Οι σπάνιες συνεντεύξεις του προκαλούν συνήθως τις αντιδράσεις μιας συντεταγμένης νομενκλατούρας της Τέχνης.
Ενστικτώδης, παρορμητικός, χαρακτηριστικά που αρκούν να δώσουν μια προστιθέμενη αξία σε μια συνομιλία μαζί του. Πόσο μάλλον όταν ο χειμαρρώδης θεατρικός συγγραφέας μίλησε στο Homme για την ωραία αρρώστια που συνιστά το κυνήγι του ανέφικτου…
Εχετε εκφράσει κατά καιρούς σε κουβέντες σας την επιμονή σας στη λεπτομέρεια. Γιατί έχει τόσο μεγάλη σημασία το αν ξεφύγει κάτι;
Εγώ είμαι τελειομανής σε όλα μου, όχι μόνο στο θέατρο. Σίγουρα, όμως, όταν έχω γράψει ένα έργο, το έχω βασανίσει ξανά και ξανά, έχω ξενυχτίσει για ένα «και» ή ένα «όχι», ή εκεί που είμαι ενθουσιασμένος, την άλλη μέρα το απορρίπτω. Το καθιέρωσα, λοιπόν, ότι το έργο μου πρέπει να ανέβει όπως το έχω δει εγώ. Δεν μ ενδια- φέρει η άποψη του σκηνοθέτη, αλλά η δική μου, γιατί εγώ το έγραψα και το έχω δει έτσι. Αν το δώσω σε ένα σκηνοθέτη του οποίου η δουλειά μ αρέσει, είναι γιατί θα χω να χάσω ένα 20% του έργου μου. Με άλλον μπορεί να χάσεις 50%. Επιλέγω με ποιον θα χάσω το μικρότερο ποσοστό.
Με τον Λευτέρη Βογιατζή, που συνήθως συνεργάζεστε, θα χάνετε μικρό ποσοστό. Είναι ικανός να ακυρώσει πρόβες μηνών γιατί δεν του αρέσει το αποτέλεσμα…
Είναι και εκείνος τελειομανής, γι αυτό σκοτωνόμαστε. Αλλά στη ζωή, αν δεν κυνηγάς το τέλειο, τι άλλο να κάνεις; Το να κυνηγάς το τέλειο είναι ομορφιά.
Δεν χάνει κάτι από τον αυθορμητισμό του Τυχαίου ο τελειομανής;
Οχι. Στο θέατρο, ας πούμε, το Tυχαίο δεν μπορεί να μπει μες στο κείμενο γιατί θα το πετάξει στην τρίτη σελίδα. Αλλο να το δοκιμάσεις κι άλλο να πεις «είναι ωραίο και θα το βάλω μέσα». Ξέρεις πόσα ωραία μπορείς να βρεις, αλλά να μην μπαίνουν; Αριστουργήματα, εικόνες, κι άμα τα βάλεις μέσα, τα πετάει το έργο. Γίνομαι πολύ αυστηρός κριτής με τον εαυτό μου όταν γράφω.
Οπότε, η τελειομανία είναι η τέχνη της αφαίρεσης;
Βέβαια. Να μπορείς να διαλέξεις από το καλό το κάλλιστο. Και καμιά φορά, ψάχνοντας για το καλύτερο, χάνεις και το καλό. Αλλά δεν γίνεται να βάζεις ό,τι σου αρέσει. Είναι ολόκληρο χειρουργείο. Αν ο Καρακατσάνης δεν είναι καλός ηθοποιός για μένα, ενώ έχει πολύ ταλέντο, είναι γιατί ό,τι βρίσκει το βάζει μέσα. Δεν ξέρει να κάνει επιλογή.
