ΤΟΠΙΚΑ

Δεκάδες παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο στον Βόλο και άλλες πόλεις κάθε χρόνο

δεκάδες-παιδιά-βρίσκονται-σε-κίνδυνο-732863

Μονόδρομος, ωστόσο, η ιδρυματική τους φροντίδα – Εκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που αφορά σε 14 Δήμους, διαπιστώνει ανεπάρκεια κοινωνικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών, καθώς και προγραμμάτων για τη στήριξη των οικογενειών τους

Δεκάδες παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο. Στον Βόλο εκδίδονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 43 εισαγγελικές παραγγελίες. Η Αθήνα λαμβάνει 300 εισαγγελικές εντολές, το Ηράκλειο 220, η Γλυφάδα 20, το Κερατσίνι 30, το Αιγάλεω 50, η Θεσσαλονίκη 220. Εντούτοις ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Αύγουστο, διαπιστώνει ότι η εξωοικογενειακή φροντίδα των παιδιών εξακολουθεί να βασίζεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, σε πεπαλαιωμένο μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας, το οποίο χαρακτηρίζεται από σοβαρές ελλείψεις, ανεπάρκειες και αναχρονιστικά στοιχεία.

Ρεπορτάζ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΟΥΓΚΑ

Το αυξημένο ενδιαφέρον της Πολιτείας, κατά τα τελευταία έτη, για την αποτροπή εισαγωγής ή τον περιορισμό της διάρκειας παραμονής παιδιών σε ιδρύματα και τη νομοθετική ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής φαίνεται ότι δεν έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Η έκθεση αναφέρει ότι η αδυναμία παρεμβάσεων πρόληψης, παρακολούθησης και υποστήριξης ευάλωτων οικογενειών στην κοινότητα, λόγω της σοβαρής ανεπάρκειας κοινωνικών και άλλων υποστηρικτικών υπηρεσιών και προγραμμάτων, έχει ως συνέπεια, συχνά, την απομάκρυνση παιδιών από τις οικογένειές τους και η εισαγωγή τους σε ιδρύματα αποτελεί τη μοναδική επί της ουσίας θεσμική παρέμβαση για την προστασία τους. Η έκθεση δημοσιεύτηκε τον περασμένο Αύγουστο, με τίτλο «Από το Ιδρυμα στη Κοινότητα: Εναλλακτική φροντίδα ευάλωτων παιδιών και ευαίσθητων κοινωνιών». Αφορά σε συνολικά 14 Δήμους της χώρας, συμπεριλαμβάνοντας και τον Δήμο Βόλου.

Η ειδική έκθεση

Ο Συνήγορος του Πολίτη επιχείρησε το 2020 χαρτογράφηση των αναγκών και της μεθοδολογίας των κοινωνικών υπηρεσιών των Δήμων Αθηναίων, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Πατρέων, Ηρακλείου, Λαρισαίων, Γλυφάδας, Περιστερίου, Αιγάλεω, Κομοτηνής, Καβάλας, Βόλου, Ρόδου, Ιωαννίνων, Νίκαιας – Ρέντη και Κερατσινίου – Δραπετσώνας

Σε ό,τι αφορά στη διενέργεια κοινωνικής έρευνας σε περιπτώσεις καταγγελιών κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών, επισημαίνεται ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ανήλικοι που τοποθετούνται σε δομές κλειστού τύπου έχουν απομακρυνθεί για τους λόγους αυτούς από τις οικογένειές τους. Από την έρευνα της Αρχής προέκυψαν αδυναμία των κοινωνικών υπηρεσιών για διενέργεια κοινωνικών ερευνών και συνεχιζόμενη παρακολούθηση των οικογενειών παιδιών σε κίνδυνο.

Χιλιάδες εισαγγελικές παραγγελίες κάθε χρόνο

Οι 14 ερωτώμενοι Δήμοι λαμβάνουν κατά μέσο όρο στο σύνολό τους πάνω από 1.000 εισαγγελικές εντολές ανά έτος. Συγκεκριμένα η Αθήνα λαμβάνει 300 εισαγγελικές εντολές, το Ηράκλειο 220, η Γλυφάδα 20, το Κερατσίνι 30, το Αιγάλεω 50, η Θεσσαλονίκη 220, η Κομοτηνή 15, η Ρόδος 10, τα Ιωάννινα 43, η Νίκαια 40, ο Δήμος Πατρέων 80, ο Δήμος Περιστερίου 50, ο Δήμος Βόλου 39 και ο Δήμος Καβάλας 50.

