Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ Α/Π ΕΣΠΕΡΟΣ
Η πλούσια, θαλασσινού περιεχομένου, ειδησεογραφία στις παλιές, τοπικές εφημερίδες, παρουσιάζει μια εξαιρετική πολυμορφία ως προς την επιμέρους θεματολογία των δημοσιευμάτων. Πληροφορείται ο αναγνώστης της εποχής-αλλά κι εμείς σήμερα- ένα σωρό γεγονότα και άλλα ζητήματα που άπτονται του υγρού στοιχείου, μιας και η κάθε είδους σχέση κι επαφή με αυτό χαρακτηρίζεται διαχρονική για το Βόλο και την ευρύτερη περιοχή.
Ειδικότερα η ναυτιλιακή, δραστηριότητα καταγράφεται εξαιρετικά δυναμική και αυξημένη, σε όλες τις εκφάνσεις της κι αυτό ακριβώς επιβεβαιώνεται από τα ευάριθμα, σχετικά δημοσιεύματα του τύπου.
Ο δημοσιογράφος της εποχής γνωρίζει, όπως διαφαίνεται, επαρκέστατα τη σημασία της πολυποίκιλης ναυτικής ενασχόλησης για τον τόπο μας και γι’ αυτό εστιάζει την προσοχή του με ενδιαφέρον και σοβαρότητα σε αυτή την πλευρά των γεγονότων. Με προσοχή επισημαίνει λεπτομέρειες και αποτυπώνει μια εναργή εικόνα των πραγμάτων στα θαλασσινά θέματα, που ενδιαφέρουν την επικαιρότητα, με την οφειλόμενη υπευθυνότητα.
Στην σημερινή μας αναδρομή θα μνημονεύσουμε ένα αξιοπρόσεχτο περιστατικό από τη ναυτιλιακή δραστηριότητα, το οποίο, αφότου συνέβη προκάλεσε ερωτήματα και υποψίες και βέβαια την παρέμβαση λιμενικών και δικαστικών αρχών, αφού πίσω του κρύβονταν πιθανές παραλείψεις, σκοπιμότητες και παρανομίες.
Με τον τίτλο «Παρ’ ολίγον ναυάγιον του φορτηγού Έσπερος. Διεσώθη υπό του ατμόπλοιου Νικόλαος Τόγιας. Αγνοείται η τύχη των επιβιβασθέντων της λέμβου», η εφ Ταχυδρόμος μας πληροφορεί για μια ναυτική περιπέτεια που λίγο έλειψε να έχει οδυνηρή κατάληξη.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που πλοίο έμενε ακυβέρνητο λόγω βλάβης, με κίνδυνο να υπάρξει τραγικό ναυάγιο, καθώς οι καιρικές συνθήκες ήταν ιδιαίτερα άσχημες. Συναντούμε πολλά παρόμοια περιστατικά.
Το μικρό φορτηγό ατμόπλοιο Έσπερος ταξιδεύοντας από Θεσσαλονίκη προς τη Χίο, έμεινε έρμαιο των κυμάτων, ανοιχτά της Κασσάνδρας, όταν αχρηστεύτηκε το πηδάλιό του. Ο αγέρας και η φουρτούνα το παρέσυρε ανοιχτά από τις ακτές του ανατολικού Πηλίου, προς τις βραχώδεις βόρειες απολήξεις Σκιάθου και Σκοπέλου, με κίνδυνο να συντριβεί σε αυτές.
Επρόκειτο για μια μάλλον απρόσμενη, με μπουρίνι, έξαρση των αυγουστιάτικων μελτεμιών, η οποία λίγο έλειψε να αποβεί μοιραία για το μικρό ατμόπλοιο, το οποίο διασώθηκε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή από το επιβατηγό Νικόλαος Τόγιας που με πολύ κόπο το πρόσδεσε και το ρυμούλκησε στο λιμάνι του Βόλου.
Ας δούμε στη συνέχεια το λεπτομερές και γλαφυρό ρεπορτάζ:
«Η προχθεσινή σφοδρά θαλασσοταραχή και καταιγίς εύρε πλειστά όσα ατμόπλοια εις πλούν ανά το πέλαγος, τα οποία ασφαλώς θα υφίσταντο ζημίας αν, αλλά μεν εγκαίρως δεν κατέφευγον εις εκτός του δρομολογίου των όρμους, αλλά δε, δεν παρέμεναν με μικρά τινά αναβολήν εις τους διάφορους λιμένας. Ευτυχώς που η θαλασσοταραχή ήτο μικράς διάρκειας κι έτσι πλειστά των εν πλώ ατμοπλοίων διέφυγον τον κίνδυνον.
Ένα όμως των ατμόπλοίων τούτων, το Έσπερος διέτρεξε σοβαρότατον κίνδυνον υπο τας ακολούθους περιστάσεις. Με φορτίον τούβλων και αχύρου, απήρεν εκ Θεσσαλονίκης τας νυκτερινάς ώρας της παρελθούσης Πέμπτης κατευθυνόμενον εις Χίον και Μυτιλήνην. Παρά την Κασσάνδραν όμως, λόγω της σφοδράς θαλασσοταραχής, εθραύσθη ο τελικός άξων και το πηδάλιον και το ατμόπλοιον ακυβέρνητον πλέον και κτυπώμενον υπό των κυμάτων παρεσύρετο ανα το πέλαγος.
Το πλήρωμα του ατμόπλοιου κατελήφθη υπό πανικού, λόγω δε της μικράς χωρητικότητας του πλοίου και της λεπτότητος των πλευρών αφ’ ενός και της μανίας των κυμάτων αφ΄ετέρου, ήρχισε να εκδηλούται ανησυχία περί της τύχης του πλοίου. Εις μάτην η σειρήν του ατμοπλοίου εκάλει εις βοήθειαν απεγνωσμένως. Το βαθύτατον σκότος και η μανία των κυμάτων εδυσχέραιναν και αυτήν ακόμην την επισκόπισιν του ορίζοντος. Παρά τας διαταγάς του πλοιάρχου, το πλήρωμα ήρχισε διαδηλούν τάσεις εγκαταλείψεώς του. Ούτω ευάριθμοι ναύται επιβιβασθέντες λέμβου ήρχισαν κατευθυνόμενοι εις την υποτιθέμενην ξηράν.
Επι του πλοίου έμειναν μόνον ο ιδιοκτήτης κ. Μυλωνάς, ο πλοίαρχος κ. Ηλ. Λεμός, ο πρώτος μηχανικός και 1-2 ναύται,οίτινες δια να γίνουν αντιληπτοί ήναψαν πυρκαιάν επί του σκάφους και ήρχισαν πάλιν δια συριγμάτων της σειρήνος να καλούν εις βοήθειαν.
Εν τω μεταξύ το ατμόπλοιον έρμαιον των κυμάτων παρεσύρθη μίλια ολόκληρα της Κασσάνδρας, θα κατεποντίζετο δε ασφαλώς ή θα εθραύετο επί βράχων αν το εκ Θεσσαλονίκης ερχόμενον ατμόπλοιον Ν. Τόγιας δεν επελαμβάνετο της διασώσεως. Ο Τόγιας ακριβώς την 3ην πρωινήν αντιληφθείς τον άμεσον κίνδυνον που διέτρεχεν ο Έσπερος, επροχώρησεν ολοταχώς, μετά υπεράνθρωπους δε προσπάθειας, κατόρθωσε να προσεγγίση το σκάφος ακριβώς έξω της Σκιάθου, 10 μίλια βορείως του ακρ. Γουρούνι(σ.σ ακρ.της Σκοπέλου).
Εκείνην μάλιστα την στιγμήν ο πλοίαρχος του Έσπερος προ του κινδύνου, βέβαιου πλέον, εφόσον το πλοίον εφέρετο επί των βράχων, διέταξε το ρίψιμον εκ την θάλασσαν, μέρους του φορτίου. Περί τα 20 δέματα τούτου ερρίφθησαν εις την θάλασσαν ότε ο Τόγιας δια κατάλληλου στροφής κατόρθωσε να ενωθή μετά του Έσπερος δια κάβου, προσπαθών ούτω να τον ρυμουλκήση. Η τρικυμία όμως εδυσχέραινε τα μέγιστα την καλήν πρόσδεσιν και ο κάβος εκόπη ύστερα από ολίγην ώραν, δια να αρχίσουν πάλιν απεγνωσμέναι προσπάθειαι δια την ρυμούλκησιν.
Εν τέλει κατωρθώθη μετά δίωρον η εκ νέου πρόσδεσις και ο Τόγιας ήρχισε ρυμουλκών τον ‘Εσπερον εις τον λιμένα μας. Και τα δύο ατμόπλοια κατέπλευσαν την 11ην πρωινήν, το δε Έσπερος ερυμουλκήθη εντός του λιμένος υπό του Ασπασία και επλεύρισεν εις τον λιμενοβραχίονα.
Λόγω των σοβαρών ζημιών, ας υπέστη, καθίσταται αδύνατος η αναχώρησίς του, κατά πάσαν δε πιθανότητα θα ρυμουλκηθή υπό άλλου ατμόπλοιου, των εμπορευμάτων διαμετακομιζόμενων εις τους δικαιούχους, δι’ άλλου φορτηγού της γραμμής. Περί της τύχης των επιβατών της λέμβου αγνοείται τι το σχετικόν μέχρι της στιγμής, υποτίθεται όμως ότι ούτοι θα εσώθησαν αποβιβασθέντες εις τινά ακτήν. Σχετικών ανακρίσεων επελήφθη ήδη το λιμεναρχείον μας». (31/8/1929).
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, ότι πράγματι το μικρό ατμόπλοιο διέτρεξε σοβαρό κίνδυνο και η προσπάθεια πρόσδεσης και ρυμούλκησης μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα ήταν ιδιαίτερα επίπονη και απαιτούσε συντονισμένους χειρισμούς με υψηλή ναυτοσύνη.
Ο πανικός σε τέτοιες στιγμές οπωσδήποτε αποτελεί κακό σύμβουλο, όπως συνέβη με το μέρος του πληρώματος που εγκατέλειψε πρόωρα και παρά τη βούληση του καπετάνιου, το κινδυνεύον σκάφος, ενώ ο ίδιος με μερικούς ακόμη παρέμεινε στη γέφυρα, όπως επιβάλλονταν και τελικά επιτεύχθηκε η διάσωση του πλοίου.
Οι ανακρίσεις του λιμεναρχείου όμως αποκάλυψαν στοιχεία που επιβεβαίωναν την παλαιότητα του καραβιού και την ακαταλληλότητά του να διενεργεί μακρινούς πλόες. Το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων επισήμαινε ότι το ατύχημα οφείλονταν «εις την παλαιότητα του σκάφους και βαρύνει απολύτως τον πλοιοκτήτην» (Σημαία 1/9/1929).
Προφανώς δεν είχαν εκτελεστεί οι απαιτούμενοι έλεγχοι και επιθεωρήσεις, με σκοπιμότητα του ιδιοκτήτη, εκτός αν αποδεικνύονταν παραλείψεις και ολιγωρίες των επιθεωρητών!
Την επομένη (2/9) στην ίδια εφημερίδα, στη στήλη σχολίων «σημειώματα» καταγγέλλεται η ακαταλληλότητα πολλών πλοίων, ακόμη και των ακτοπλοϊκών γραμμών που μεταφέρουν επιβάτες, τα οποία θα έπρεπε να είχαν αποσυρθεί προ πολλού ή να είχαν υποστεί τις αναγκαίες επισκευές ώστε να μην αποτελούν εν δυνάμει κινδύνους για πρόκληση τραγικών ναυαγίων.
Οι ευθύνες για αυτή την κατάσταση βαρύνει αφ΄ ενός μεν τους πλοιοκτήτες που για οικονομικούς λόγους δεν φρόντιζαν όσο θα έπρεπε τα πλοία τους και αφ΄ ετέρου τους εμπειρογνώμονες επιθεωρητές των αρμοδίων υπηρεσιών που έδιναν πιστοποιητικά καταλληλότητας έπειτα από αδιαφανείς και επιλήψιμες διαδικασίες.
Δυστυχώς επιβάλλονταν να συμβεί κάποιο τραγικό γεγονός –ευτυχώς το παραπάνω έληξε ανώδυνα- για να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα στους ελέγχους των πλοίων, ώστε να αποφεύγονται παρόμοια περιστατικά ή ακόμη και σοβαρά ναυάγια.
Ας θυμηθούμε την πολύωρη (κάπου 36 ώρες) περιπέτεια του α/π Ελένη στο φουρτουνιασμένο πέλαγος, πλέοντας από Θεσσαλονίκη προς Βόλο, το χειμώνα του 1935, όπου αγνοούνταν η τύχη του, και σχεδόν είχε επιβεβαιωθεί η απώλειά του, ώσπου αυτό να καταπλεύσει στο λιμάνι. Το συμβάν αυτό αποτέλεσε την αιτία για την υποχρεωτική τοποθέτηση ασυρμάτου στα πλοία των ακτοπλοϊκών γραμμών.
Πάντως είναι αλήθεια πως κι εκείνα τα χρόνια δραστηριοποιούνταν πολλά καράβια ιδιαίτερα προχωρημένης ηλικίας με αποτέλεσμα τα συχνά ναυτικά ατυχήματα, κάθε μορφής και έκτασης, αλλά και τα οδυνηρά ναυάγια.
Για τους ναύτες που εγκατέλειψαν νωρίς το ακυβέρνητο ατμόπλοιο δεν γίνεται ξανά λόγος στα παραπάνω δημοσιεύματα και προφανώς συμπεραίνεται η διάσωσή τους στις ακτές της Χαλκιδικής.
Πράγματι, πολλά περιστατικά από την επικινδυνότητα του ναυτικού βίου, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αποκρύπτουν αδιερεύνητο παρασκήνιο και άλλες λανθάνουσες –επιλήψιμες όμως- συμπεριφορές και καταστάσεις, όπως αυτό που μνημονεύσαμε πιο πάνω. Θα επανέλθουμε με άλλα δύο ενδιαφέροντα περιστατικά στο επόμενο άρθρο μας.
Το ατμόπλοιο Ν.Τόγιας που διέσωσε το Έσπερος
Από τις καταχωρήσεις δρομολογίων των ατμόπλοιων εκείνης της εποχής.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