Ο άνθρωπος σκουπίδι που περιγράφετε στα έργα σας είναι μες στα βιώματά σας;
Μεγάλωσα στην ανέχεια, όπως όλοι οι Ελληνες τότε. Το 47 στον Βοτανικό ήμασταν όλοι ίδιοι. Δεν έβλεπα πλούσιους, να πω πως είναι αυτοί. Ημασταν πάρα πολύ καλά. Δεν είχαμε πάρει χαμπάρι. Δεν ξέραμε ότι υπάρχει η Κηφισιά και το Κολωνάκι. Αλλά δεν φτάνει να το ξέρεις. Πρέπει να το περάσεις μέσα από το καλλιτεχνικό φίλτρο. Δεν μπορείς να γράφεις καθημερινές ασημαντότητες και να είσαι καλλιτέχνης. Θα πάρεις το ασήμαντο κι αν δεν είσαι ικανός να το απογειώσεις, άσ το. Σήμερα, τα έργα που είναι ευτυχισμένα δεν σου λένε τίποτα. Πάντα τα μεγάλα θέματα είναι οι αποτυχημένοι. Γενικά, οι αποτυχημένοι έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Εγώ λατρεύω τους κομπλεξικούς.
Πώς σας προέκυψε το γράψιμο;
Ηρθε από μόνο του. Ερήμην μου. Εγώ, που δεν είχα πιάσει μολύβι και στο σχολείο με πέρναγαν επειδή ήμουν ορφανό, ξαφνικά άρχισα να γράφω. Και κάθε φορά που γράφω, είναι σαν να μην έχω ξαναγράψει. Το εννοώ, δεν κάνω στυλ τώρα. Είναι σαν να γράφω στη ζωή μου πρώτη φορά. Δεν χρησιμοποιώ κώδικες που ξέρω.
Τελικά, μήπως είναι ψύχωση η τελειομανία;
Μπορεί να είναι και αρρώστια, αλλά μια ωραία αρρώστια. Μπορεί να υπάρχουν υποχονδρίες στην Τέχνη, και εγώ να είμαι υποχόνδριος και να μην το ξέρω. Να είναι υποχονδρία αυτό και να μου βγαίνει στο γράψιμο, και όχι τελειομανία. Τι πάει να πει «τελειομανία»; Το τέλειο δεν υπάρχει.
Οι Ελληνες χάνουν που δεν είναι τελειομανείς;
Είμαστε ανήσυχος και νευρικός λαός, δεν έχουμε υπομονή. Ο Ελληνας θέλει να γίνονται πράγματα. Το έχει μάθει έτσι. Εχει μια ταχυρρυθμία. Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί εύκολα, δεν έχει την υπομονή να μπει μέσα στην ψυχή. Γι αυτό και εγώ βάζω γρήγορους ρυθμούς στους διαλόγους μου. Ακόμα και την πλήξη που θέλεις να δείξεις, πρέπει να έχει νεύρο. Ακόμα και ο νεκρός πρέπει να έχει νεύρο!
Και είμαστε, επίσης, και ένας λαός σε κρίση…
Αυτή η κρίση θα γινόταν. Καθυστέρησε, μάλιστα, πάρα πολύ. Εμείς, ως λαός, δεν έπρεπε να μπούμε στην Ε.Ο.Κ. Να έχουμε μόνον τα δικά μας, γιατί έτσι είμαστε. Οταν λέει ο Πάγκαλος «μαζί τα φάγαμε», το διαστρεβλώνουν. Οταν θες να σου πάρουν το γιο χωρίς να έχει προσόντα… Εσύ, όμως, ως κυβέρνηση, έχεις υπεύθυνη θέση, πρέπει να κάνεις κάτι, γι αυτό είσαι και ο «εκλεκτός». Δεν μπορείς να είσαι ένα με το λαό. Σε ψηφίζω να κάνεις διαχείριση. Αλλά δεν γίνεται να φωνάζει ο άλλος με το γιο του μέσα. Ως νοοτροπία, δεν μπορούμε να γίνουμε κράτος. Ετσι είμαστε και δεν πρόκειται να φτιάξουμε. Και το λέω με λύπη. Δεν το λέω με κακία.
