Ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Βόλου μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ με αφορμή την επέτειο του Ολοκαυτώματος
- Συνέντευξη στη ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Καμπανάκι διαρκούς αφύπνισης, με ένα τεράστιο «ΓΙΑΤΙ;» να ζητεί απάντηση, η επέτειος του Ολοκαυτώματος υπενθυμίζει τη σημασία της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών. Με την Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου να τιμά την 77η επέτειο, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και Σποράδων, ο πρόεδρος Μαρσέλ Σολομών ανακαλεί οδυνηρές μνήμες και μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για τις δραματικές επιπτώσεις του φονταμενταλισμού. «Oσα χρόνια και να περάσουν, ο πόνος είναι πάντα παρών, είναι πάντα χαραγμένος στην ψυχή και τη μνήμη» υπογραμμίζει ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Βόλου και εκφράζει την έντονη ανησυχία του για την αύξηση των φαινομένων ρατσισμού, που εκδηλώνονται.
Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα, οι οικογένειες των θυμάτων βιώνουν τον ίδιο πόνο, με αναπάντητα γιατί;
Κατ’ αρχάς, σχεδόν όλες οι οικογένειες είχαν θύματα, περισσότερα ή λιγότερα. Και αν ακόμα υπάρχουν ελάχιστες οικογένειες, που δεν έχουν θρηνήσει θύματα, για όλους ορθώνεται ένα τεράστιο αναπάντητο «ΓΙΑΤΙ;», όπως και εσείς, σωστά, αναφέρετε.
Oσα χρόνια και να περάσουν, ο πόνος είναι πάντα παρών, είναι πάντα χαραγμένος στην ψυχή και τη μνήμη.
Σε επιβεβαίωση αυτών που λέω, πολλές φορές, με αφορμή κάποιο δημοσίευμα ή ένα ντοκιμαντέρ ή μια ταινία που προβάλλεται, μου είναι αδύνατο εκείνο το βράδυ να ηρεμήσω και να κοιμηθώ. Αισθάνομαι απελπισία, οδύνη, οργή, όχι μόνο γιατί δολοφονήθηκαν απάνθρωπα και άδικα 6.000.000 ομόθρησκοι, αλλά και για τους εξευτελισμούς και τα ΑΝΕΙΠΩΤΑ βασανιστήρια, τα ιατρικά πειράματα χωρίς αναισθησία και κάθε άλλο μαρτύριο, που υπέστησαν καθημερινοί άνθρωποι, άντρες, γυναίκες και παιδιά, το μόνο «έγκλημα» των οποίων ήταν ότι γεννήθηκαν Εβραίοι… Πάντα ένα τεράστιο, αναπάντητο «ΓΙΑΤΙ;», βασανίζει τη σκέψη, την καρδιά και το μυαλό μου. ΓΙΑΤΙ βρέθηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι στην πολιτισμένη Ευρώπη του 20ού αιώνα, που πείστηκαν κι ακολούθησαν τις απάνθρωπες θεωρίες των Ναζί κι έγιναν θύτες ή σιωπηλοί θεατές των εγκλημάτων; ΓΙΑΤΙ στοχοποιήθηκε μια ομάδα Ευρωπαίων πολιτών μόνο και μόνο για τη θρησκεία ή την καταγωγή τους; ΓΙΑΤΙ βρέθηκαν τόσοι πολλοί πρόθυμοι συνεργάτες των Ναζί σε κάθε κατεχόμενη χώρα; ΓΙΑΤΙ δεν έγιναν περισσότερα για να σωθούν περισσότεροι απ’ τον Διωγμό και σώθηκαν τόσο λίγοι χάρη σε λίγους εύψυχους Χριστιανούς συνανθρώπους τους ή χάρη στη βοήθεια αντιστασιακών ομάδων;
Ποιες μνήμες και βιώματα έχουν σφραγίσει την οικογενειακή σας ιστορία;
Κατά την τραγική εκείνη εποχή ήμουν μικρός και δεν έχω πολλά γεγονότα, που να θυμάμαι αυτόνομα, έχω όμως πολλά βιώματα από τις διηγήσεις. Η άμεση οικογένειά μου κατόρθωσε να διασωθεί κρυπτόμενη στα περίχωρα του Βόλου.
Το άγχος της επιβίωσης στην Κατοχή, οι συνθήκες που αντιμετωπίσαμε όταν μπορέσαμε να επανέλθουμε στον Βόλο, είχαν δραματική επίπτωση τόσο οικονομικά, όσο και ψυχολογικά. Ο πατέρας και η μητέρα μου έπρεπε να παγώσουν την οδύνη τους, προκειμένου να προστατεύσουν τη μεγαλύτερη αδελφή μου και μένα.
Για να μπορέσω να δώσω το στίγμα αυτής της πονεμένης ιστορίας, πρέπει να αναφέρω ότι από την οικογένεια της μητέρας μου χάθηκαν οι γονείς της και πέντε από τα επτά αδέλφια και από την οικογένεια του πατέρα μου, που είχε τρεις αδελφές, η μια εκτοπίστηκε στο Aουσβιτς, επέζησε και γύρισε ράκος, οι δύο κρύφτηκαν, επέζησαν και μετά την απελευθέρωση μετανάστευσαν και οι τρεις στο Ισραήλ.
Αποτέλεσμα, η γενιά μου μεγάλωσε χωρίς παππούδες, γιαγιάδες, θείους, θείες, ξαδέλφια, χωρίς κανέναν συγγενή. Η μητέρα μου πάντα ζούσε με το συνεχή φόβο λέγοντας: «Φοβάμαι μη μας συμβεί τίποτα, γιατί δεν έχουμε κανέναν στον κόσμο να μας δώσει την παραμικρή βοήθεια». Ξέρετε ποιοι ήταν οι «συγγενείς» της μητέρας μου, πλην της αδελφής της, η οποία διασώθηκε, επειδή πήγε στην τότε Παλαιστίνη το 1936; Επτά σαπούνια, που προμηθεύτηκε μετά την απελευθέρωση, και συμβόλιζαν την εξόντωση των γονέων και των αδελφών της, στο Aουσβιτς.
Θα σημειώσω και το δικό μου αποτύπωμα, που το κουβαλάω στο μέτωπό μου. Hμουν 2 ετών και η οικογένεια μου κρυβόταν στο Διμήνι. Εκεί διέφυγα της προσοχής των γονιών μου και έπεσα από ύψος 2 μέτρων με το κεφάλι. Γλίτωσα από θαύμα. Το σημάδι, όμως, που αποκόμισα, έχει σημαδέψει όχι μόνο το μέτωπό μου, αλλά και την ψυχή μου…
Πώς αποτυπώθηκε στην Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου, αντίστοιχα, η πιο μελανή σελίδα της νεότερης ιστορίας; Υπήρξαν μεγάλες απώλειες;
Oπως σε όλες τις Ισραηλιτικές Κοινότητες, έτσι και στην Κοινότητά μας αποτυπώθηκαν ο πόνος και η φρίκη και βέβαια ΠΑΝΤΑ το μεγάλο «ΓΙΑΤΙ;».
Οι απώλειες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Βόλου ήταν 155 άτομα και παρ’ ότι ακόμα κι ένα άτομα μετράει, πρέπει να σημειώσουμε ότι ήταν από τις μικρότερες – ποσοστιαία –στην Ελλάδα (26%). Τονίζω, ότι αυτό οφείλεται στη συνεννόηση και τη συνεργασία του Αρχιραβίνου Μωυσή Πέσσαχ, με τον τότε Μητροπολίτη Ιωακείμ και τον Πρόξενο της Γερμανίας Ελμουτ Σέφελ και βέβαια στην καθοριστική βοήθεια της Αντίστασης (στην περιοχή μας δρούσε το 54ο Σύνταγμα ΕΛΑΣ) στη μεταφορά οικογενειών στα χωριά του Πηλίου, ενώ πολλοί Εβραίοι εντάχθηκαν στην Αντίσταση και πολέμησαν τους Ναζί. Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει σε συμπολίτες μας Χριστιανούς, που μας έκρυψαν και μας περιέθαλψαν, με κίνδυνο της ζωής τους και των οικογενειών τους.
