Του Γιώργου Λαμπράκη
Το 2022 η χώρα μας καλείται αφενός να αντιμετωπίσει ακόμη μία έξαρση της πανδημίας, που απειλεί το σύστημα υγείας και την πραγματική οικονομία, αφετέρου να διαχειριστεί τις προκλήσεις νέου οικονομικού περιβάλλοντος. Φέτος τίποτα δεν θα είναι ίδιο, σε σχέση με ό,τι είχαμε συνηθίσει τα δύο τελευταία χρόνια, κλεισμένοι τον περισσότερο καιρό στα σπίτια μας, εργαζόμενοι από απόσταση, με την κυβέρνηση να επιδεικνύει ανοχή στα χρέη, που έμεναν απλήρωτα στην Εφορία, στα Ασφαλιστικά Ταμεία, στους Δήμους, ακόμη και στη ΔΕΗ.
Από την έναρξη της υγειονομικής κρίσης η κυβέρνηση άρχισε να επιδοτεί τις απώλειες τζίρου, που είχαν οι κλειστές επιχειρήσεις, να αναπληρώνει μέρος από τα χαμένα εισοδήματα των εργαζομένων και να προστατεύει τους ανέργους εξασφαλίζοντας ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Ο κύκλος έκλεισε, ενώ εξακολουθούν να υφίστανται οι μεγάλοι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, εξαιτίας της πανδημικής απειλής.
Η οικονομία άνοιξε σε όλον τον κόσμο, καλύπτοντας αστραπιαία τις απώλειες στην παραγωγική διαδικασία, στην κατανάλωση, στον τουρισμό, στις μεταφορές. Μαζί όμως με την «έκρηξη» στους ρυθμούς ανάπτυξης, όπως είχαν προβλέψει οι διεθνείς οικονομικοί αναλυτές, επανεμφανίστηκε ο πληθωρισμός, που πυροδότησε η απότομη αύξηση της ζήτησης και τροφοδότησαν οι «τεχνητές» ελλείψεις φυσικού αερίου και η κερδοσκοπία, που πάντα εμφανίζεται σε περιόδους οικονομικής αστάθειας και αβεβαιότητας.
Οι ίδιοι αναλυτές εκφράζουν την εκτίμηση ότι πολύ σύντομα θα αλλάξει το αρνητικό πρόσημο των επιτοκίων, ακολουθώντας ανοδική πορεία, ενώ οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να κλείνουν τις στρόφιγγες της απεριόριστης ρευστότητας, προετοιμάζοντας το έδαφος για ανάληψη δράσης, αν το φαινόμενο του πληθωρισμού αποδειχθεί τελικά ότι δεν είναι «παροδικό», όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι Ευρωπαίοι κεντρικοί τραπεζίτες. Την εκτίμηση υιοθετεί και το οικονομικό επιτελείο της ελληνικής κυβέρνησης.
Ο οικονομικός κύκλος, που ανοίγει τη νέα χρονιά, θα είναι αυτή τη φορά αμείλικτος, αν οι πληθωριστικές πιέσεις δεν υποχωρήσουν, αν το κύμα ακρίβειας συνεχίσει να σαρώνει τα νοικοκυριά και αν η κατανάλωση εξακολουθήσει να παραμένει υποτονική, επηρεαζόμενη από τα νέα δεδομένα που προκάλεσε το πέμπτο πανδημικό κύμα. Το χειρότερο θα είναι η ανασφάλεια να πυροδοτήσει και πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας. Η κυβέρνηση πρέπει να κλείσει τα αφτιά της στο αίτημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, να διατηρήσει τον έλεγχο της κατάστασης, να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να βγάλει την κοινωνία και την οικονομία από το αδιέξοδο του φετινού χειμώνα.
Οι χειρότεροι σύμβουλοι είναι ο φόβος και ο πανικός τόσο για το πολιτικό σύστημα, όσο και για τους πολίτες. Επίσης, κακοί σύμβουλοι είναι η μικροπολιτική και η δημαγωγία. Τις τελευταίες ημέρες, που η νέα μετάλλαξη του κορονοϊού προκαλεί πραγματικό «τσουνάμι» κρουσμάτων, κάποιες αντιδράσεις, ως προς την εξέλιξη της πανδημίας, εμπεριέχουν μείγμα φόβου και στείρας αντιπολίτευσης. Αρχίζουν, δηλαδή, να ακούγονται φωνές, που λίγο έως πολύ καλούν ξανά σε γενικό lock down.
Είναι περιττό να υπενθυμίσουμε πόσο μεγάλο κόστος είχαν τα προηγούμενα lock down. Κόστος οικονομικό, αφού οδήγησαν σε πάγωμα ή περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας, κοινωνικό, επειδή περιόρισαν ριζικά τη δυνατότητα κοινωνικών συναναστροφών, εκπαιδευτικό, καθώς η τηλεκπαίδευση δεν είναι δυνατό να υποκαταστήσει τη διά ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία, ψυχικό, διότι η ανθρώπινη επαφή περιορίστηκε δραματικά και εντάθηκε το αίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης, ενώ ενισχύθηκαν παράλληλα οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Με άλλα λόγια, το κόστος του lock down είναι βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο, με πολυεπίπεδες συνέπειες στην κοινωνία και την οικονομία.
Τα lock down μπορεί να αποτέλεσαν επιβεβλημένη αντίδραση, όταν ξέσπασε η παγκόσμια υγειονομική κρίση, ωστόσο από ένα σημείο και μετά διαπιστώθηκε ότι προκαλούν τεράστια ζημιά τόσο στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα, όσο και στην ατομική λειτουργία και ψυχοσύνθεση. Οι επιπτώσεις τους στον ψυχισμό μας είναι σοβαρότατες, όπως και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Βέβαια δεν σημαίνει ότι τα lock down ευθύνονται για όλα τα λάθη, που σημειώθηκαν, σχετικά με τη διαχείριση της πανδημίας. Το συγκεκριμένο μέτρο απέτρεψε την κατάρρευση του συστήματος υγείας και έσωσε χιλιάδες ζωές. Σημειώθηκαν, ωστόσο, σοβαρά σφάλματα, π.χ. σε ό,τι αφορά στην εκστρατεία πειθούς για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού. Επίσης, το σύστημα υγείας πρέπει να είναι περισσότερο ενισχυμένο, ώστε να έχει μεγαλύτερες δυνατότητες για να αντέχει στην έξαρση των κρουσμάτων, στα μέσα μαζικής μεταφοράς χρειάζονταν πυκνότερα δρομολόγια για να αποφεύγεται ο συγχρωτισμός και στην εκπαίδευση περισσότεροι εκπαιδευτικοί, ώστε οι τάξεις να λειτουργούν με μικρότερο αριθμό μαθητών και κατά συνέπεια να είναι ασφαλέστερες.
Επίσης, επιβάλλεται να εντείνουμε την προσπάθεια πειθούς, σε ό,τι αφορά στο ζήτημα των εμβολίων για τους πολίτες, που είναι δεκτικοί στον διάλογο. Για τους υπόλοιπους, είναι μονόδρομος η σύγκρουση. Για τις επικίνδυνες φωνές της ανευθυνότητας, που συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν ενάντια στο μείζον ζήτημα του εμβολιασμού χρησιμοποιώντας συνομωσιολογικές κραυγές και εξωφρενικές θεωρίες, τις οποίες καταρρίπτει η επιστήμη σε δευτερόλεπτα, δεν υπάρχουν περιθώρια πειθούς.
Με όλους εκείνους τα περιθώρια διαλόγου έχουν εξαντληθεί. Τα αστήρικτα επιχειρήματά τους παρασέρνουν όσους είναι διστακτικοί και έχουν στείλει στις εντατικές και στα νεκροταφεία πολλούς πολίτες, που τους πίστεψαν. Η δικαιοσύνη κινεί ήδη σε βάρος τους τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Οι εχέφρονες οφείλουν να επικεντρωθούν στη στρατηγική, με την οποία θα αυξηθούν τα ποσοστά εμβολιασμού, που όλα δείχνουν ότι και στο πέμπτο πανδημικό κύμα είναι η καθοριστική παράμετρος για να μπορέσουμε να έχουμε μικρότερο κόστος σε ανθρώπινες απώλειες.
Με βάση τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η συζήτηση για το πώς θα συνεχίσουμε να δίνουμε τη μάχη κατά της πανδημίας, οι προτάσεις που θα κατατίθενται, η κριτική που θα ασκείται, η αντιπολίτευση που θα γίνεται πρέπει να αρχίζουν από την ίδια αφετηρία, ότι δεν μπορούμε και δεν πρέπει να ξανακλείσουμε την οικονομία και την κοινωνία. Σε διαφορετική περίπτωση το κόστος θα είναι ανεπανόρθωτο, ειδικά φέτος που οι παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες προδιαγράφονται δυσμενείς και η ενεργειακή κρίση, που από ό,τι φαίνεται θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι, απειλεί ακόμη πιο πολύ χώρες με εύθραυστες οικονομικές αντοχές, όπως η Ελλάδα.