Σε σύνολο 260 κοινωνικών λειτουργών και 45 ψυχολόγων, που απασχολούνται στους 14 Δήμους που απάντησαν το ερωτηματολόγιο του Συνηγόρου, 42 κοινωνικοί λειτουργοί ασχολούνται με τη διερεύνηση καταγγελιών κακοποίησης/παραμέλησης, δεδομένου ότι το προσωπικό είναι επιφορτισμένο με πολλές και διαφορετικές αρμοδιότητες και διαμοιρασμένο και σε άλλες υπηρεσίες των Δήμων (όπως σε ΚΑΠΗ, κέντρα κοινότητα, δημοτικούς παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς κ.ά.). Από τους ανωτέρω Δήμους, 4 ανέφεραν αδυναμία ή δυσκολίες συνεχιζόμενης παρακολούθησης και υποστήριξης των οικογενειών.

Περαιτέρω, 6 από τους 14 Δήμους κρίνουν ότι το 50% ή περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων χρήζει συστηματικής παρακολούθησης σε βάθος χρόνου (Δ. Νίκαιας, Δ. Καβάλας, Δ. Βόλου Δ. Αθηναίων, Δ. Κερατσινιού, Δ. Αιγάλεω, Δ. Ηρακλείου, Δ. Κομοτηνής), 2 εξ αυτών αναφέρουν «μεγάλο αριθμό» (Δ. Βόλου) το 80% (Δ. Περιστερίου) ή και ότι οι περισσότερες υποθέσεις χρήζουν συνεχιζόμενης εποπτείας (Δ. Κομοτηνής).

Μολονότι από τα παραπάνω προκύπτει ότι σημαντικό ποσοστό των Δήμων (10 από τους 14) δηλώνει ότι διαθέτει τη δυνατότητα παρακολούθησης των οικογενειών σε συνέχεια της διερεύνησης, επισημαίνεται ότι τα στοιχεία αφορούν σε οικογένειες για τις οποίες έχει ήδη υποβληθεί καταγγελία κακοποίησης ή παραμέλησης και έχει εκδοθεί εισαγγελική εντολή για διενέργεια κοινωνικής έρευνας, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ακολουθείται και από εισαγγελική εντολή για παρακολούθηση, περιπτώσεις δηλαδή όπου υπάρχουν de facto υπόνοιες ή που έχει διαπιστωθεί ότι παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο.

Δεν αναφέρονται, ωστόσο, στο σύνολο των οικογενειών με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα στην κοινότητα, οι οποίες χρήζουν παρακολούθησης και υποστήριξης για τη διασφάλιση της προστασίας και των δικαιωμάτων των παιδιών και την πρόληψη της κακοποίησης και της ενδεχόμενης απομάκρυνσής τους, που υπερβαίνουν κατά πολύ τις καταγγελλόμενες περιπτώσεις και η μεγάλη πλειονότητα των οποίων δεν παρακολουθείται και δεν υποστηρίζεται από καμία κοινωνική υπηρεσία.

Πρακτικές με διαφοροποιήσεις ανά Δήμο

Διαφοροποιημένες ήταν οι πρακτικές και ως προς τη χρήση εργαλείων για τη διερεύνηση καταγγελιών πιθανής κακοποίησης – παραμέλησης. Ειδικότερα, 4 από τους 14 Δήμους δεν χρησιμοποιούν εξειδικευμένα εργαλεία ή πρωτόκολλα (Δ. Ρόδου, Δ. Καβάλας, Δ. Πάτρας, Δ. Βόλου). Ο Δήμος Ρόδου αναφέρει «Ημιδομημένη συνέντευξη ερωτήσεων βάσει περιστατικού» ενώ ο Δήμος Πάτρας «ο κάθε κοινωνικός λειτουργός καταγράφει τα στοιχεία κατά την κρίση του». Οι υπόλοιποι 10 Δήμοι αναφέρουν ως πιο συχνά χρησιμοποιούμενο εργαλείο το Πρωτόκολλο Διαγνωστικής Εκτίμησης Κακοποίησης – Παραμέλησης.