Πίσω από το σκληρό πρόσωπο της απώλειας αγαπημένων προσώπων, κρύβονται ιστορίες ηρωισμού Βολιωτών για τη διάσωση του εβραϊκού πληθυσμού;
Σίγουρα υπάρχουν ιστορίες ηρωισμού Βολιωτών, που – διακινδυνεύοντας τη ζωή τους – μας έκρυψαν και μοιράστηκαν μαζί μας το λιγοστό φαγητό τους.
Η πατρική οικογένειά μου, αλλά και οι δύο αδελφές του πατέρα μου κρύφτηκαν από φιλικές οικογένειες σε χωριά του Πηλίου κι έτσι διασώθηκαν.
Σημειώνω, ότι το 1995 έγινε από την Κοινότητά μας στο Ξενία Βόλου μία συγκινητική εκδήλωση, που τιμήθηκαν οι σωτήρες ή οι απόγονοί τους, ενώ τις τιμητικές διακρίσεις τις έδωσαν οι ίδιοι οι διασωθέντες ήαπόγονοί τους. Eκτοτε, σε εκδηλώσεις για το Ολοκαύτωμα έχουν τιμηθεί κι άλλοι σωτήρες, οι περιπτώσεις των οποίων έρχονται – τεκμηριωμένα – σε γνώση μας.
Πρόσφατα, τιμήθηκε στο Ισραήλ από το Γιαντ Βασέμ (το Iδρυμα για τη διατήρηση της Μνήμης του Ολοκαυτώματος), η οικογένεια Αποστόλη και Μαρίας Βολιώτη, ως Δίκαιοι των Εθνών, για τη σωτηρία των οικογενειών Μπελέλη, Ιωσαφάτ και Χακίμ, που τυχαίνει να είναι οι οικογένειες των τριών αδελφών του πατέρα μου.
Τι διδάσκει, κατά την άποψή σας, η μνήμη του Ολοκαυτώματος και ποιο είναι το διακύβευμα για τις επόμενες γενιές;
Το Ολοκαύτωμα είναι κομβικός σταθμός στη συλλογική μνήμη. Μας δείχνει τι είναι ικανός ο άνθρωπος να κάνει σε άνθρωπο, στην Ευρώπη των μέσων του 20ού αιώνα. Η απίστευτη σκληρότητα των ανθρώπων, η διαστροφική εφευρετικότητά τους σχετικά με τους τρόπους εξόντωσης των συνανθρώπων τους, η πίστη τους ότι ενεργούν στο πλαίσιο μιας ευρύτερης «αποστολής», που η ναζιστική ηγεσία είχε αναθέσει στο κράτος, η παντελής έλλειψη ενσυναίσθησης χαρακτηρίζει τους θύτες. Υπάρχει και η σιωπηλή πλειονότητα, που είτε ενδόμυχα συμφωνούσε με ό,τι συνέβαινε, είτε αδιαφόρησε και ανέχθηκε το αδιανόητο τέτοιων εγκλημάτων. Ο Ελί Βίζελ έγραψε ότι: «Το αντίθετο της αγάπης δεν είναι η άγνοια, αλλά η αδιαφορία. Το αντίθετο της γνώσης δεν είναι η άγνοια, αλλά η αδιαφορία. Το αντίθετο της ζωής δεν είναι ο θάνατος, αλλά η αδιαφορία για τη ζωή και τον θάνατο». Η συλλογική μνήμη για το γεγονός του Ολοκαυτώματος ξεκινά από αυτό, αλλά δεν τελειώνει σε αυτό. Αποτελεί μια διαρκή προειδοποίηση ότι οι θεωρίες του μίσους και του διαχωρισμού των ανθρώπων, η δηλητηρίαση του μυαλού με συνωμοσιολογικές κι ανορθολογικές ανοησίες, η λήθη και η αδιαφορία οδηγούν σε νέες θηριωδίες. Το διακύβευμα είναι: «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ».
