Ο διακεκριμένος Βολιώτης ψυχίατρος αναλύει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ το ψυχολογικό αποτύπωμα της πανδημίας και της βίας
Στα σκοτεινά πρόσωπα της βίας, τη συσχέτισή τους με την πανδημία και τις γενεσιουργές αιτίες των ψυχοσωματικών προβλημάτων αναφέρεται ο διακεκριμένος Βολιώτης ψυχίατρος Δημήτρης Σούρας, επισημαίνοντας ότι «οι μεγάλοι βιώνουν την πανδημία πάρα πολύ στωικά, αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί που θα αναπτύξουν αγχώδεις διαταραχές». Μιλώντας στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το ψυχολογικό αποτύπωμα της πανδημίας, με αφορμή τα περιστατικά βίας που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ο πανελληνίως γνωστός επιστήμονας υπογράμμισε ότι «ο θύτης είναι ένας διαταραγμένος, στην προσωπικότητά του, άνθρωπος». Η βία δεν σχετίζεται με την περίοδο της πανδημίας, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, στέλνοντας, παράλληλα, το αισιόδοξο μήνυμα ότι «ο άνθρωπος βγαίνει νικητής στα δύσκολα, γιατί έχει νόηση, ψυχή, συναισθήματα, κρίση και λογική».
Συνέντευξη στη ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Πόσο βαθύ είναι το ψυχολογικό αποτύπωμα της υγειονομικής κρίσης, που βιώνουμε; Πώς μεταφράζεται σε ενήλικες και παιδιά;
Κατ’ αρχάς τα παιδιά το μόνο που μπορούν να καταλάβουν, γιατί μιλάμε για μικρά παιδιά, είναι οι αντιδράσεις των γονιών. Δηλαδή, είναι από το πώς συμπεριφέρεται ο πατέρας και η μητέρα, οι συζητήσεις που κάνουν μέσα στο σπίτι, αν τα προβλήματα που προκύπτουν, δημιουργούν διαμάχη, διενέξεις, μαλώματα. Αρα, λοιπόν, τα παιδιά αν δουν μια τέτοια ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι λόγω των οικονομικών προβλημάτων, τότε δημιουργείται ένα επιπρόσθετο άγχος.
Τα παιδιά, ξέρετε, έχουν τρία άγχη. Το πρώτο άγχος είναι μην πεθάνουν οι γονείς. Το δεύτερο άγχος είναι μην χωρίσουν οι γονείς, άρα όταν τους βλέπουν να μαλώνουν, φοβούνται ότι κάποια στιγμή θα χωρίσουν. Και το τρίτο άγχος είναι μην αλλάξουν περιβάλλον.
Αρα, λοιπόν, αν τα οικονομικά προβλήματα δεν συζητιούνται κανονικά μεταξύ των γονιών, και ας ακούν τα παιδιά πολλές φορές, αλλά γίνονται μαλώματα και διενέξεις, τότε μεγαλώνει το φοβερό άγχος των παιδιών, που έχει να κάνει με τον χωρισμό των γονιών.
Πώς βιώνουν, αντίστοιχα, την πανδημία οι ενήλικοι;
Οι μεγάλοι βιώνουν την πανδημία πάρα πολύ στωικά, αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί άνθρωποι που θα αναπτύξουν, δυστυχώς, αγχώδεις διαταραχές, άγχη επιπρόσθετα και πάρα πολλοί θα πέσουν και στην κατάθλιψη. Αυτό που βλέπουμε μέχρι στιγμής, είναι μια αύξηση των αντιδραστικών καταθλίψεων, δηλαδή των καταθλίψεων που οφείλονται στην πανδημία, στην οικονομική δυσχέρεια, στον κλείσιμο, στην έλλειψη ελευθερίας και επίσης αύξηση πολλών ψυχοσωματικών, που είναι, όπως καταλαβαίνετε, τα κομμάτια του άγχους. Δηλαδή είναι το άγχος που πηγαίνει πάνω στο σώμα, και δημιουργεί φοβερά συμπτώματα, όπως δύσπνοια, κομμάρες, προκάρδιο άλγος, ιλίγγους, ζαλάδες, πονοκεφάλους, μουδιάσματα και πάρα πολλά ακόμη ψυχοσωματικά συμπτώματα. Αυτά είναι τα δύο στοιχεία, που είναι σε αύξηση και κατά τη γνώμη μου, αναμενόμενα. Προσωπικά, πιστεύω ότι ο βίαιος άνθρωπος δεν περιμένει την καραντίνα για να εξασκήσει τη βία, την εξασκεί παντού και πάντοτε.
Υπάρχει συσχέτιση της πανδημίας με τα περιστατικά κακοποίησης, λεκτικής ή σεξουαλικής, που βλέπουν το φως της δημοσιότητας;
Αυτά τα περιστατικά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, έχω την εντύπωση ότι δεν έχουν σχέση με την πανδημία. Εχουν σχέση αφενός με την τάση των ανθρώπων, πλέον, να εμπιστεύονται όχι το νόμο, αλλά την τηλεόραση και τα ΜΜΕ, γενικά, που αυτό δεν ξέρω αν είναι και το σωστό. Επίσης έχει σχέση με το ότι όταν κάποιος τολμάει και καταγγέλλει κάτι, μετά βρίσκει πολλούς μιμητές, οι οποίοι μπορούν να καταγγείλουν επίσης. Δηλαδή να βρουν το θάρρος να μιλήσουν.
Μερικά από αυτά που ακούσαμε, ήταν τραγικά. Με μια υπερβολική αυστηρότητα έπεφταν στα όρια της λεκτικής και της ψυχολογικής βίας. Φυσικά, εκτός από την σοβαρότητα αυτών των περιστατικών, κατά την γνώμη μου, οι καταγγελίες έπρεπε να έχουν γίνει στην Εισαγγελία απευθείας, έπρεπε να έχουν πάρει ένα δρόμο νομικό. Υπάρχουν και άλλες αφηγήσεις, οι οποίες γίνονται για ευνόητους λόγους, για να πούν ορισμένοι κάποια πράγματα.
Αρα, πρέπει να ξεχωρίσουμε την σοβαρότητα των πραγμάτων και των καταγγελιών που δεν οφείλονται, επαναλαμβάνω, στην πανδημία, αλλά οφείλονται στο θάρρος, την δύναμη που είχε κάποιος να ξεκινήσει αυτή την ιστορία, και να μπορέσει να δώσει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που δεν είχαν αυτό το θάρρος, να το βρουν.
Σημεία των καιρών, καταστάσεις που υφίστανται ή που επιβαρύνονται, αντίστοιχα, από εξωγενείς παράγοντες, τα περιστατικά βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης;
Οπωσδήποτε παίζουν ρόλο πάρα πολλά. Παίζει ρόλο η συμπεριφορά των ανθρώπων που αλλάζει μέσα στα χρόνια. Παίζει ρόλο μια απελευθέρωση που υπάρχει, που είναι ένα κομμάτι παγκόσμιο. Παίζουν ρόλο οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν μερικά άτομα. Παίζει ρόλο η βοήθεια που δίνεται από τους ειδικούς κι έτσι τα άτομα μπορούν να αποκτήσουν περισσότερο θάρρος, για να μπορούν να μιλήσουν πολύ πιο ελεύθερα. Παίζει ρόλο ότι κάποια στιγμή στη ζωή μας, έχουν μπει όχι μόνον οι εφημερίδες και οι τηλεοράσεις, αλλά το ίντερνετ, το facebook, όλα αυτά που διευκολύνουν την επικοινωνία, διευκολύνουν τις συζητήσεις. Νομίζω όμως, ότι ζούμε σε μια εποχή που βιώνουμε ο καθένας την ελευθερία, μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Δεν φοβόμαστε, μπορούμε να εκφέρουμε τη γνώμη μας, αρκεί όσα λέμε, να κρύβουν την σοβαρότητα που απαιτείται.
«Εξις δευτέρα φύσις» για τους θύτες; Ποιο είναι το ψυχιατρικό τους προφίλ;
Ο θύτης, ο βίαιος θύτης, είναι ένας διαταραγμένος, στην προσωπικότητά του, άνθρωπος. Χειρότερη διαταραχή που υπάρχει, την οποία φοβόμαστε όλοι και είναι οι εν δυνάμει δολοφόνοι, είναι η αντικοινωνική ή ψυχοπαθητική διαταραχή της προσωπικότητας. Είναι, δηλαδή, άτομα τα οποία οργανώνονται από την παιδική και εφηβική, ως επί το πλείστον, ηλικία. Σιγά – σιγά είναι άτομα τα οποία δεν δέχονται το νόμο, είναι άτομα που ξεκινάνε από μαλώματα, ξεκινάνε από βία σε ξένα άτομα, όταν περνάνε την εφηβεία, στην οικογένειά τους. Είναι άτομα που μπορεί να κάνουν χρήση ουσιών, μεταξύ των οποίων όχι μόνο τοξικές ουσίες, αλλά και αλκοόλ, και επίσης είναι άτομα τα οποία κάποια στιγμή μπορούν να ασκήσουν φοβερή ψυχολογική, λεκτική, ή σωματική και σεξουαλική βία, και να φτάσουν ακόμη και στο φόνο.
Αρα, λοιπόν, τη διαταραχή προσωπικότητας που φοβόμαστε πάρα πολύ, εμείς οι ειδικοί, είναι, όπως προείπα, η αντικοινωνική ή ψυχοπαθητική διαταραχή της προσωπικότητας. Υπάρχει όμως και μια άλλη διαταραχή, που την έχουμε δει τώρα τελευταία στα γεγονότα, τα οποία προαναφέραμε. Λέγεται ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Είναι μια δύσκολη διαταραχή, όπου κάποιος πιστεύει ότι μπορεί να εξουσιάσει τους πάντες, πιστεύει ότι είναι ο κυρίαρχος του κόσμου, προβάλλει το εγώ του, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η προβολή, που περιλαμβάνει ειρωνεία, την υποτίμηση του εγώ του άλλου και τελικά καταλήγει και στην βία.
Υπάρχει γιατρειά στην προκειμένη περίπτωση; Μιλάμε για διαταραγμένες προσωπικότητες, που χρειάζονται τη συνδρομή των ειδικών;
Οι διαταραχές της προσωπικότητας δεν είναι ασθένειες. Είναι διαταραχές. Εάν έχουμε έναν άνθρωπο που μπορεί να εξασκήσει βία, όπως για παράδειγμα ο παρανοϊκός ψυχωτικός, ο παρανοϊκός σχιζοφρενής, ο οποίος μπορεί να εξασκήσει βία και μπορεί ακόμη και να δολοφονήσει. Αν τον άνθρωπο αυτό τον αντιμετωπίσουμε με μια καλή, σωστή φαρμακευτική αγωγή, να είστε σίγουρη ότι μπορούμε να τον φτάσουμε σε ένα σημείο, να μην εξασκήσει βία και να προλάβουμε κάθε τι κακό.
Οταν, όμως, πρόκειται για μια διαταραχή προσωπικότητας που δεν είναι αρρώστια, τότε όπως καταλαβαίνετε, ούτε τα φάρμακα βοηθάνε, και πιθανώς ούτε και η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση. Μερικές φορές έχουμε πενιχρά αποτελέσματα, αλλά συνήθως, ο αγώνας χάνεται γι’ αυτό έχουμε βία, εγκλήματα, δολοφονίες και άλλες τέτοιες καταστάσεις.
Ποια είναι η εικόνα της κακοποίησης στη Μαγνησία;
Ξέρω πάρα πολύ καλά ότι στη Μαγνησία έχει αυξηθεί η χρήση των ουσιών και έχουν αυξηθεί επίσης και τα μικροεγκλήματα. Τα ονομάζω έτσι, για να μη μιλήσω για δολοφονίες. Επίσης, έχω την εντύπωση ότι αυτό συμβαίνει γιατί η πατρίδα μου κάποτε ήταν πιο αμιγής. Τώρα έχει συγκεντρωθεί πολύ διαφορετικός κόσμος, από πάρα πολλές άλλες περιοχές, και επόμενο είναι ο καθένας να μεταφέρει λιγάκι τον τρόπο συμπεριφοράς και ζωής στην οποία έχει συνηθίσει. Για να είμαι ειλικρινής, όλα τα λιμάνια έχουν αυτό το πρόβλημα. Είναι ίδιον των λιμανιών.
Παίζει ρόλο στη συμπεριφορά και τη γενικότερη ψυχολογία του ατόμου το κοινωνικό status;
Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Ξεκινάμε, φυσικά, από την οικογένεια. Δεν θα πάψω ποτέ να λέω ότι πίσω από κάθε παιδί, ψάξτε τον γονιό. Είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Τριάντα πέντε χρόνια στο επάγγελμα, το έχω εξακριβώσει ιδίοις όμμασι. Μετά από την οικογένεια, το κοινωνικό status βοηθάει. Δηλαδή η παιδεία, ο τρόπος που μεγαλώνεις, ο κόσμος που συναναστρέφεσαι, το οικονομικό κομμάτι. Είναι πολύ σωστό αυτό που είπατε.
Θα μπορέσουμε να αντέξουμε, τελικά, το ψυχολογικό βάρος της πανδημίας;
Υποχρεωτικά θα πρέπει να το αντέξουμε. Είναι κάτι που το λέω στους δικούς μου ανθρώπους και όταν μου δίνεται η ευκαιρία το λέω και σε άλλους. Δεν είναι κάτι που το έχουμε επιλέξει. Δεν είναι κάτι το οποίο έχουμε κολλήσει. Δεν είναι τιμωρία. Δεν είναι ότι μας τιμωρεί ή τιμωρούμε κάποιον. Δεν είναι υστέρηση ελευθερίας. Δεν είναι τίποτα από αυτά. Είναι μια πανδημία. Εμείς δεν είχαμε συνηθίσει να ζούμε με πανδημίες. Δεν ξέραμε τι πάει να πει πανδημία. Η τελευταία μεγάλη πανδημία ήταν πριν από 100 χρόνια με την Ισπανική γρίπη. Σε άλλες εποχές, φυσικά, με άλλες διαδικασίες, άλλες συμπεριφορές, άλλες κοινωνίες, τελείως διαφορετικά. Αρα, λοιπόν, δεν είμαστε σε θέση να μπορέσουμε να πολεμήσουμε κάτι που δεν το γνωρίζουμε. Αναγκαστικά, λοιπόν, θα πρέπει να υπομείνουμε πάρα πολύ και να ελπίζουμε ότι αργά ή γρήγορα, θα βγούμε από αυτή την διαδικασία νικητές.
Προσωπικά, έχω κάνει το πρώτο μου βήμα. Εχω κάνει και τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Η σύζυγός μου έχει κάνει την πρώτη και στις 23 του μηνός θα κάνει την δεύτερη. Αυτό σημαίνει ότι ήδη έχουμε κάνει ένα βήμα απελευθέρωσης από αυτή την πανδημία. Όχι ότι κάναμε κάτι το φοβερό, αλλά δεχτήκαμε τον εμβολιασμό σαν μια προσωρινή λύση, για να μπορέσουμε να αντέξουμε αυτή την φοβερή αρρώστια που προκαλεί ο ιός. Αρα λοιπόν, συνιστώ, σε όλο τον κόσμο να κάνει το ίδιο. Χρειάζεται υπομονή και δύναμη.
Από πού θα αντλήσουμε τη δύναμη, στην οποία αναφέρεστε;
Θα την αντλήσουμε από μέσα μας και τους δικούς μας ανθρώπους. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Η πίστη μετά από την ανθρώπινη δύναμη, είναι η σημαντικότερη δύναμη που υπάρχει στον άνθρωπο, για να μην πω ότι για μερικούς είναι πρώτα η πίστη και μετά η ανθρώπινη δύναμη. Η αλήθεια είναι ότι εμείς θα βγούμε νικητές από αυτή την ιστορία. Γιατί ο άνθρωπος βγαίνει νικητής γιατί έχει νόηση, γιατί έχει ψυχή, γιατί έχει συναισθήματα, γιατί έχει κρίση, λογική, ενώ ο ιός είναι κάτι το άυλο. Δεν μπορεί αυτό να μας κερδίσει. Εμείς θα κερδίσουμε.
