Γρηγόρης Καρταπάνης: ΠΤΥΧΕΣ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

γρηγόρης-καρταπάνης-πτυχεσ-των-λιμεν-694022

ΕΝΑ ΕΓΓΡΑΦΟ ΤΟΥ 1894

Τα λιμενικά έργα του Βόλου, που διαμόρφωσαν το συγκροτημένο και σύγχρονο, για την εποχή εκείνη, λιμάνι της αναπτυσσόμενης πόλης, πραγματοποιήθηκαν στη δεκαετία 1892-1902 με επιχωματώσεις, εκβαθύνσεις, κατασκευές προκυμαίας και προβλήτας και τις υπόλοιπες αναγκαίες παρεμβάσεις.

Βέβαια και νωρίτερα είχαν προηγηθεί, σχεδόν αμέσως μετά την προσάρτηση της περιοχής στο ελληνικό κράτος, μεμονωμένα έργα, ενώ και κατόπιν υπήρξαν προσθήκες και προεκτάσεις, όπως η κατασκευή του λιμενοβραχίονα που ξεκίνησε το 1906 και ολοκληρώθηκε, έπειτα από αρκετές καθυστερήσεις .στα 1918(1) .

Η εκτέλεση των γενικών λιμενικών έργων, κατά τη δεκαετία που προαναφέραμε, άλλαξε ριζικά το παραλιακό μέτωπο της πόλης με τη δημιουργία λειτουργικών εγκαταστάσεων που εξυπηρετούσαν την κάθε μορφής ναυτιλιακή δραστηριότητα .

Οι επιχωματώσεις αποτελούσαν μια από τις βασικότερες εργασίες, προκειμένου να διαμορφωθούν οι προκυμαίες και οι προβλήτες και για αυτό το λόγο απαιτούνταν τεράστιες ποσότητες υλικών (χώμα, πέτρες, άμμος κ.λ.π) για την εκτέλεσή τους.

Τα υλικά αυτά λαμβάνονταν από όπου ήταν δυνατή η παροχή τους (εκσκαφές, διαμορφώσεις, κοίτες ποταμών)και μεταφέρονταν στο λιμάνι. Η ανάδοχος εταιρεία των έργων (των Πετρόχειλου-Σταματόπουλου) διέθετε επίσης εγκαταστάσεις εργοταξίου στα Πευκάκια, δυτικά του ναυπηγείου,εκεί όπου σήμερα υπάρχει η προβλήτα του κεκλιμένου επίπεδου.

Απομεινάρι αυτών των εγκαταστάσεων αποτελεί η λίθινη αποβάθρα που ενσωματώθηκε στη νέα προβλήτα και προεκτείνεται εμφανώς από αυτήν, στα όρια με το ναυπηγείο. Το τελευταίο λειτουργούσε ήδη από το 1880 ως μικρή ανελκυστική – επισκευαστική μονάδα στη στενή παραλιακή λωρίδα ενός ευρύτερου κτήματος, το οποίο αγόρασε ο ιδρυτής της επιχείρησης,Αθ. Χριστόπουλος, στα 1885, με την προοπτική επέκτασης των δυνατοτήτων της.

Στα 1894 του δόθηκε αυτή η ευκαιρία για την κατάλληλη διαμόρφωση και του υπόλοιπου χώρου της ιδιοκτησίας του, ώστε να διευρυνθεί η έκταση του ναυπηγείου (ταρσανά), και να ανελκύονται μεγαλύτερα σκαριά. Η ανάγκη προμήθειας χωμάτων από την εργολήπτρια εταιρεία των λιμενικών έργων, οδήγησε τον ευφυή νησιώτη ναυπηγό σε μια συμφέρουσα συμφωνία: πούλησε το χώμα του παραθαλάσσιου κτήματός του για τις ανάγκες των έργων, ενώ παράλληλα θα διαμορφώνονταν κατάλληλα ο τόπος ώστε να επεκταθούν οι εγκαταστάσεις του ναυπηγείου.

Το συγκεκριμένο πωλητήριο έγγραφο βρέθηκε στα κατάλοιπα του λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου (συνιδιοκτήτη του ναυπηγείου με τα αδέρφια του από το 1900 έως το 1955),μαζί με ορισμένα ακόμη ενδιαφέροντα έγγραφα του αρχείου της επιχείρησης.

Επιγράφεται ως «πωλητήριον χώματος δρχ. 1000» και φέρει αριθμό 19208.Είναι χειρόγραφο σε τρείς σελίδες σφραγισμένης κόλας αναφοράς, φέρει ημερομηνία 8 Ιουνίου 1894 και αποτελεί ακριβές αντίγραφο αυτού του πρωτότυπου με ημερομηνία 21/9/1919.

Ας δούμε τμηματικά το περιεχόμενό του:

«Εν Βόλω σήμερον την 8ην του μηνός Ιουνίου του χιλιοστού οκτασιοκοστού εννεακοστού τετάρτου έτους, ημέραν Τετάρτην και ώραν τρίτην μετά μεσημβρίαν εν τω συμβολαιογραφείω μου όπερ έχω εν τω παρά την οδόν Δημητριάδος κειμένω μαγαζείω της Χρυσής, χήρας Γεωργίου Γώγου, ενώπιον εμού του συμβολαιογράφου και κατοίκου Βόλου Κωσταντίνου Βλαχονικολοπούλου παρουσία και των μαρτύρων Ευσταθίου Κυριαζή εμπόρου και Στεφάνου Β. Χαλκιαδοπούλου πεταλωτού, αμφοτέρων κατοίκων Βόλου, πολιτών ελλήνων, γνωστών μοι, ασχέτων πάσης προς εμέ και προς αλλήλους συγγενείας και μη υποκειμένων εις νόμιμον τινά εξαίρεσιν, ενεμφανίσθησαν οι γνωστοί μοι και άσχετοι προς με και τους μάρτυρας συγγένειας, αφ΄ ενός ο Αθανάσιος Χριστόπουλος αλιεύς (2)κάτοικος Βόλου και αφ΄ ετέρου ο Θεοφάνης Α. Πετρόχειλος εργολάβος, κάτοικος Βόλου, εκπροσωπών επί του προκειμένου την αναδεχθείσαν την κατασκευήν του λιμένος Βόλου εταιρίαν «Σταματόπουλος και Πετρόχειλος» και ητήσαντο την σύνταξιν του παρόντος δι ου συνωμολόγησαν τα εξής :

O πρώτος τούτων Αθανάσιος Χριστόπουλος ωμολόγησεν ότι εξ αγοράς παρά του Γεωργίου Προφαντή, δυνάμει του υπ’ αριθμού πέντε χιλιάδας διακόσια ογδοήκοντα οκτώ της τριακοστής Μαρτίου 1885 ογδοηκοστού πέμπτου έτους πωλητηρίου συμβολαίου συνταχθέντος ενώπιον μου, έχει εις την κυριότητα και την κατοχήν του αγρόν εκτάσεως στρεμμάτων εξ, κείμενον εις την θέσιν Κεφάλα της περιφέρειας της πόλεως Βόλου του Δήμου Παγασών…..(αναφέρονται τα όρια με τις όμορες ιδιοκτησίες)….. σήμερον επώλησεν το χώμα του προπεριγραφομένου αγρού του προς την υπό του δευτέρου συμβαλλομένου εκπροσωπουμένην εταιρίαν της εργολαβίας της κατασκευής του λιμένος Βόλου αντί τιμήματος δραχμών χιλίων (1000) πληρωθησωμένας τω πωλητή παρά της αγοράστριας εταιρίας εντός του μηνός Ιουνίου, ενεστώτος έτους και υπό τας εξής συμφωνίας…..».

Ο αγρός του Χριστόπουλου, πέρα από την στενή παραλιακή λωρίδα,είχε προφανώς ανηφορική μορφή και για να διευρύνει των χώρο του ναυπηγείου του ο ιδιοκτήτης συμφώνησε με την εταιρία των λιμενικών έργων την εκχωμάτωσή του, αποκομίζοντας παράλληλα και κάποιο ποσό από την πώληση του χώματος, το οποίο χρειαζόνταν για τις επιχωματώσεις στη διαμόρφωση των μουράγιων.

Η συμφωνία αυτή, όπως διαφαίνεται και από τους όρους της στη συνέχεια, κρίνεται ως άκρως συμφέρουσα για τον Αθ. Χριστόπουλο, καθώς θα επιτύγχανε την επέκταση του λειτουργικού χώρου της επιχείρησης του(κάτι που δεν επισημαίνεται βέβαια στο έγγραφο) και μάλιστα με οικονομικό όφελος .

Στους όρους της συμφωνίας προσδιορίζεται αρχικά η έκταση επί της οποίας θα εκτελούνταν η εκχωμάτωση, όπως και ο κατά προσέγγιση όγκος των χωμάτων:

«α) η αγοράστρια εταιρία έχει το δικαίωμα δι΄ ιδίων της εξόδων να ενοικιάζη και παραλάβη προς χρήσιν το χώμα του αγρού τούτου επί επιφανείας μέτρων τεσσάρων χιλιάδων εκατόν τεσσαράκοντα εξ (4146), υπολογισθέντος του αφαιρούμενου χώματος εις τριάκοντα χιλιάδας εξακόσια εξήκοντα εξ κυβικά μέτρα ως έγγιστα».

Ακολούθως ορίζεται η μορφή και το ύψος της επιφάνειας του τμήματος από το οποίο θα αφαιρούνταν τα πωληθέντα χώματα .Θα ισοπεδώνονταν έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα επέκτασης του ναυπηγείου:

«β)η εσκαφή του χώματος εφ΄ όλης της επιφάνειας θέλει προχωρήσει εις τόσον βάθος ώστε ο αγρός να παρουσιάζει ύψος από της επιφανείας της θαλάσσης, ενός μέτρου και εξήκοντα εκατοστών..».

Πιο κάτω καθορίζεται και ο χρόνος της αποκομιδής του χώματος που δίνει στην εταιρία ικανά περιθώρια κινήσεων δίχως περιορισμούς:

«γ) Η εταιρία δικαιούται να ενεργήση την εκσκαφήν και παραλαβήν των πωληθέντων αυτή χωμάτων από σήμερον μέχρι αποπερατώσεως των εργασιών της κατασκευής του λιμένος…».

Ακόμη ο πωλητής –ιδιοκτήτης του χώρου υποχρεούται να παρέχει κάθε δυνατή διευκόλυνση προς την εταιρία για την λήψη και μεταφορά του χώματος, χρησιμοποιώντας και τις εγκαταστάσεις του:

«δ) Ο πωλητής Αθ. Χριστόπουλος υποχρεούται να παραχωρήση προς την εταιρίαν το προς μεταφοράν του χώματος δια θαλάσσης κατάλληλον μέρος και όπερ θα αρχίση από το χρησιμεύον ήδη ως αποθήκη εργαλείων, παράπηγμά του (παράγκα)…».

Τέλος το συμφωνητικό προβλέπει και την περίπτωση αξιόλογων ευρημάτων κατά την εκσκαφή :

«ε) Εάν τυχόν κατά την εκσκαφήν των χωμάτων ανακαλυφθή αξίας πράγμα, μη υπαγόμενον εις την αρχαιότητα, τούτο θα ανήκη εις τον πωλήτην και την αγοράστριαν εταιρίαν εξ ημισείας…».

Και ολοκληρώνεται το πωλητήριο :

«Ταύτα συνομολογησάντων και συναποδεξαμένων των συμβαλλομένων συνετάχθη το παρόν συμβόλαιον όπερ αναγνωσθέν ευκρινώς και μεγαλοφώνως ενώπιον αυτών και των μαρτύρων, υπεγράφη παρ’ απάντων αυτών και εμού.

Οι μάρτυρες Οι συμβαλλόμενοι

Ευστ. Κυριαζής Θ. Α. Πετρόχειλος

Σταμ. Χαλκιαδόπουλος Αθ. Χριστόπουλος

Ο Συμβολαιογράφος

(υπογραφή) Κων/νος Βλαχονικολόπουλος

ότι ακριβές αντίγραφον εκ του παρ΄ εμοί πρωτοτύπου.

Εν Βόλω τη 21 Σεπτεμβρίου 1919

Ο τον συμβολαιογράφον Κ. Αυλωνίτην αναπληρών.

Ο Συμβολαιογράφος Βόλου

(υπ. δυσανάγνωστη)

Το παραπάνω πωλητήριο έγγραφο του 1894 ανακαλύπτει νομίζω μια ενδιαφέρουσα πτυχή των λιμενικών έργων του Βόλου (1892-1902), κατά τα πρώτα χρόνια της εκτέλεσής τους. Ακόμη αποτελεί κι ένα αυθεντικό πειστήριο από την ανάπτυξή και διαμόρφωση του ιστορικού ταρσανά των Πευκακίων που λειτουργεί ανελλιπώς από το 1880 ως τις μέρες μας και θεωρείται σημείο αναφοράς της περιοχής.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

  • Βλέπε Βίλμα Χαστάογλου «Βόλος, πορτραίτο της πόλης τον 19ο και 20ο αιώνα» έκδοση ΔΗΚΙ, Βόλος 2002, σελ. 51-53.

Επίσης: Βίλμα Χαστάογλου «Τα λιμενικά έργα στο Βόλο 1881-1959>>, στον τόμο «Βόλος 1881-1955. Ο χώρος και οι άνθρωποι», έκδοση ΔΗΚΙ, Βόλος 2004, σελ. 105-115.

  • Ο Αθ. Χριστόπουλος αναφέρεται ως αλιεύς γιατί εξασκούσε και το επάγγελμα του ψαρά-ιχθυοπώλη. Ακόμη από την αράδα αυτή του εγγράφου διαφοροποιείται ο γραφικός χαρακτήρας, προφανώς από αλλαγή του γραφέα, του συμβολαιογραφείου, κατά τη σύνταξή του .

 

Πίνακας του Ν. Χριστόπουλου που απεικονίζει τα λιμενικά έργα του Βόλου

Η πρώτη σελίδα του εγγράφου

 

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου