Γρηγόρης Καρταπάνης: ΤΑ ΝΑΥΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Μέρος α’)Τελευταία ενημέρωση: 2013-05-06, 16:00:45
![]() ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Τα Σκιαθίτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, όπως είναι γνωστό, καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του διηγηματογραφικού του έργου, καθώς φθάνουν τα 124, ενώ τα αθηναϊκά είναι μόνο 46, και σε συνολικό αριθμό σελίδων η διαφορά διευρύνεται πολύ περισσότερο (1). Σ’ αυτά ο σκιαθίτης συγγραφέας αποτυπώνει γεγονότα, καταστάσεις και συμπεριφορές από τη ζωή των συμπατριωτών του. Η μικρή νησιώτικη κοινωνία παρουσιάζεται με παραστατικότητα σε κάθε δραστηριότητά της, χάρη στη γνώση και τον ιδιαίτερο λόγο του διηγηματογράφου, που επιπλέον αποτολμά και διεισδυτικότερες προσεγγίσεις. Με δεδομένη – όπως άλλωστε σε κάθε νησί – την άμεση επαφή και σχέση των σκιαθιτών με το υγρό στοιχείο ,θεωρείται αυτονόητη η ύπαρξη, ενός σημαντικού αριθμού διηγημάτων, με θαλασσινό περιεχόμενο(2), είτε ολόκληρα, είτε κατά ένα μέρος τους, με διεξοδικότερες ή συντομότερες αναφορές. Οι κάτοικοι της Σκιάθου, σχεδόν στο σύνολό τους, καταπιάνονταν με κάθε μορφής ναυτικές ενασχολήσεις, γι’ αυτό και τούτη η πραγματικότητα καταγράφεται σε όλες της τις πτυχές. Καραβοκύρηδες με ευμεγέθη ιστιοφόρα που όργωναν τις θάλασσες (Αιγαίο, Εύξεινος, Μεσόγειος κλπ) ή μικρότερου εκτοπίσματος σε συντομότερα ταξίδια, αλιείς σε όλα τα είδη ψαρέματος με τα αντίστοιχα σκαριά (τράτες κα), πορθμείς με λέμβους για την κάλυψη των τοπικών αναγκών ή τη διεκπεραίωση στις αντικρινές ακτές και τα γύρω νησιά, διαπλέουν τις ναυτικές σελίδες του Παπαδιαμάντη. Επίσης λίγο-πολύ και όσοι ασχολιόνταν με χερσαίες εργασίες, διέθεταν μικρά ιδιόκτητα πλεούμενα για (ερασιτεχνική) αλιεία, μεταφορές, μετακινήσεις σε ακτές του νησιού ή αλλού κι ακόμη συχνά πραγματοποιούνταν από συντροφιές ευχάριστοι θαλασσινοί περίπατοι και εκδρομές . Μέσα σ’ αυτή την αποτύπωση της πολύμορφης ναυτικής δραστηριότητας ,περιγράφονται όλες οι καταστάσεις που μπορεί να συμβούν, από ευχάριστους πλόες αναψυχής ,έως τραγικά περιστατικά ναυαγίων : εκδρομές , ταξίδια, περιπέτειες, φουρτούνες, αποχωρισμοί, εμπόδια, ατυχήματα , προσμονές, κατευόδια και βέβαια οδυνηρές απώλειες καραβιών ή μικρότερων πλεούμενων. Τα ναυάγια άλλωστε αποτελούν την πλέον αρνητική και συχνά τραγική πτυχή του ναυτικού βίου. Συνολικά σε 31 διηγήματα του Παπαδιαμάντη μνημονεύονται ναυάγια. Από αυτά τα 7 είναι αμιγώς ναυαγιακού περιεχομένου, δηλαδή η υπόθεση τους αναφέρεται σε τέτοια οδυνηρά ή τραγικά περιστατικά, με απώλειες σκαφών που συχνά συνοδεύονται από ανθρώπινα θύματα. Στα υπόλοιπα 24 συναντούμε ευρύτερες ή πιο ολιγόγραμμες αναφορές εξίσου ενδιαφέρουσες. Ο λόγος του Παπαδιαμάντη δεν περιχαρακώνεται στην αφήγηση ,αλλά συνήθως αποτολμά και πιθανές ερμηνείες που σχετίζονται με προλήψεις δεισιδαιμονίες, μαγείες και άλλες αμφιλεγόμενες συμπεριφορές , όπως θα δούμε πιο κάτω. Με την ανάγνωση των διηγημάτων και αποσπασμάτων ναυαγιακού περιεχομένου γίνεται αντιληπτή η σοβαρότητα με την οποία αντιμετώπιζε ο συγγραφέας αυτά τα γεγονότα. Το ναυάγιο (3) επικύρωνε με το πλέον τραγικό τρόπο την επικινδυνότητα της οποιασδήποτε εμπλοκής με το υγρό στοιχείο, στο οποίο ήταν αναπόφευκτα συνδεδεμένη η μοίρα των συντοπιτών του. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΑΥΑΓΙΩΝ Σε κάθε περίπτωση ναυαγίου επιβάλλεται η επισήμανση ορισμένων στοιχείων που χαρακτηρίζουν το γεγονός, διευκολύνουν την συλλογή παρατηρήσεων και την απόπειρα προσεγγίσεων κι επισημάνσεων. Αυτά είναι : αίτια ναυαγίου, τόπος, χρόνος, είδος –προέλευση σκάφους, ανθρώπινες απώλειες και τέλος άλλα στοιχεία που παρουσιάζονται κατά περίπτωση, ειδικού ας πούμε χαρακτήρα.
Ένα άλλο στοιχείο είναι η ανάλαφρη διάθεση που υπάρχει έπειτα από κάποια ναυάγια, σε αντίθεση με το αρνητικό περιστατικό και περιγράφονται μάλλον ευτράπελες καταστάσεις (λ.χ. στο Ναυαγίων Ναυάγια). Εννοείται ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχουν θύματα. Συναντούμε στις παπαδιαμαντικές σελίδες επίσης, μνήμες παλιών ναυαγίων, άλλα ανώδυνα ναυτικά ατυχήματα (προσαράξεις, αβαρίες φορτίου και καραβιού, αποφυγή βυθίσεων) και πολλές ακόμη πτυχές που άπτονται του θέματος. Τα εφτά ναυαγιακού περιεχομένου διηγήματα είναι τα παρακάτω: (Ακολουθουμε την αρίθμηση των εκδόσεων Δόμος, κριτική έκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου )
Στο επόμενο σημείωμά μας θα υπενθυμίσουμε με συντομία τις υποθέσεις τους επισημαίνοντας τις πλέον ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις . Το ίδιο θα γίνει και με τα υπόλοιπα διηγήματα που εμπεριέχουν αναφορές ναυαγίων(5) .
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (1) Η αντιστοιχία σκιαθίτικων –αθηναϊκών διηγημάτων σε συνολικό αριθμό σελίδων διευρύνεται σε ποσοστό 83 %έναντι 17% , τη στιγμή που σε αριθμό τίτλων έχουμε περίπου 73% με 27%. Βλέπε: Αλ. Κοτζιάς «Τα αθηναϊκά διηγήματα» εκδ. Νεφέλη σελ. 21. Η διαφορά αυτή οφείλεται στην ύπαρξη αφηγηματικού υλικού αλλά και την προτίμηση του συγγραφέα για το γενέθλιο τόπο. (2) Εικοσιοχτώ σκιαθίτικα διηγήματα αποτελούν αμιγώς θαλασσινά πεζογραφήματα (ή έστω κατά το μεγαλύτερο μέρος τους), ενώ και σε δεκάδες άλλα υπάρχουν ναυτικές αναφορές και θαλασσινές περιγραφές μεγαλύτερης ή μικρότερης έκτασης. Στα αθηναϊκά διηγήματα ελλείπουν σχεδόν εντελώς ανάλογες καταγραφές. (3) Με την ευρεία έννοια του όρου ως ναυάγιο εννοείται και κάθε ναυτικό ατύχημα που καθιστά αμφίβολη την αξιοπλοΐα του σκάφους (όπως προσάραξη) ,δίχως να υπάρξει καταστροφή ή ολική απώλειά του και είναι δυνατή η ανέλκυση και αποκατάσταση του. (4) Στα σκιαθίτικα διηγήματα μόνο σε 10 από αυτά η υπόθεση εκτυλίσσεται σε προγενέστερες από το βίο του συγγραφέα εποχές. (Βλ.: Αλ. Κοτζιάς οπ.π. σελ. 26) (5) Γίνεται προφανές ότι καταπιανόμαστε με τον εντοπισμό των ναυαγίων στο διηγηματογραφικό έργο του Παπαδιαμάντη, δηλαδή από το 1887 και δώθε (από το «Χριστόψωμο»), αφότου δηλαδή ασχολήθηκε αποκλειστικά με το ηθογραφικό διήγημα.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Δείτε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τον Βόλο, την Μαγνησία, την Ελλάδα και τον κόσμο
απο τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ Σχόλια
Αναλύσεις του Γρηγόρη Καρταπάνη
Παρακολουθώ τις αναζητήσεις και έρευνες του Γρηγόρη από τα πρώτα του βήματα.Χαιρομαι που τον βλέπω αγωνιστή της λογοτεχνίας ΕΛΕΝΗ ΖΑΧΑΡΙΑΔΟΥ - 2013-05-06 16:42:59
Διαβάστε σήμερα
![]() 1
Στα πλαίσια δράσεων ελέγχου της διασποράς του ιού από την Περιφέρεια Θεσσαλίας...»
Τοπικά: 14:52:04
2
Ένας αστυνομικός του Τμήματος Δίωξης Εκβιαστών πέθανε από παθολογικά αίτια στα 39...»
Ελλάδα: 14:40:52
3
Σε προσλήψεις 15 ατόμων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης Διοικητικών με καθεστώς έκδοσης δελτίου παροχής...»
Οικονομία: 14:04:33
4
Στη φυλακή Τρίπολης μεταφέρεται ο Δημήτρης Λιγνάδης, ενώ με σκληρή ανακοίνωση ...»
Ελλάδα: 10:48:06
5
Viral έχει γίνει μία εικόνα που ανήρτησε στα social media ο σκηνοθέτης...»
Ελλάδα: 10:07:11
|