Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανατρέπει τα αρχικά σενάρια για τον κρατικό προϋπολογισμό, βάζοντας αναγκαστικά «φρένο» στον κυβερνητικό σχεδιασμό για παροχές και φοροελαφρύνσεις. Η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ακόμη τεράστια κρίση κατά τη διάρκεια της θητείας της, εξαιτίας των δραματικών εξελίξεων με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ρωσίας επί ουκρανικού εδάφους. Στο οικονομικό πεδίο προετοιμάζονται για όλα τα πιθανά ενδεχόμενα, ενώ η προϋπάρχουσα αναταραχή στις τιμές ενέργειας κάνει ακόμη πιο περίπλοκο το περιβάλλον, στο οποίο η ελληνική κυβέρνηση καλείται να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τις επόμενες κινήσεις της.
Οι παράγοντες της ακρίβειας και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν θέσει το οικονομικό επιτελείο σε κατάσταση συναγερμού, ενώ το ενδεχόμενο αλλαγών στον κρατικό προϋπολογισμό δεν πρέπει να αποκλείεται. Οι υπολογισμοί για τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης στην οικονομία είναι αποκαλυπτικοί του μεγέθους του προβλήματος. Για κάθε 10 ευρώ αύξηση στο φυσικό αέριο προκαλείται ζημιά 600 εκατομμυρίων ευρώ στο ΑΕΠ της χώρας μας. Το μοναδικό στοιχείο που προκαλεί αισιοδοξία είναι οι θετικές προβλέψεις των ξένων οίκων, της Κομισιόν και της Τράπεζας της Ελλάδος για ισχυρή ανάπτυξη το 2022, κοντά στο 5%, κυρίως λόγω της αύξησης των επενδύσεων και των εκτιμήσεων για άνοδο του τουρισμού, που πάντως τίθενται υπό αμφισβήτηση, μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Αν ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει διάρκεια, τότε αλλάζουν τα δεδομένα και προκαλείται σοβαρός κίνδυνος εκτροχιασμού της κυβερνητικής ατζέντας, καθώς εκτός των άλλων έχει προαναγγελθεί σημαντική αύξηση του κατώτατου μισθού από την 1η Μαΐου. Υπό αυτό το πρίσμα, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να κάνει ιδιαίτερα προσεκτική οικονομική διαχείριση και να προετοιμαστεί για κάθε πιθανό αρνητικό σενάριο, χωρίς να μπορεί να βασιστεί στις εκτιμήσεις για ισχυρή άνοδο του τουρισμού.
Ο πόλεμος φέρνει τα πάνω – κάτω σε ό,τι αφορά στο ζήτημα της περαιτέρω ανόδου των τιμών στην ενέργεια, ενώ παράλληλα ενισχύει την πιθανότητα να διαρκεί και μετά το τρίτο τρίμηνο του 2022. Με βάση αυτό το σενάριο, δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να αναγκαστεί να αφαιρέσει κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό για να στηρίξει νοικοκυριά και επιχειρήσεις, επιβαρύνοντας, ωστόσο, τις προβλέψεις για τη φετινή χρονιά, ως προς το σκέλος των δαπανών. Η βασική πρόβλεψη είναι να καλυφθεί μέρος του ενεργειακού κόστους από τους πόρους μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή όλο το 2022. Ηδη έχουν δοθεί περί τα 2 δισ. ευρώ για επιδοτήσεις ρεύματος και θέρμανσης.
Το οικονομικό επιτελείο πρέπει να διαχειριστεί και τις συνεχείς αυξήσεις στον πληθωρισμό, που κατέγραψε τον Ιανουάριο ρεκόρ 25 ετών, φτάνοντας στο 6,1%. Οι, δε, αυξήσεις στο ρεύμα κατά 56%, στο φυσικό αέριο κατά 154%, στο πετρέλαιο θέρμανσης κατά 36% και σε βασικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο και τα λαχανικά από 14% έως 17%, αναγκάζουν την κυβέρνηση να επεκτείνει τα μέτρα στήριξης. Ηδη έχει προαναγγείλει την καταβολή επιδόματος 300 ευρώ το Πάσχα στους οικονομικά ασθενέστερους (πέραν των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος και αερίου).
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στην Ουκρανία είναι αυτές που θα επηρεάσουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης στο μέτωπο της οικονομίας. Κορυφαία κυβερνητικά στελέχη ξεκαθαρίζουν ότι ο απαραίτητος δημοσιονομικός χώρος θα είναι η βασική προϋπόθεση για την όποια απόφαση ληφθεί. Για αυτό τα γεγονότα στην Ουκρανία, που επηρεάζουν συνολικά την οικονομία στην Ευρώπη, είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τα επόμενα βήματα της κυβέρνησης. Η αβεβαιότητα που επικρατεί αυτή τη στιγμή βάζει σε δοκιμασία την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, η οποία αναγκάζεται για άλλη μια φορά να εστιάσει σε μέτρα στήριξης των πληττόμενων νοικοκυριών και επιχειρήσεων και όχι σε μόνιμες παρεμβάσεις φοροελαφρύνσεων. Οπως τονίζεται από το οικονομικό επιτελείο, θα συνεχίζεται η λήψη μέτρων, εφόσον υπάρχει ο απαιτούμενος δημοσιονομικός χώρος. Δεν θα είναι οριζόντια, αλλά θα στοχεύουν στη στήριξη των οικονομικά ευάλωτων.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η αύξηση του ΑΕΠ της χώρας το 2021 είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, καθώς η ισχυρή ανάπτυξη, που είχαν προβλέψει η Κομισιόν και το υπουργείο Οικονομικών, σημαίνει επιπρόσθετο δημοσιονομικό χώρο, με βάση και την ανάπτυξη το περσινό έτος. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κρατικός προϋπολογισμός το 2022 στηρίχθηκε στην πρόβλεψη ανάπτυξης το 2021 για 6,9% και ΑΕΠ περίπου 178 δισ. Για κάθε μια επιπλέον μονάδα ρυθμού ανάπτυξης, αυξάνεται το ΑΕΠ της χώρας κατά περίπου 1,8 δισ. Για παράδειγμα, με ρυθμό ανάπτυξης το 2021 8,5%, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά 2,8 δισ., ενώ παράλληλα το δημόσιο χρέος υποχωρεί κάτω από το 200%.
Από την άλλη μεριά, το αυξημένο κόστος δανεισμού, λόγω του άλματος των αποδόσεων στα κρατικά ομόλογα (τα επιτόκια του δεκαετούς ομολόγου ανέβηκαν στο 2,6% από 0,8% τον περασμένο Σεπτέμβριο), αποτρέπει την έξοδο στις αγορές και ως εκ τούτου την τόνωση της ρευστότητας του λεγόμενο ταμειακού «μαξιλαριού», που ξεπερνά τα 30 δισ. ευρώ. Το απόθεμα παραμένει σε ικανοποιητικά επίπεδα και αποτελεί βασικό ατού της δημοσιονομικής διαχείρισης της κυβέρνησης, η οποία δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δώσει την εντύπωση στις αγορές ότι χρειάζεται να μειώσει το διαθέσιμο ποσό.
Να σημειωθεί ότι τον Απρίλιο η ελληνική κυβέρνηση θα αποστείλει στους δανειστές το νέο Πρόγραμμα Σταθερότητας, στο οποίο περιλαμβάνονται οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες διατηρείται ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα στο 1,4% του ΑΕΠ το 2022. Το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι είναι ο δεύτερος παράγοντας, που θα κρίνει την τύχη των μέτρων στήριξης. Με βάση τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, ο φετινός προϋπολογισμός θα κλείσει στο 3,1%, μετά το ράλι ανόδου στους πρώτους μήνες του 2022, ενώ και οι γενικότερες προβλέψεις για την ελληνική οικονομία είναι θετικές, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι θα πρυτανεύσει η λογική στην κρίση της Ουκρανίας. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ό,τι έχει σχεδιαστεί, προϋπολογιστεί και εκτιμηθεί τελεί υπό αίρεση, όχι μόνο για την αδύναμη ελληνική οικονομία, αλλά και για το πανίσχυρο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
