Του Γιώργου Λαμπράκη
Η πρωτοφανής υγειονομική κρίση, που βιώνουμε, θα περάσει, είτε γιατί οι επιστήμονες θα βρουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, είτε γιατί το πολυπόθητο εμβόλιο θα βοηθήσει, ώστε να σταματήσει η εξάπλωση του κορονοϊού. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να βρεθεί η κατάλληλη «αγωγή» για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, που έχει προκαλέσει η πανδημία. Στο επίκεντρο της προσπάθειας πρέπει να βρεθούν οι άνθρωποι και όχι οι αριθμοί. Πρωταρχική μέριμνα όσων σχεδιάζουν την επόμενη ημέρα της οικονομίας πρέπει να είναι η προστασία της κοινωνικής συνοχής. Να παραμείνει ζωντανή η κοινωνία και η όποια συζήτηση για ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο να γίνει με τους πολίτες όρθιους. Να έχουν, δηλαδή, δουλειές και να μπορούν να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους.
Το οικονομικό πρόγραμμα, που υλοποιείται στη χώρα μας, αναφορικά με την άμβλυνση των συνεπειών του κορονοϊού στην απασχόληση και την παραγωγική διαδικασία, δεν είναι διόλου βέβαιο ότι μπορεί να εγγυηθεί την επιστροφή στην κανονικότητα, όσο το δυνατόν πιο «αναίμακτα» για τους εργαζόμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Δηλαδή, για τους παράγοντες της πραγματικής οικονομίας, που είναι σε θέση να δώσουν στη χώρα την απαιτούμενη ώθηση για την επανεκκίνηση της αγοράς.
Ηδη υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα, αναφορικά με το εύρος των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας τόσο στη χώρα, όσο και στον υπόλοιπο πλανήτη. Πολλοί οικονομολόγοι επισημαίνουν την ανάγκη ουσιαστικής κρατικής παρέμβασης για την κάλυψη του απολεσθέντος εισοδήματος εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων στην Ελλάδα, έτσι ώστε να αποφευχθεί το μεγάλο κοινωνικό κόστος από την παρατεταμένη εφαρμογή περιοριστικών μέτρων και παράλληλα να διασφαλιστεί η όσο το δυνατόν ταχύτερη επανεκκίνηση της οικονομίας. Αν δεν καλυφθούν οι απώλειες, που έχει προκαλέσει η πανδημία στην πραγματική οικονομία, η ύφεση θα διατηρηθεί και μετά το τέλος της υγειονομικής κρίσης. Ετσι θα οδηγηθεί η χώρα σε καταστάσεις, τις οποίες ζήσαμε την προηγούμενη δεκαετία.
Η ελληνική κοινωνία δεν πρόλαβε να επουλώσει τις πληγές των μνημονίων. Δεν αντέχει ακόμη ένα σαρωτικό κύμα λιτότητας, το οποίο, αν δεν ληφθούν εγκαίρως τα απαραίτητα μέτρα, θα είναι πολύ χειρότερο από αυτό που προκάλεσαν τα απανωτά προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Το καταστροφικό μοντέλο δημοσιονομικής πειθαρχίας, που γονάτισε τους Ελληνες και προκάλεσε την τρομακτική ύφεση των προηγούμενων ετών, ελπίζουμε να δίδαξε στο πολιτικό προσωπικό ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για επανάληψη των λαθών του παρελθόντος. Για αυτό, ο μόνος τρόπος ώστε να μην επιστρέψουμε μετά το τέλος της κρίσης του κορονοϊού σε οικονομική κρίση, όπως αυτή των μνημονίων, είναι η αύξηση της κρατικής δαπάνης για την κάλυψη των απολεσθέντων εισοδημάτων. Η κρατική δαπάνη, στην προκειμένη περίπτωση, δεν είναι σπατάλη, αλλά επένδυση.
Οι εφιαλτικές εκτιμήσεις για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας στη χώρα άρχισαν να επιβεβαιώνονται. Σύμφωνα με αυτές, η οικονομική δραστηριότητα έχει συρρικνωθεί έως και 35% σε ό,τι αφορά στους κλάδους, οι οποίοι επηρεάζονται από τα μέτρα κατά του κορονοϊού. Ο κλάδος του τουρισμού, που το 2019 συνεισέφερε πάνω από 21 δισεκατομμύρια ευρώ την ελληνική οικονομία, δηλαδή το 12% του ΑΕΠ της χώρας, βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης αδράνειας και δεν προβλέπεται να επανεκκινήσει πριν το ερχόμενο καλοκαίρι. Οσο ο τουρισμός θα βρίσκεται σε καταστολή, τόσο θα μειώνεται το ΑΕΠ της χώρας και θα αυξάνονται οι δείκτες της ανεργίας.
Δεν είναι ο μόνο ο τουρισμός. Το σύνολο σχεδόν της παραγωγικής διαδικασίας έχει επηρεαστεί, με την οικονομική δραστηριότητα να βρίσκεται στην «εντατική» και το διαθέσιμο εισόδημα να συρρικνώνεται για τους περισσότερους κλάδους εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Τα νοικοκυριά ήδη υφίστανται τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης και σε λίγο καιρό πολλά από αυτά δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε ανελαστικές δαπάνες και υποχρεώσεις, παρά τα μέτρα διευκόλυνσης.
Η κυβέρνηση βρίσκεται ήδη μπροστά σε τεράστιες προκλήσεις και πρέπει να λάβει κρίσιμες αποφάσεις. Ισως πιο κρίσιμες από αυτές που έλαβαν οι προκάτοχοί της, όταν περνούσαν από τη Βουλή με συνοπτικές διαδικασίες τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου για την υλοποίηση των μνημονιακών μέτρων. Αν δεν αποφασιστεί τώρα η γενναία χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, έτσι ώστε μετά την κρίση του κορονοϊού να μη συρρικνωθούν και άλλο η παραγωγική διαδικασία και η οικονομική δραστηριότητα στην αγορά, η κατάσταση θα γίνει μη αναστρέψιμη.
Ηδη η ανεργία εκτοξεύτηκε και χιλιάδες πολίτες, που παροπλίστηκαν εργασιακά, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να παραμείνουν σε αυτή την κατάσταση για πολύ καιρό ακόμη. Πολλές μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις θεωρείται εξαιρετικά αμφίβολο αν θα αντέξουν στην πίεση της έλλειψης ρευστότητας, καθώς και στο ενδεχόμενο νέου lock down στην αγορά.
Η κυβέρνηση καλείται να σχεδιάσει και να υλοποιήσει πακέτο μέτρων, τα οποία θα διασφαλίσουν ότι η επόμενη μέρα της πανδημίας δεν θα οδηγήσει την οικονομία στην εντατική. Απαιτούνται τολμηρός σχεδιασμός σε βάθος χρόνου και αξιοποίηση όλων των όπλων, που υπάρχουν στην ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομική φαρέτρα. Το σύμφωνο σταθερότητας έχει ανασταλεί. Οι δαπάνες για την αντιμετώπιση του κορονοϊού δεν θα επηρεάσουν τους δημοσιονομικούς στόχους. Το δε «μαξιλάρι ασφαλείας» παραμένει ακέραιο.
Κατά συνέπεια, υπάρχουν και τα μέσα και οι τρόποι, ώστε να χαραχθεί το απαιτούμενο σχέδιο εξόδου από την οικονομική κρίση του κορονοϊού. Πολιτική τόλμη χρειάζεται για τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων και απόλυτη διαφάνεια ως προς την ενημέρωση της κοινωνίας για τις προθέσεις της κυβέρνησης. Ετσι θα οικοδομηθεί ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης και ο πολίτης, εφόσον αντιληφθεί ότι υπάρχει ο κατάλληλος σχεδιασμός για να αντέξει η χώρα το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της πανδημίας, αφενός θα υπομείνει όσο χρειαστεί τα σκληρά μέτρα κατά της διασποράς του κορονοϊού, αφετέρου θα βάλει πλάτη, ώστε να επιστρέψει η χώρα στην κανονικότητα.