Το διαχρονικό μήνυμα «ποτέ πια Ολοκαύτωμα» βρίσκει ανταπόκριση σε επίπεδο λαών ή αντίθετα αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα ο φονταμενταλισμός σε κάθε μορφή του;
Το διαχρονικό αυτό μήνυμα βρίσκει ανταπόκριση σε πολλές ομάδες ανθρώπων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε δύο αντίθετες πορείες. Από τη μια, πυκνώνουν ανησυχητικά φαινόμενα ρατσισμού, αντισημιτισμού, ξενοφοβίας, πολλές φορές με βανδαλισμούς ή και με απώλεια ανθρώπινων ζωών. Από την άλλη, γινόμαστε μάρτυρες μιας θετικής ανταπόκρισης από θεσμούς και φορείς, όπως η Εκκλησία, οι Αρχές, επιστημονικοί και άλλοι σύλλογοι, από πάρα πολλούς εκπαιδευτικούς, όλων των βαθμίδων, που διδάσκουν και προβάλλουν το Ολοκαύτωμα και αυτό με κάνει να αισιοδοξώ. Δεν ξέρω αν αποδειχθεί βραδυφλεγής βόμβα ο φονταμενταλισμός σε κάθε μορφή, όμως υπάρχουν πολλά γεγονότα, που με ανησυχούν πολύ.
Η Ημέρα Μνήμης και οι ενημερωτικές δράσεις, που την πλαισιώνουν, ευαισθητοποιούν τις νεότερες γενιές;
Η Ημέρα Μνήμης και οι ενημερωτικές δράσεις, που την πλαισιώνουν, σίγουρα ευαισθητοποιούν τις νεότερες γενιές, θέλω να πιστεύω, σε ικανοποιητικό βαθμό, γι’ αυτό στην προηγούμενη ερώτησή σας επισήμανα τη συμβολή των εκπαιδευτικών, προς αυτή την κατεύθυνση.
Σήμερα, εβδομήντα επτά χρόνια μετά, έχουν ανοίξει στον επιθυμητό βαθμό οι δρόμοι συνεργασίας, συμπόρευσης με την τοπική κοινωνία και σε επίπεδο λαών;
77 χρόνια μετά έχουν ανοίξει σε σημαντικό βαθμό οι δίαυλοι συνεργασίας και συμπόρευσης με την τοπική κοινωνία. Σε επίπεδο λαών, όμως, απαιτείται επιπλέον και συνεχής προσπάθεια.
Κοιτώντας στο παρελθόν και έχοντας το βλέμμα στο μέλλον, τι θα θέλατε να αλλάξει σε επίπεδο νοοτροπίας, σε επίπεδο ανθρώπων και προοπτικής;
Με το βλέμμα στο παρόν και στο μέλλον, θα ήθελα μία κοινωνία ανεκτική στον Aλλον, ανοιχτή στη γνωριμία με τον Aλλον. Με περισσότερη κριτική διάθεση σε ιδέες και απόψεις, που οδηγούν στον διχασμό, τον ανορθολογισμό και τη βία. Με περισσότερη ενσυναίσθηση κι αλληλεγγύη απέναντι – κυρίως –στους αδύναμους. Και με περισσότερη Μνήμη.
- Διαδικτυακή εκδήλωση διοργανώνεται από την Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την Π.Ε. Μαγνησίας σήμερα Κυριακή 6 Φεβρουαρίου και ώρα 18.30,την οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε πατώντας στο link:https://www.youtube.com/watch?v=75iGMIovcfU.
