Του Γιώργου Λαμπράκη
Τους τελευταίους μήνες η ευχή «υγεία πάνω από όλα» απέκτησε ξεχωριστή σημασία. Μονοπωλεί πλέον στις ευχές, που ανταλλάσσουμε. Αποτελεί τη μόνιμη επωδό στις συζητήσεις μας, καθώς ο εφιάλτης της πανδημίας κατέστησε το αγαθό της υγείας πραγματικά πολύτιμο και αναντικατάστατο. Πώς θα μπορούσε να μη συμβεί, από τη στιγμή που η ανθρωπότητα θρηνεί πάνω από δύο εκατομμύρια νεκρούς, ενώ τα κρούσματα κορονοϊού ξεπερνούν πλέον τα 95 εκατομμύρια; Οταν στη χώρα μας κοντεύουμε να φτάσουμε τα 190.000 κρούσματα και θρηνούμε πάνω από 5.500 νεκρούς;
Προσπαθούμε, λοιπόν, να παραμείνουμε υγιείς και το ίδιο ευχόμαστε και για τους γύρω μας, έτσι ώστε να καταφέρουμε να ξεπεράσουμε την πρωτοφανή υγειονομική κρίση, που, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, απασχολεί την ανθρωπότητα ίσως περισσότερο από τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα εμβόλια, που αποτελούν το σημαντικότερο όπλο μας, ώστε να ξαναπάρουμε πίσω τις ζωές μας, έχουν αρχίσει να χορηγούνται πλέον και στον γενικό πληθυσμό. Η διαδικασία των εμβολιασμών μπορεί να εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς, προκαλώντας ανησυχίες ως προς την επίτευξη του στόχου για τη δημιουργία τείχους προστασίας από τον κορονοϊό μέχρι το καλοκαίρι, ωστόσο το γεγονός ότι ανακαλύφθηκε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα τόσο αποτελεσματικό φάρμακο είναι αρκετό για να δώσει στην ανθρωπότητα τη χαμένη ελπίδα, ότι όλος αυτός ο εφιάλτης έχει προδιαγεγραμμένη κατάληξη.
Οταν, όμως, ολοκληρωθεί ο εμβολιασμός και αποκτήσουμε την πολυπόθητη ανοσία της αγέλης, θα είναι η ζωή όπως ήταν προ κορονοϊού; Η αμφιβολία δεν σχετίζεται, βέβαια, με τις ανοησίες περί παγκόσμιας συνωμοσίας, ώστε μέσω του εμβολίου να ελεγχθεί ο πληθυσμός. Αντίθετα, εδράζεται στο πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία τις ανθρώπινες σχέσεις, την οικονομία, ακόμη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε ό,τι αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις, το μείζον ερώτημα είναι μετά από πόσο καιρό θα πάψουμε να φοβόμαστε τον διπλανό. Πότε θα αγκαλιάσουμε ξανά τους φίλους μας, χωρίς την υποψία ότι μπορεί να είναι φορείς του ιού; Πότε θα ξαναδιασκεδάσουμε χωρίς τον φόβο της διασποράς; Πότε θα ξανασυμπεριφερθούμε φυσιολογικά στις κοινωνικές μας συναναστροφές, αφήνοντας πίσω τους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης; Στα ερωτήματα είναι δύσκολο να δοθούν συγκεκριμένες απαντήσεις, γιατί πολύ απλά είναι αδύνατο να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις.
Σε ό,τι αφορά στην οικονομία, παγκοσμίως και όχι μόνο στην Ελλάδα, το χρέος έχει εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη. Ακόμη και σε περιόδους πολέμου η πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ δεν είχε αγγίξει αυτά τα εφιαλτικά επίπεδα. Ολοι, ανεξαιρέτως, οι κλάδοι της οικονομίας έχουν πληγεί, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αποτρέψουν την καταστροφή με προγράμματα χρηματοδότησης, ωστόσο η εκτίναξη του χρέους συνεχίζεται, απειλώντας να πνίξει τις οικονομίες και να υποθηκεύσει το μέλλον των επόμενων γενεών.
