Η διαφθορά στο δημόσιο αποτελούσε μια από της μεγαλύτερες παθογένειες του κρατικού μηχανισμού, πολλά χρόνια προτού η χώρα μας εμπλακεί στη μνημονιακή περιπέτεια. Επίορκοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν εντοπιστεί αναρίθμητες φορές να εκμεταλλεύονται τη θέση τους για να αποσπάσουν μικρά ή μεγαλύτερα χρηματικά ποσά από τους πολίτες, που προφανώς φέρουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης για τα «κατορθώματα» των διεφθαρμένων δημόσιων λειτουργών.
Το περίφημο «φακελάκι», που συνδυάστηκε με την προνομιακή μεταχείριση εκείνων των πολιτών που είχαν την οικονομική δυνατότητα να «λαδώσουν» την κρατική μηχανή, έτσι ώστε να εξυπηρετηθούν πιο γρήγορα σε σχέση με τους υπόλοιπους ή παράτυπα σε σύγκριση με τους συμπολίτες τους που δεν είχαν ούτε την απαραίτητη οικονομική επιφάνεια, ούτε τους επέτρεπε ο αξιακός τους κώδικας να κάνουν συνδιαλλαγές, σημάδεψε τις τελευταίες δεκαετίες το δημόσιο σύστημα λειτουργίας και έγινε συνώνυμο της πιο βαθιάς πληγής του κράτους.
Τις προηγούμενες ημέρες αποκαλύφθηκαν νέες περιπτώσεις διαφθοράς δημοσίων υπαλλήλων σε Διευθύνσεις Συγκοινωνιών, που εξέδιδαν πλαστά διπλώματα οδήγησης και σε Εφορίες, που είχαν αποκτήσει παρανόμως έσοδα αρκετών εκατομμυρίων ευρώ σε βάρος του δημοσίου. Οι συγκεκριμένοι επίορκοι υπάλληλοι θα βρεθούν τώρα αντιμέτωποι με τη Δικαιοσύνη και εφόσον καταδικαστούν θα οδηγηθούν στη φυλακή, ώστε να τιμωρηθούν όπως αρμόζει για τα αδικήματα τα οποία διέπραξαν.
Μετά από λίγο καιρό νέες περιπτώσεις διεφθαρμένων κρατικών λειτουργών θα αποκαλυφθούν, με τις αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου να δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους και τους υπαλλήλους, που έπεσαν στη φάκα αυτών των ελέγχων, να ακολουθούν την ίδια διαδρομή με αυτή που θα ακολουθήσουν οι επίορκοι δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι απασχόλησαν τις προηγούμενες ημέρες τη δημοσιότητα και πάει λέγοντας.
Αυτό το σκηνικό επαναλήφτηκε πολλές φορές πριν τη χρεοκοπία της χώρας. Προτού δηλαδή επιβληθούν οι ασφυκτικοί δημοσιονομικοί έλεγχοι των δανειστών. Θεωρήθηκε, όταν η Ελλάδα μπήκε στα μνημόνια, ότι ένας από τους λόγους της βαθιάς οικονομικής κρίσης ήταν ο στρεβλός τρόπος λειτουργίας του δημοσίου, που η διαφθορά και η γραφειοκρατία κυριαρχούσαν, με τους επιόρκους υπαλλήλους να καθορίζουν την εξέλιξη χιλιάδων υποθέσεων πολιτών σε Πολεοδομίες, Διευθύνσεις Συγκοινωνιών και Εφορίες. Αυτό το αρρωστημένο σύστημα κρατούσε για χρόνια μπλοκαρισμένες τις υγιείς οικονομικές δυνάμεις του τόπου και απέτρεπε τις επενδύσεις, μόνο και μόνο για να καλοπερνά μια συγκεκριμένη κάστα κρατικών λειτουργών, που είχε οικοδομήσει ένα διαφθαρμένο σύστημα εξυπηρέτησης των δικών της οικονομικών συμφερόντων.
