Α’«Λουτρικές» Δημοσιεύσεις
Δημοσιεύματα που αναφέρονται στα καλοκαιρινά «θαλάσσια λουτρά» συναντούμε αρκετά στις τοπικές εφημερίδες κάθε θερινή περίοδο, από την εποχή της καθιέρωσής τους στο μεταίχμιο του 19ου και 20ου αιώνα, αλλά και στα χρόνια του μεσοπολέμου, όταν πλέον άρχισαν να επικρατούν τα ελεύθερα, μικτά μπάνια.
Η θεματολογία και το ύφος των δημοσιευμάτων αυτών, πέρα από τον κοινό τους άξονα, ποικίλει ανάλογα με τη ματιά από την οποία προσεγγίζει ο συντάκτης της εποχής πτυχές της καλοκαιρινής, λουτρικής πραγματικότητας.
Διαβάζουμε ρεπορτάζ από την κίνηση και την εν γένει κατάσταση στις πλαζ του Βόλου, με θετικές ή και αρνητικές εστιάσεις, ανάλαφρες περιγραφές και σχόλια -συχνά με χιούμορ- από τη δροσερή χαλάρωση των Βολιωτών, ανακοινώσεις των οργανωμένων πλαζ και των εξοχικών κέντρων με γνωστοποίηση των κάθε είδους παροχών – προσφορών ώστε να προσελκύσουν το κοινό, δρομολόγια από τις βενζίνες που καταδείχνουν την πυκνή σύνδεση και την προσιτή, ευχάριστη μετάβαση δια του θαλασσινού περιπάτου, αλλά και επισημάνσεις δυσάρεστων περιπτώσεων, όπου επιβάλλονταν άμεση παρέμβαση των αρμόδιων αρχών, ώστε τα μπάνια να είναι προσιτά σε όλους δίχως εμπόδια κάθε μορφής και διακρίσεις.
Η τοπική ειδησεογραφία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες κάθε χρόνο, ασχολείται σχεδόν καθημερινά με τα θαλάσσια λουτρά, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, ανάλογα και με τα σχετικά ζητήματα που προκύπτουν.
Σκόρπια δημοσιεύματα των αρχών του 20’ αιώνα, αλλά και από το Μεσοπόλεμο, που έπεσαν στην αντίληψή μας και παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον, επαναδημοσιεύουμε σήμερα, αποκαλύπτοντας πτυχές της καλοκαιρινής – λουτρικής πραγματικότητας εκείνων των εποχών, στην παραλία του Αναύρου.
Β΄ Οικονομικό το πρόβλημα
Το ύψος της τιμής του εισιτηρίου στα Λουτρά Αναύρου (σε συνδυασμό μ΄ εκείνο της μετάβασης με το τρενάκι ) από τις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούσε συχνά πρόβλημα, καθώς φαινόταν απρόσιτο από τις αυθαίρετες αυξήσεις, για τα ευρέα λαϊκά στρώματα.
Η «Εταιρία Λουτρών Αναύρου» είχε υπογράψει σύμβαση με την Εταιρία των σιδηροδρόμων για τιμή πακέτο των λουόμενων που μετέβαιναν στον Άναυρο και ο κάθε συμβαλλόμενος έπαιρνε το συμφωνημένο ποσοστό του. Οι αυξήσεις όμως που αποφασίζονταν συνήθως μονόπλευρα (από τα Λουτρά), δεν γίνονταν αποδεκτές, και καταγγέλλονταν διαμέσου του τύπου, ως αυθαίρετες και καταδικαστικές για τον πολύ κόσμο που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί.
Όπως στην παρακάτω περίπτωση όπου η μεν Εταιρία των σιδηροδρόμων φρόντιζε για χαμηλό κόστος μεταφοράς, χάρη του κοινωνικού συνόλου, σε αντίθεση με την Εταιρία των λουτρών που επιδίωκε αύξηση, επικαλούμενη υψηλά έξοδα.
Το ρεπορτάζ στην εφ. «Η θεσσαλία» στις 27/6/1905 με τίτλο: «Ο Άναυρος απροσπέλαστος – το ζήτημα των Λουτρών και του περιπάτου», αποκαλύπτει το αναφυέν πρόβλημα από την αύξηση του εισιτηρίου στις αρχές της νέας λουτρικής περιόδου: «Το ζήτημα των θαλάσσιων λουτρών δικαίως απασχολεί την κοινήν γνώμην, διότι αληθώς ταύτα κατέστησαν απροσπέλαστα εις τον λαόν. Είναι γνωστόν ότι πέρυσι δίδων τις 40 μόνον λεπτά, ελάμβανε το λουτρόν του και το εισητήριον του μέχρις Αναύρου και επιστροφής, χάρις εις συνενόησιν της Εταιρίας των Σιδηροδρόμων μετά της Εταιρίας Εκμεταλλεύσεως (σ.σ των Λουτρών).