Στη χώρα μας, το 2018, μετά από δεκαετία μνημονίων, το χρέος ήταν στο 180% του ΑΕΠ. Πλέον ξεπέρασε το 200% και συνεχίζει την ξέφρενη πορεία του, τη στιγμή που η οικονομία μας στηρίζεται αποκλειστικά στα επιδόματα, στα προγράμματα των επιστρεπτέων προκαταβολών και στο «πάγωμα» των φορολογικών υποχρεώσεων, σε απέλπιδα προσπάθεια να μην καταρρεύσει ένα έτσι και αλλιώς εύθραυστο οικοδόμημα.
Υπό αυτό το πρίσμα, η συζήτηση για την επόμενη ημέρα και την επάνοδο στην κανονικότητα δεν μπορεί να γίνει σε ρεαλιστική βάση, καθώς ουδείς δύναται να εκτιμήσει πόσα χρόνια θα χρειαστεί η Ελλάδα για να ξανασταθεί στα πόδια της και αν θα καταφέρει να πετύχει τον στόχο για ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης έως και 8%, προκειμένου να μπορέσει να βγει από το τέλμα όσο τον δυνατόν πιο γρήγορα.
Επίσης, ασφαλείς εκτιμήσεις δεν μπορούν να γίνουν για τις συνέπειες των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας στους εργαζόμενους, τις μικρές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Το μόνο σίγουρο είναι πως τα 534 ευρώ δεν είναι αρκετά για να καλύπτουν τις ανάγκες των πληττόμενων νοικοκυριών. Το άλλο μεγάλο ζήτημα είναι οι στρατιές των ανέργων, που εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν στους επόμενους μήνες. Ειδικά οι νέοι, που ακόμη και προ πανδημίας δεν έβλεπαν προοπτική στη ζωή τους, κινδυνεύουν να βρεθούν εκτεθειμένοι σε άκρως εχθρικό οικονομικό και εργασιακό περιβάλλον.
Το άλλο ζητούμενο είναι αν θα αποτελέσει η πανδημία την αφορμή για να σηκώσουν νέα βάρη τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Αν, δηλαδή, θα κληθούν και πάλι να πληρώσουν όσοι πλήρωσαν και στη δεκαετία των μνημονίων. Αν οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις, που συσσώρευσαν πλούτο εν μέσω κορονοϊού, όπως οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ, θα παραμείνουν στο απυρόβλητο.
Αλλο μείζον ζήτημα στη μετά κορονοϊό εποχή είναι αυτό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η δυνατότητα των αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών να εισβάλλουν στα σπίτια μας για να διαπιστώνουν αν ξεπερνά τα εννέα άτομα ο αριθμός των ατόμων γύρω από το τραπέζι, οι παρεμβάσεις της Αστυνομίας σε πάρκα και πλατείες για να διαλύσει τον συνωστισμό και οι μετακινήσεις με έγγραφα και sms πρέπει να σταματήσουν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, που συνηθίσαμε τον τελευταίο χρόνο να θεωρούμε ως φυσιολογική.
Η απώλεια της ανθρώπινης επαφής, η απειλή της οικονομικής καταστροφής και η έμμεση καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών αποτελούν τα κληροδοτήματα της υγειονομικής κρίσης στην ανθρωπότητα. Κρίσης, που μας βασανίζει από τον περασμένο Φεβρουάριο και έχει ανατρέψει τις ζωές μας. Τα μεγάλα ερωτήματα είναι αν επαρκούν τα μέτρα των κυβερνήσεων για να αποκατασταθεί η κανονικότητα στην οικονομία, αν υπάρχει επιστροφή από τον δρόμο της κοινωνικής αποστασιοποίησης και αν διαθέτουμε, ως κοινωνία, τα αντανακλαστικά για να αποτρέψουμε πιθανά σχέδια μη επιστροφής της καθημερινότητάς μας σε φυσιολογικούς ρυθμούς.