Στο σκέλος της επιστημονικής εποπτείας των ανωτέρω επαγγελματιών, παρατηρούνται επίσης σημαντικά κενά. Ειδικότερα, οι περισσότεροι Δήμοι ανέφεραν ότι δεν υφίσταται μέριμνα για την εποπτεία τους ή δεν απάντησαν στην αντίστοιχη ερώτηση. Εξαίρεση αποτελούν ο Δήμος Γλυφάδας και ο Δήμος Ηρακλείου.

Ιδιαίτερα ανομοιογενείς προσεγγίσεις παρατηρήθηκαν και στις απαντήσεις που έλαβε η Αρχή για την επιμόρφωση του προσωπικού. Στο σύνολο των περιπτώσεων αναδείχθηκε η έλλειψη ενός συγκροτημένου σχεδιασμού και η συνακόλουθη αποσπασματικότητα των πρωτοβουλιών, καθώς και η συμμετοχή των επαγγελματιών κατά την κρίση τους και όχι υποχρεωτικά. Στις απαντήσεις που δόθηκαν σχετικά με αυτού του είδους διοργανώσεις, αναφέρθηκαν ιδίως επιμορφώσεις που διενεργήθηκαν από το ΙΥΠ (Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού), το ΕΚΚΑ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), τον ΣΚΛΕ (Σύνδεσμο Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος) και το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης.

Ωστόσο, η διερεύνηση εκ μέρους των υπηρεσιών έχει κομβική σημασία για την μετέπειτα εξέλιξη της εκάστοτε υπόθεσης. Η έλλειψη ενιαίων κανόνων και πρακτικών και σχετικής επιμόρφωσης μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκείς ή εσφαλμένες προσεγγίσεις εκ μέρους επαγγελματιών του πεδίου (π.χ. διερεύνηση χωρίς ακρόαση του παιδιού) ή σε μια διεκπεραιωτική διαχείριση της υπόθεσης, που τελικά δεν εξυπηρετεί το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Στην πράξη, επίσης, η ανεύρεση θέσης για την εισαγωγή των παιδιών σε δομές κλειστής φροντίδας συχνά επαφίεται στις κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων όπου αυτά φιλοξενούνται προσωρινά έπειτα από την απομάκρυνση από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Ωστόσο, οι υπηρεσίες αυτές, εξ αντικειμένου, δεν έχουν γνώση των ατομικών συνθηκών ζωής και αναγκών κάθε παιδιού, ούτε είναι σε θέση να προβούν σε ενδελεχή αξιολόγηση της κατάστασης και διερεύνηση των επιλογών, για τον προσδιορισμό του βέλτιστου συμφέροντος και την ανεύρεση της κατάλληλης λύσης εναλλακτικής φροντίδας για κάθε παιδί. Κατά συνέπεια, η τοποθέτηση των παιδιών σε δομές κλειστής φροντίδας γίνεται με τρόπο καθαρά διεκπεραιωτικό, με κύριο κριτήριο την ύπαρξη θέσης και την συναίνεση ενός ιδρύματος στην εισαγωγή ενός παιδιού, χωρίς περαιτέρω εξέταση της καταλληλότητας και της επάρκειας μιας δομής για την κάλυψη των εξατομικευμένων αναγκών του.

Απουσία δομών ξενώνων άμεσης υποδοχής παιδιών

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, επισημαίνεται ως σοβαρό κενό στο πεδίο της παιδικής προστασίας στην χώρα μας, η απουσία δομών/ξενώνων άμεσης υποδοχής, ή πρόβλεψης για την επείγουσα αναδοχή των παιδιών που απομακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον με τον χαρακτήρα του επείγοντος, λόγω κακοποίησης, παραμέλησης ή άλλων σοβαρών προβλημάτων.