Εφέτος τα πράγματα μετεβλήθησαν πολύ, διότι η μεν εταιρία των σιδηροδρόμων λαμβάνει λεπτά 30 δια την μεταφοράν των επιβατών, η δε εκμεταλλευτική των λουτρών λεπτά 25 δια το λουτρόν, ήτοι εν όλω πεντήκοντα πέντε. Εάν εις ταύτα προσθέσετε αντίτιμον σινδόνος, καφέ και φιλοδώρημα υπαλλήλου των λουτρών θα φθάσητε στο ποσόν της μίας δραχμής περίπου, ποσόν όσον εις ολίγας μεγαλουπόλεις στοιχίζει θαλάσσιον λουτρόν. Της αφορήτου και καταδυναστικής δια τον λαόν ταύτης καταστάσεως, είνε ανάγκη να τονίσωμεν ενταύθα, ότι μόνη υπαίτιος είνε η εκμεταλλευτική των λουτρών εταιρία. Αύτη με την όρεξιν ην τη εκίνησαν τα περυσινά κέρδη απεφάσισεν εφέτος να διπλασιάση αυτά ! Και αμ΄ έπος αμ΄ έργον, εζήτησεν εφέτος από τον σιδηρόδρομον 25 λεπτά δια την αξίαν των λουτρών, επικαλούμενη την ελεεινήν σύμβασιν ην συνήψεν μετά του Δημοσίου. Ο σιδηρόδρομος ηρνήθη ευλόγως. Αφ’ ου ο σιδηρόδρομος, χάριν του κοινού συμφέροντος και χάριν του λαού, εκπίπτει δέκα λεπτά εκ του ναύλου, διατί υμείς κύριοι εργολάβοι δεν εκπίπτετε πέντε λεπτά ;».
Στη συνέχεια του ρεπορτάζ ο συντάκτης σημειώνει πως θεωρείται αδικαιολόγητη η όποια αύξηση από μέρους των Λουτρών Αναύρου, μιάς και δεν έχουν βελτιωθεί οι παροχές τις επιχείρησης ούτε έχει ανανεωθεί όπως θα έπρεπε ο εξοπλισμός της, ώστε να δικαιολογείται τουλάχιστον από αυτό ένα υψηλότερο τίμημα.
Ακόμη επισημαίνει ως επιβαρυμένες και τις τιμές φαγητού ή ποτού στο εστιατόριο – αναψυκτήριο της πλαζ, αποθαρρύνοντας όσους διέθεταν χαμηλότερα βαλάντια. Η αιτιολογία των αυξήσεων λόγω υψηλών ενοικίων και άλλων εξόδων χαρακτηρίζεται αστήρικτη: «Αλλά δεν είνε μόνον τούτο το κατόρθωμα των κυρίων αυτών. Υποπίπτει εις την πρώτην αντίληψιν ότι τα παραπήγματα των λουτρών μακράν του να βελτιωθούν εφέτος, κατεσκευάσθησαν χειρότερα. Αι κλίμακες ιδία αυτών είναι αληθείς λαιμητόμοι, ουδεμία δε καθαριότης εκεί. Εξ άλλου τα τιμάς των ποτών ύψωσαν εφέτος, εξισώσαντες αυτάς εντελώς αδικαιολογήτως με τας των καφενείων, τα οποία επιτέλους είνε βεβαρυμμένα με βαρέα ενοίκια και πολυάριθμον υπηρεσίαν! Ως να μη ηρκούν δε όλα αυτά, πληροφορούμεθα ότι η Διεύθυνσης του Αναύρου καθιέρωσεν και έτερον φορολογικόν μέτρον, όπερ τη αλήθεια δυσκολευόμεθα να πιστεύσωμεν. Να λαμβάνην δηλαδή μιαν δραχμήν κατ΄ άτομον τα οποία τρώγουν εις τον Άναυρον, ανεξαρτήτως της τιμής των φαγητών και ποτών! Εάν και ταύτα είναι αληθή θαυμάζομεν την ανεκτικότητα των βολιωτών!».
Σε όλο το παραπάνω δημοσίευμα καταγγέλλεται η απόπειρα αισχροκέρδειας, με κάθε τρόπο, από την επιχείρηση της οργανωμένης πλαζ του Αναύρου, αλλά για να υπάρξει μια αντικειμενική εικόνα της πραγματικότητας θα έπρεπε να γνωστοποιούνται και τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς, τα οποία εδώ -απ΄ όσο ερευνήσαμε στις εφημερίδες- δεν δημοσιεύονται, σε αντίθεση με άλλες ανάλογες καταγγελίες κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Το προνόμιο πάντως του προσιτού θαλάσσιου λουτρού έπρεπε να παρέχεται σε ολόκληρη τη βολιώτικη κοινωνία. Σε αυτή τη κατεύθυνση συναντάμε ευάριθμα δημοσιεύματα.
