ΥΓΕΙΑ

Μαρίζα Στ. Χατζησταματίου: Μετατραυματικό στρες στα παιδιά

μαρίζα-στ-χατζησταματίου-μετατραυμα-480817

Σχεδόν όλα τα παιδιά κάποιες στιγμές στη ζωή τους θα υποβληθούν σε γεγονότα που θα τους προκαλέσουν στρες. Το στρες αυτό, θα τα επηρεάσει τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά. Τις περισσότερες φορές η αντίδραση των παιδιών είναι παροδική. Συνέρχονται και ανακάμπτουν γρήγορα, από τις αρνητικές εμπειρίες μιας κατάστασης που τους προκάλεσε στρες, χωρίς να παρουσιάζουν περαιτέρω προβλήματα. Υπάρχουν ωστόσο και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες τα παιδιά πιθανόν να υποβληθούν σε καταστάσεις που είναι τόσο καταστροφικές και άσχημες, καθιστώντας δυνατή την πρόκληση συνεχιζόμενων ή μόνιμων προβλημάτων.

Το σύνολο των διαταραχών που εκδηλώνονται σε ένα παιδί μετά από μια πολύ άσχημη, τραυματική εμπειρία, ονομάζεται σύνδρομο του μετατραυματικού στρες. Το μετατραυματικό στρες είναι μια ψυχολογική κατάσταση που μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε παιδί που είχε άμεση εμπειρία ή ήταν μάρτυρας σε καταστάσεις που είτε απείλησαν τη δική του ζωή ή εκείνη κάποιου άλλου είτε το τραυμάτισαν ψυχολογικά. Συνήθως συνδέουμε τη διαταραχή αυτή με καταστάσεις όπως ο πόλεμος, οι τρομοκρατικές πράξεις, οι φυσικές καταστροφές όπως οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι σεισμοί, ή ακόμη και ασθένειες που πιθανόν να απειλούν τη ζωή του παιδιού, αλλά μπορεί ακόμη να σημειωθεί ύστερα από σοβαρά δυστυχήματα ή άγριες προσωπικές επιθέσεις, όπως ο βιασμός ή η παιδική κακοποίηση. Επιπλέον, το σύνδρομο του μετατραυματικού στρες μπορεί να εκδηλωθεί μετά από τραυματισμό σε δυστύχημα, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το παιδί ήταν θύμα κακοποίησης ή ακόμη όταν το παιδί γινόταν μάρτυρας σκηνών βίας μέσα στην οικογένεια. Τέλος, πολύ πιθανό να εμφανίσουν μετατραυματικό στρες είναι και τα παιδιά που προέρχονται από περιβάλλον που τους προκαλεί ντροπή, ενοχές, στίγμα και μίσος προς τον εαυτό τους.

Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί μια τραυματικότατη εμπειρία για ένα παιδί που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγήσει στη δημιουργία του συνδρόμου μετατραυματικού στρες. Αξίζει να διαβάσουμε τις σκέψεις μερικών παιδιών που υπέστησαν βία/κακοποίηση όπως παρουσιάζονται σε μια έκδοση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Κύπρου για τη Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια. Ένα κορίτσι 13 ετών που υπέστη σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα της ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο πατέρας μου μου είπε ότι ήταν φυσιολογικό να με αγγίζει σε διάφορα μέρη του σώματος μου. Επειδή ήταν ο πατέρας μου, έπρεπε να τον πιστέψω. Σας παρακαλώ βοηθήστε με. Δε θέλω να πάει στη φυλακή.

Απλώς θέλω να σταματήσει αυτό που κάνει.» Ενα άλλο κορίτσι 15 ετών είπε τα εξής: «Η μητέρα μου μου φώναζε σχεδόν συνέχεια. Μια φορά με κλότσησε πολύ δυνατά. Με έσπρωχνε βίαια και πραγματικά με τρόμαξε. Με έδιωχνε από το σπίτι μέσα στη νύκτα. Μερικές φορές δεν με έστελνε σχολείο, ήθελε να μείνω και να της κάνω θελήματα. Νομίζω ότι δε θα παραδεχθεί ποτέ ότι έχει πρόβλημα».

Εξετάζοντας τις προαναφερθείσες περιπτώσεις η διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να εκδηλωθεί εξαιτίας των καταστάσεων πολύ έντονου στρες που βίωσαν τα παιδιά αυτά, καθώς υπόκειντο σε κακοποίηση σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική, δίχως μάλιστα να μπορούν να κάνουν τίποτα ώστε να προβλέψουν αλλά και να ελέγξουν αυτές τις καταστάσεις. Το παιδικό τραύμα επίσης συγκαταλέγεται στις προϋποθέσεις ευπάθειας για την εκδήλωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Τα παιδιά που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες συχνά ξαναζούν την τραυματική εμπειρία, σκέφτονται διαρκώς το γεγονός, υποφέρουν από φόβους, τρόμο και πανικό, δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή έχουν εφιάλτες, και νιώθουν αποκομμένα από την πραγματικότητα. Επιπλέον, παρουσιάζουν αλλαγές στην όρεξη, νιώθουν άγχος και φόβο σε καταστάσεις ανάλογες με το τραυματικό γεγονός, είναι εκνευρισμένα και σε υπερδιέγερση, νιώθουν έντονη θλίψη και έλλειψη ενέργειας, έχουν προβλήματα μνήμης και δυσκολία συγκέντρωσης, είναι απομονωμένα, απελπισμένα και κλαίνε πολύ συχνά. Τα παιδιά που πάσχουν από μετατραυματικό στρες δείχνουν υπερβολική προστασία για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, και φόβο για την ασφάλειά τους και αποφεύγουν δραστηριότητες και καταστάσεις ανθρώπων ή χώρων που θυμίζουν την τραυματική εμπειρία. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο έντονα και να εμφανίζονται τόσο συχνά, ώστε να έχουν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των παιδιών. Η υποστήριξη των παιδιών αυτών από τους γονείς τους, από το σχολείο και από τους συνομήλικους τους, καθίσταται αναγκαία και έχει τεράστια σημασία. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όσον αφορά την συμπεριφορά τους απέναντι σε παιδιά που βίωσαν μια τραυματική εμπειρία και πάσχουν από μετατραυματικό στρες. Το κεντρικό σημείο της προσέγγισης, είναι σε κάθε περίπτωση το ίδιο: η εκ νέου παροχή στα παιδιά αυτά ενός αισθήματος ασφάλειας που τόσο πολύ στερήθηκαν. Η ψυχολογική υποστήριξη/ψυχοθεραπεία που μπορεί να είναι ατομική, οικογενειακή ή ομαδική, μπορεί να είναι ιδιαιτέρως βοηθητική, καθώς επιτρέπει στο παιδί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους (συνομιλία, σχέδιο, παιγνίδι, γράψιμο).

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου