Στις μέρες μας η κρίση στο θεσμό του γάμου είναι φανερή και αυτό αποδεικνύεται όχι μόνον από τον αριθμό των διαζυγίων που έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη αλλά και από την αδιέξοδη κατάσταση που επικρατεί μέσα στις οικογένειες που παραμένουν «ενωμένες».
Πολλά από τα ζευγάρια που αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική προκειμένου να διασώσουν το γάμο τους αναφέρουν σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες προβληματικές καταστάσεις τις οποίες βιώνει τόσο το ίδιο το ζευγάρι όσο και τα παιδιά. Σε ένα βιβλίο του Beck με τίτλο «Δεν αρκεί μόνο η αγάπη» (1996) αναφέρονται τα πιο συνηθισμένα προβλήματα ενός γάμου. Aυτά είναι τα ακόλουθα:
• Η δύναμη του αρνητικού τρόπου σκέψης, το πώς δηλαδή οι αρνητικές πεποιθήσεις είναι δυνατό να επισκιάσουν τις θετικές πλευρές ενός γάμου και να οδηγήσουν στη συναισθηματική αποξένωση του ζευγαριού.
• Η μεταβίβαση από την εξιδανίκευση στην απομυθοποίηση του συντρόφου. Με άλλα λόγια όταν ερωτευόμαστε, ερωτευόμαστε στην πραγματικότητα αυτό που θέλουμε να δούμε στον άλλον ή αυτό που φανταζόμαστε για αυτόν και όχι αυτό που πραγματικά είναι. Όταν μεσολαβήσει ένα διάστημα κοινής ζωής, όταν οι «ψευδαισθήσεις» φύγουν, τότε αρχίζει ο καθένας να βλέπει το σύντροφό του όπως πραγματικά είναι. Τότε έχουμε την λεγόμενη κρίση του γάμου.
• Η σύγκρουση των διαφορετικών αντιλήψεων των δύο συντρόφων που οδηγεί σε στασιμότητα στη μεταξύ τους επικοινωνία.
• Η επιβολή αυστηρών προσδοκιών και κανόνων, οι υποχρεώσεις και τα «πρέπει» που επιβάλει ο ένας στον άλλον περιλαμβάνουν και μια μορφή τιμωρίας σε περίπτωση που ο σύντροφος δε «συμμορφωθεί» εξολοκλήρου.
Επιπροσθέτως, ένας γάμος μπορεί να οδηγηθεί σε κρίση εξαιτίας της παθολογικής ζήλιας του ή της συζύγου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ζήλια διακρίνεται σε υγιή και παθολογική. Η υγιής ζήλια σταματά όταν εκλείψουν οι περιστασιακοί παράγοντες που την προκάλεσαν, για παράδειγμα, ο πληγωμένος εγωισμός. Ωστόσο, στην περίπτωση της παθολογικής ζήλιας, το άτομο χάνει τον πλήρη έλεγχο των συναισθηματικών, λεκτικών και σωματικών του αντιδράσεων. Προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει πειστήρια απιστίας, δοκιμάζοντας διαρκώς τη συμπεριφορά του συντρόφου του. Η συμπεριφορά αυτή ενισχύεται από ασήμαντες αφορμές και καταλήγει σε εμμονή. Η παθολογική ζήλια δύναται να προκαλέσει άγχος και κατάθλιψη επειδή υπάρχει θυματοποίηση του εαυτού, απώλεια της ταυτότητας και πλήρης εξάρτηση από τον/την σύντροφο. Μια συνήθης δυσλειτουργική πεποίθηση είναι η παγίδα της υποταγής π.χ. «θα κάνω ότι θες για να με αγαπάς», «θα κάνω ό,τι μου πεις…μόνο μείνε μαζί μου» κτλ. Το άτομο που υποτάσσεται νιώθει μειονεκτικά, και κατά βάθος πιστεύει ότι δεν αξίζει την αγάπη, και το σεβασμό του/της συντρόφου του. Το απόφθεγμα του Γάλλου συγγραφέα Λα Ροσφουκώ «Η ζήλια γεννιέται πάντα μαζί με την αγάπη, μα δεν πεθαίνει πάντοτε μαζί της» έρχεται να επιβεβαιώσει τη δυσκολία καταπολέμησης της παθολογικής ζήλιας.
Ένα επιπλέον σημαντικό ζήτημα που μπορεί να οδηγήσει ένα γάμο σε κρίση αποτελεί ο εγωισμός στο ζευγάρι. Φυσικά στην αρχή του έγγαμου βίου και κάτω από την επίδραση του έντονου συναισθήματος, ο άνθρωπος – ενώ είναι από τη φύση του εγωκεντρικός – έχει την τάση να δείχνει στοιχεία αλτρουισμού και αυτοθυσίας. Με το πέρασμα του χρόνου ωστόσο, όταν και αν το έντονο συναίσθημα υποχωρήσει, αρχίζουν να εκδηλώνονται σε όλη τους την ένταση τα αρνητικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, ένα από τα οποία είναι και ο εγωκεντρισμός. Σε αυτό το σημείο ο εγωκεντρισμός του άντρα ή της γυναίκας εκδηλώνεται με την επιμονή ή την απαίτησή τους να γίνεται πάντα το δικό τους, να είναι εκείνοι συνέχεια το κέντρο της προσοχής ή των ενεργειών της οικογένειάς τους. Τότε ξεκινούν τα παιχνίδια εξουσίας και επιβολής του ενός στον άλλον για το ποιός θα είναι αυτός που θα αποφασίζει για το ζευγάρι και με ποιό τρόπο. Άλλωστε, ο τρόπος με τον οποίο συνεργάζεται – ή όχι – ένα ζευγάρι για να πάρει αποφάσεις, δείχνει αν υπάρχει αγάπη, περιφρόνηση ή ακόμα και εκβιασμός.
Η κρίση στο γάμο οδηγεί το ζευγάρι σε συγκεκριμένες επιλογές μια από τις οποίες είναι η οριστική διάλυση, ο χωρισμός. Ο χωρισμός είναι η πιο εύκολη λύση, με την έννοια ότι δεν προσπαθεί το άτομο να αντιμετωπίσει την κατάσταση, «παραδίνεται» και απλά φεύγει. Το διαζύγιο σίγουρα πληγώνει αλλά μετά από κάποιο διάστημα η ζωή συνεχίζεται κανονικά και όλα ξεχνιούνται. Μια άλλη επιλογή, η οποία είναι κατά τη γνώμη μου, η πιο δύσκολη, είναι το να μείνει κανείς στο γάμο και να προσπαθήσει με όλες του τις δυνάμεις να διαχειριστεί την κατάσταση.
Αν ο γάμος έφτασε σε αδιέξοδο εξαιτίας της παθολογικής ζήλιας της μιας πλευράς, η άλλη πλευρά πρέπει να κατανοήσει ότι η ζήλια πηγάζει κυρίως από τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου και συνήθως αποτελεί τον καθρέφτη των φόβων και της ανασφάλειας που αισθάνεται το άτομο που ζηλεύει. Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο η συμπεριφορά του συντρόφου να δίνει ερεθίσματα σε αυτό το άτομο ώστε να ζηλεύει. Έτσι, μια ειλικρινής συζήτηση ανάμεσα στα δύο πρόσωπα, στο ζευγάρι μπορεί να βοηθήσει να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα, αλλά δεν θα εξαλείψει απαραιτήτως το πρόβλημα. Αυτό που κατά κύριο λόγο χρειάζεται να γίνει είναι το άτομο που βιώνει έντονη ζήλια να βοηθηθεί είτε από τον/την σύντροφο είτε από κάποιον ειδικό ώστε να εξετάσει τα αίτια αυτού του βασανιστικού συναισθήματος, τους βαθύτερους φόβους και τις επιθυμίες του και τον τρόπο με τον οποίο επιδρούν όλα αυτά στις σχέσεις και στη ζωή του. Η κατάλληλη στήριξη θα βοηθήσει το άτομο να αισθανθεί ελεύθερο, να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του και να βιώσει το γάμο του χωρίς τις αρνητικές συνέπειες αυτού του πάθους.
Σε περίπτωση που ο γάμος περνάει κρίση λόγω του υπέρμετρου εγωισμού του ενός μέλους του ζευγαριού ή και των δυο, υπάρχει η δυνατότητα με κοινή προσπάθεια και θέληση από την πλευρά του ζευγαριού ή/και με την αναζήτηση κατάλληλης επιστημονικής βοήθειας η κρίση να ξεπεραστεί. Η θεραπεία ενός δυσαρεστημένου ζευγαριού προσανατολίζεται κυρίως στην άσκηση και των δύο συντρόφων στην επικοινωνία καθώς έχει αποδειχθεί ότι η καλή επικοινωνία οδηγεί στην καλύτερη προσαρμογή στο γάμο. Ανακτώντας λοιπόν τη χαμένη επικοινωνία το ζευγάρι θα βοηθηθεί στην απόκτηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του καλού ομιλητή και του καλού ακροατή. Σημαντικό επίσης βήμα για τη διάσωση ενός γάμου είναι η συνειδητοποίηση των προβλημάτων και η ετοιμότητα ανάληψης της προσωπικής ευθύνης για όσα συμβαίνουν. Επιπροσθέτως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι το ζευγάρι να αναζητήσει βοήθεια από κοινού. Η αναζήτηση της κατάλληλης θεραπείας ζευγαριού και η συμμόρφωση σε αυτή είναι δυνατό να οδηγήσει στη βελτίωση της σχέσης μέσα από την τόνωση του αγάπης, του έρωτα, του αλληλοσεβασμού, της ειλικρίνειας και της αλληλοϋποστήριξης.