Γ΄Φαινόμενα παρενοχλήσεων
Οπως γνωρίζουμε στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα τα μπάνια πραγματοποιούνταν στις οργανωμένες πλαζ της εποχής, από τις υπερθαλάσσιες καμπίνες χωριστά για άντρες και γυναίκες υπό την εποπτεία υπάλληλου των λουτρών, και ακόμη λιμενικού ή αστυνομικού οργάνου.
Οι κάθε είδους προσεγγίσεις και… επαφές απαγορεύονταν αυστηρά, αλλά δεν έλειπαν και τέτοια φαινόμενα ακούσια και εκούσια συγχρωτισμού που επέσυραν την επέμβαση του υπεύθυνου επιτηρητή. Το μπάνιο άλλωστε αποτελούσε μια κατάλληλη ευκαιρία για πολλούς νεαρούς να πλησιάζουν λουόμενες κοπέλες (με τα «υπερσυντηρητικά» μαγιό της εποχής), με ευνόητες προθέσεις.
Υπήρχαν όμως και οι ενοχλητικοί, οι ανεπιθύμητοι που προκαλούσαν αναστάτωση και δυσφορία και ενίοτε ξέφευγαν από την προσοχή του υπευθύνου υπαλλήλου, ειδικότερα όταν ξεκίνησαν να εφαρμόζονται -δειλά δειλά στην αρχή- τα μικτά μπάνια.
Να ένα σχετικό δημοσίευμα – σχόλιο στη στήλη -Σημειώσεις- της εφ. Ταχυδρόμος: «Ελάχιστοι αναιδείς από την νεότητα του βόλου, εξακολουθούν να είναι ενοχλητικοί εις τα λουτρά του Αναύρου, όπου η θάλασσα προορίζεται δια τον γυναικείον κόσμον. Ο νέος Λιμενάρχης ας πληροφορηθεί ότι η κοινωνία του βόλου δεν ανέχεται αυτάς τας ασχήμιας, ως δε έχει υποχρέωσιν, οφείλει να καταστήσει σεβαστάς υπάρχουσας διατάξεις περί ευπρεπείας εις τα λουτρά, τιμωρών τους κυνικώς αναιδείς, τους οποίους είναι ευκολώτατον να μάθη ». (20/9/1927 )
Φαίνεται πως το πρόβλημα των παρενοχλούντων νεαρών στην πλαζ του Αναύρου είχε πάρει διαστάσεις γι αυτό και ζητούνταν η παρέμβαση της λιμενικής αρχής.
Δ’ Η μίσθωση της παραλίας
Να και ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της παραλιακής έκτασης όπου δραστηριοποιούνταν η επιχείρηση των Λουτρών Αναύρου. Σύμφωνα με αυτό η
«Ομοσπονδία» Επαγγελματιών Μαγνησίας σε τηλεγράφημα της, επισημάνει ως απόλυτα σωστή -δίχως να παρατίθενται περισσότερες διευκρινήσεις- την απόδοση αυτού του χώρου στον κρατικό φορέα όπου πραγματικά ανήκε. Ετούτος πλέον θα υπογράψει νέα σύμβαση με τον επιχειρηματία των Λουτρών, αποκαθιστώντας έτσι τη νομιμότητα:
«Δια τα Λουτρά Αναύρου
Η Ομοσπονδία Επαγγελματιών Μαγνησίας απέστειλε προς την αεροπορικήν άμυναν το κάτωθεν τηλεγράφημα: «Επί διασώσει εθνικού γηπέδου όπως το παρά την θέσην Άναυρος τοιούτον εκμεταλλευόμενον μέχρι τούδε όλως αδίκως παρά των ενοικιαστών θαλάσσιων λουτρών, σύμπας ο επαγγελματικός κόσμος πόλεως Βόλου αισθάνεται πλήρη ικανοποιησίν».
Το εν τω τηλεγραφήματι αναφερόμενον γήπεδον εξεμεταλεύετο μέχρι τούδε η Εξωραϊστική εταιρεία, ενοικιάζουσα τούτο κατ΄έτος. Μέχρι τούδε ο ενοικιαστής κ.Κουκουλάγκος επλήρωνε ετήσιον ενοίκιον 23 χιλιάδων δραχμών εις την Εξωραϊστικήν Εταιρίαν, δια το γήπεδον αυτό των λουτρών, το οποίον δια νόμου άνηκε εις την αεροπορικήν άμυναν. Κατόπιν τούτου εγένετο σύμβασις της αεροπορικής αμύνης δια του Οικονομικού εφόρου Βόλου μετά του κ.Κουκουλάγκου, όστις του λοιπού θα πληρώνει εις την αεροπορικήν άμυναν». (28/4/27).
Νομίζω πως το παραπάνω θέμα επιβάλει παραπέρα διερεύνηση σχετικά με την διαχείριση του παραλιακού μετώπου.
Προς το παρόν ας ολοκληρώσουμε εδώ τη σημερινή μας αναφορά για τα μπάνια στον Άναυρο.
Γρηγόρης Καρταπάνης
Αποψη της παραλίας του Αναύρου (φωτο. Σολομωνίδη)
