικό χώρο των παιδιών και δείχνουμε υπομονή.
ž Ακούμε τις ανάγκες τους και αναθεωρούμε για ορισμένους κανόνες. Δείχνουμε διάθεση συμβιβασμού, παραχωρούμε περισσότερες ελευθερίες.
ž Δεν νιώθουμε ότι το παιδί μας απορρίπτει, το παιδί βιώνει τη φάση που αμφισβητεί τις απόψεις των ενηλίκων ούτως ή άλλως.
ž Αφιερώνουμε χρόνο στον προέφηβο.
ž Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε έμμεσα.
ž Δεν είμαστε επικριτικοί.
ž Παρακολουθούμε μαζί αυτά που αρέσουν στα παιδιά.
ž Συζητάμε τα «απαγορευτικά» θέματα.
ž Χτίζουμε την αυτοεκτίμηση του παιδιού.
ž Γνωρίζουμε τους φίλους του.
ž Εμπλεκόμαστε με το σχολείο του.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις δυσκολίες της φάσης της προεφηβείας αρκεί να σκεφτούμε ότι το μυαλό των παιδιών σε αυτή την ηλικιακή φάση είναι σαν ένας ολοκαίνουριος υπολογιστής με πολλά παιχνίδια/εφαρμογές που στην αρχή θα τους κάνει να αισθάνονται απογοήτευση μέχρι να τα μάθουν όλα!