Μία σχεδόν δεκαετία μετά την έναρξη των μνημονίων και αρκετούς μήνες μετά την ολοκλήρωσή τους, εξακολουθούν και αποκαλύπτονται κραυγαλέες υποθέσεις διαφθοράς στο δημόσιο, γεγονός που σημαίνει δύο πράγματα: Πρώτον, ότι το «λάδωμα» και η συναλλαγή κάτω από το τραπέζι αποτελούν πρακτικές, οι οποίες παραμένουν βαθιά ριζωμένες στο DNA του νεοέλληνα, είτε αυτός είναι πίσω από το γκισέ, είτε μπροστά από αυτό και δεύτερον ότι ελάχιστα βήματα έγιναν όλα αυτά τα χρόνια σε θεσμικό επίπεδο για τη διόρθωση αυτών των παθογενειών. Οι περιπτώσεις διαφθοράς που εξακολουθούν και αποκαλύπτονται αυτό ακριβώς αποδεικνύουν.
Οσα μέτρα εξαγγέλθηκαν είτε δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, είτε δεν υλοποιήθηκαν στον βαθμό που έπρεπε, έτσι ώστε να απαλλαγεί το δημόσιο από τα «παράσιτα», που το απομυζούν με συστηματικό τρόπο. Ενας επίσης καθοριστικός παράγοντας, που λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί αποτρεπτικά σε ό,τι αφορά στην καταπολέμηση της διαφθοράς στο δημόσιο, είναι το εσωτερικό σύστημα πειθαρχικού ελέγχου και βεβαίως το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης.
Σε ό,τι αφορά στις πειθαρχικές διαδικασίες, η συνήθης κατάληξη κάποιας Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης, ακόμη και για το πιο απλό πειθαρχικό παράπτωμα, είναι η απαλλαγή του εμπλεκομένου. Αυτό γίνεται τις περισσότερες φορές μετά από αρκετούς μήνες, ενώ στο επίπεδο της Δικαιοσύνης μετά από αρκετά χρόνια, με τον επίορκο υπάλληλο να συνεχίζει να αμείβεται όλο αυτό το διάστημα κανονικά από το κράτος. Στο τέλος δε επιβάλλονται ποινές, που συνήθως είναι αντιστρόφως ανάλογες της σημασίας του αδικήματος.
Σε συνδικαλιστικό επίπεδο, οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στο δημόσιο σχεδόν πάντα υψώνουν τείχος προστασίας στους επίορκους συναδέλφους τους. Λειτουργώντας με συντεχνιακά κριτήρια, στην καλύτερη των περιπτώσεων, δικαιολογούν τις χρονοβόρες και αναποτελεσματικές πειθαρχικές διαδικασίες των ΕΔΕ, που, όπως τονίστηκε παραπάνω, συνήθως ο κατηγορούμενος αθωώνεται.
Το μεγάλο ζητούμενο είναι λοιπόν αν, με τη διαφθορά να ζει και να βασιλεύει στο δημόσιο και με τις πειθαρχικές και ποινικές διαδικασίες να χαρακτηρίζονται από απροθυμία ως προς την παραδειγματική τιμωρία των επίορκων δημόσιων λειτουργών, μπορούν να προχωρήσουν τα σχέδια για τον εκσυγχρονισμό του όλου συστήματος, πάνω στο οποίο η Πολιτεία επιμένει ότι θέλει να οικοδομήσει την ανάπτυξη της χώρας και την επιστροφή της στην κανονικότητα.
Ενα δυσλειτουργικό, αναχρονιστικό, γραφειοκρατικό και σε πολλές περιπτώσεις διεφθαρμένο δημόσιο, δεν είναι δυνατόν να διαδραματίσει τον ρόλο για τον οποίο προορίζεται. Οι πολίτες θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούνται και να αναγκάζονται πολλές φορές να «λαδώσουν» για να προχωρήσει η υπόθεσή τους.
Οι δε επενδυτές, που πρέπει να αντιμετωπίσουν τα γρανάζια της γραφειοκρατίας έτσι ώστε να μπορέσουν να υλοποιήσουν τον δικό τους σχεδιασμό, θα παραμένουν εγκλωβισμένοι στονλαβύρινθο των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, οι υπάλληλοι των οποίων για να γνωμοδοτήσουν σε λογικό χρονικό πλαίσιο θα πρέπει είτε να αλλάξουν νοοτροπία, είτε να «λάβουν το κατιτί τους». Με τα σημερινά δεδομένα το δεύτερο ενδεχόμενο είναι το πλέον πιθανό, καθώς το πρώτο προϋποθέτει ένα σύστημα διακυβέρνησης, που δεν ποντάρει στις πελατειακές σχέσεις και στην εξαγορά συνειδήσεων με υποσχέσεις για προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων, προκειμένου να αναρριχηθεί και να διατηρηθεί στην εξουσία!