Ως συνέπεια, τα παιδιά αυτά, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη και κρίσιμη για αυτά περίοδο, και ενώ δεν χρήζουν νοσηλείας, εισάγονται και παραμένουν συχνά επί μακρό χρονικό διάστημα σε παιδιατρικές ή παιδοψυχιατρικές κλινικές, ή ακόμη και σε μονάδες ενηλίκων γενικών νοσοκομείων, οι οποίες αδυνατούν να ανταποκριθούν στις σύνθετες ανάγκες υποστήριξής τους – μέχρι να καταστεί εφικτή η λήψη απόφασης από τον εισαγγελέα για την ανάθεση της επιμέλειας και της φροντίδας τους, που συνήθως αφορά την τοποθέτησή τους σε ίδρυμα.

Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι να μην εξαντλούνται, και συνήθως να μην διερευνώνται καν, οι δυνατότητες ανεύρεσης κατάλληλης εναλλακτικής φροντίδας (π.χ. μέσω αναδοχής) πριν την τοποθέτηση σε δομή κλειστού τύπου, και το παιδί να υφίσταται τις τραυματικές επιπτώσεις της μακράς παραμονής του αρχικά στο νοσοκομείο και στη συνέχεια σε ίδρυμα.

Μικρός αριθμός ψυχολόγων στους Δήμους

Στο σκέλος των αναγκών ψυχολογικής υποστήριξης των οικογενειών σε κίνδυνο, παρατηρείται πολύ μικρός αριθμός ψυχολόγων στις κατά τόπους κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων (και σε άλλες δομές προστασίας). Ομως και από αυτόν τον ήδη περιορισμένο αριθμό ψυχολόγων, αρκετοί εξ αυτών απασχολούνται προσωρινά με επισφαλή σχέση εργασίας (πχ μέσω προγραμμάτων ΕΣΠΑ). Συγκεκριμένα, ο μέγιστος αριθμός ατόμων είναι 9 στον Δήμο Θεσσαλονίκης και ο μικρότερος μηδέν στην Καβάλα. Ο Δήμος Βόλου έχει έναν. Ειδικότερα, από τους 13 Δήμους (καθώς ο δήμος Γλυφάδας δεν απάντησε με σαφήνεια), οι 5 (38%) (Δ. Θεσσαλονίκης, Δ. Βόλου, Δ. Κομοτηνής, Δ. Κερατσινιού, Δ. Αιγάλεω) ανέφεραν ότι προβαίνουν σε διερεύνηση καταγγελιών κακοποίησης/παραμέλησης χωρίς την προηγούμενη έκδοση εισαγγελικής εντολής.

Οι 4 εξ’ αυτών, υπό προϋποθέσεις, όπως παρακάτω:

  • Ενημερώνεται ο αρμόδιος εισαγγελέας από την Κοινωνική Υπηρεσία (Θεσσαλονίκη)
  • Η διερεύνηση χωρίς εντολή εισαγγελέα γίνεται μόνο σε περιπτώσεις που οι καταγγελίες προέρχονται από φορείς ή που αφορούν σε οικογένειες με τις οποίες έχει υπάρξει συνεργασία της υπηρεσίας στο παρελθόν (Δ. Βόλου)
  • Επειτα από έγγραφη υποβολή αναφοράςκαταγγελίας από κάποια υπηρεσία ή φορέα (Δ. Κομοτηνής).
  • Οταν υπάρχει διάθεση συνεργασίας της οικογένειας (Δ. Κερατσινίου).

Οι περισσότεροι (62%) Δήμοι (Δ. Νίκαιας, Δ. Ρόδου, Δ. Ιωαννίνων, Δ. Αθηναίων, Δ. Ηρακλείου, Δ. Περιστερίου, Δ. Πάτρας) ανέφεραν ότι δεν προβαίνουν σε διερεύνηση χωρίς εντολή εισαγγελέα, και όταν κρίνεται ότι μια υπόθεση χρήζει παρέμβασης είτε καθοδηγούν τον αναφερόμενο προς την υποβολή καταγγελίας στην αρμόδια εισαγγελία, είτε διαβιβάζουν την καταγγελία σε αυτήν για την έκδοση εντολής διερεύνησης.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου