ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 1927
Οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες , τοπικού χαρακτήρα , στο Βόλο, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες :
α) τις γραμμές του Παγασητικού ,με προσεγγίσεις σε παράλιους οικισμούς περιμετρικά του κόλπου και απώτατο προορισμό το Τρίκερι και
β) εκείνες που επεκτείνονταν ως τις Β. Σποράδες , τη Β. Εύβοια , τον Μαλιακό (Στυλίδα) και Β. Ευβοϊκό ως το πολύ στην Αιδηψό .
Οι πρώτες καλύπτονταν από μικρότερα πλοιάρια και πετρελαιοκίνητα ιστιοφόρα , ενώ οι άλλες από πιο ευμεγέθη σκαριά , ικανά να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις των δρομολογίων . Συχνά , η γραμμή Παγασητικού αλλά και οι εκτός αυτού εξυπηρετούνταν από το ίδιο σκάφος , όπως φαίνεται τουλάχιστον ,σε πολλές ενημερωτικές καταχωρήσεις δρομολογίων στον τοπικό τύπο .
Η επιβατική και εμπορευματική κίνηση άλλωστε, καθόριζε και τη δρομολογιακή πυκνότητα όλων των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών , αν και το λιμάνι του Βόλου διαχρονικά παρουσίαζε – τουλάχιστον ως το 1960- πλούσια ναυτιλιακή δραστηριότητα .
Να επισημάνουμε και τις εποχικές τοπικές συγκοινωνίες που εξυπηρετούσαν κάθε καλοκαίρι οι βενζίνες του Βόλου, με δρομολόγια σε Πευκάκια και Αλυκές κυρίως, για μπάνιο ή βραδινή διασκέδαση .
Η σχετική έρευνά μας στις εφημερίδες (όχι εξαντλητική ) ,κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου ,απέδωσε ενδιαφέροντα στοιχεία για τα ακτοπλοϊκά δρώμενα στο Βόλο. Πτυχές των τοπικών ακτοπλοϊκών γραμμών για το έτος 1927 θα καταθέσουμε στη συνέχεια της σημερινής μας αναδρομής.
ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΚΙΝΗΤΑ ΙΣΤΙΟΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΠΑΓΑΣΗΤΙΚΟ
Τα δρομολόγια του Παγασητικού παρουσίαζαν την εξής ιδιομορφία : Πυκνές προσεγγίσεις σε «σκάλες» χωριών του Πηλίου , από Αγριά έως Μηλίνα, ενώ αντίθετα πιο ολιγάριθμες ήταν εκείνες προς τις δυτικές ακτές . Η εξήγηση είναι προφανής , καθώς από την πλευρά του Πηλίου το πλήθος των οικισμών, σε συνδυασμό με το ανύπαρκτο σχεδόν οδικό δίκτυο (υπήρχε βέβαια το τρενάκι) ,επέβαλλε τακτική δρομολογιακή σύνδεση .
Οι δυτικές ακτές έχουν σαφώς λιγότερους παράλιους οικισμούς , κι επιπλέον διέθεταν και οδική σύνδεση. Σημειώσαμε ακόμη πως δρομολόγια εκτελούσαν και ξύλινα ,πετρελαιοκίνητα ιστιοφόρα –ενίοτε και βενζίνες- μέσα στον Παγασητικό. Ας δούμε μια τέτοια ενημερωτική «ειδοποίησι» ,όπως αναφέρεται στην εφ. Ταχυδρόμος : « Το πετρελαιοκίνητον ιστιοφόρον Ευαγγελίστρια με πλοίαρχον τον κ. Π. Τσινίκα , ήρχισε να εκτελή τακτικόν δρομολόγιον Παγασητικού :Γατζέα , Καλά Νερά , Άφησσον , Κάλαμον, Χόρτον , Μηλίνα , με επάνοδον . Δέχεται επιβάτας με ναύλον οικονομικότατον (12/2/27)
Η επιλογή των προσεγγίσεων στόχευε στην εξυπηρέτηση όλης της περιοχής του δυτικού και νότιου Πηλίου . Κάθε «σκάλα» αντιπροσώπευε συγκεκριμένα χωριά.
Η «ΤΑΧΥΤΑΤΗ» ΚΑΙ «ΠΑΛΛΕΥΚΟΣ ΑΦΡΟΕΣΣΑ»
Υπήρχαν όμως και αμιγώς επιβατικά σκάφη , με σύγχρονες προδιαγραφές , ταχύτερα και ανετότερα που διεκδικούσαν το μεγαλύτερο μερίδιο στις τοπικές ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες . Η ταχύτητα και η άνεση αποτελούσαν σπουδαίο προνόμιο- κράχτη για το επιβατικό κοινό που έδειχνε τη προτίμησή του σε πλεούμενα με αυτά τα προτερήματα .
Ένα τέτοιο σκάφος , προφανώς , υπήρξε και η Αφρόεσσα, όπως φαίνεται από τις σχετικές ενημερωτικές καταχωρίσεις – διαφημίσεις , στον τοπικό τύπο. Ανακοινώνονται ακόμη και οι διακοπές των δρομολογίων για ανέλκυση και τακτική συντήρηση , όπως επίσης και οι επανενάρξεις , προς ενημέρωση των υποψηφίων επιβατών.
« Η ταχύτατη Αφρόεσσα
Λόγω γενικού καθαρισμού και χρωματισμού μηχανής και σκάφους δεν θα εκτελέση επί τριήμερον το γνωστόν δρομολόγιον Βόλου –Μηλίνης . Ταύτα προς γνώσιν διαφόρων φίλων και πελατών της Αφρόεσσας . Εκ της διευθύνσεως» . (Ταχυδρόμος 21/2/27)
Η συνέχιση των δρομολογίων , έπειτα από την ολιγοήμερη παύση, αναγγέλλονταν με κατάλληλο τρόπο , ώστε να υπερθεματίζεται η συμβολή του πλοιαρίου στην άριστη εξυπηρέτηση του κόσμου : « Η πάλλευκος Αφρόεσσα
Κατόπιν γενικού καθαρισμού επαναλαμβάνει και πάλιν από σήμερον τα γνωστά της ταξείδια και κατευθείαν Βόλου, (;) Κάλαμον και Μηλίναν με δίωρον πλουν μόνον. Και θα λείψουν πάλιν τα διάφορα φαναράκια προς μεταβίβασιν στα διάφορα χωριουδάκια. Επίσης θα έρχονται εις Βόλον αυθημερόν να προφθάνουν δικαστήριον κλπ. Όλοι και όλες τρέξατε να ταξιδέψητε με την ταχύτατην ΑΦΡΟΕΣΣΑ που κάνει , χάριν της ταχύτητός της , 2 ώρες μόνον Μηλίνα-Βόλον». (Ταχυδρόμος 26/2/27)
Όπως φαίνεται εκτελούνταν και δρομολόγια εξπρές προς το νότιο Πήλιο για εξυπηρέτηση των κατοίκων Αργαλαστής ( από Κάλαμο ) και Λαύκου- Μηλίνας , δίχως ενδιάμεσες στάσεις. Κι αν από τις παραπάνω δημοσιεύσεις δίνεται η εντύπωση ότι η Αφρόεσσα ήταν ένα σύγχρονο για την εποχή , ταχύπλοο σκάφος , λίγες μέρες αργότερα διαβάζουμε στην ίδια εφημερίδα , επιστολή αγανακτισμένου επιβάτη που ταλαιπωρήθηκε , όπως και πολλοί άλλοι ,από μια απρόσμενη αβαρία του σκάφους
Το δημοσίευμα επιγράφεται « ενδιαφέρουσα ειδοποίησις» ,με τη διευκρίνιση «ξέναι δημοσιεύσεις» και αντιδιαστέλλεται ως προς τις προηγούμενες ανακοινώσεις , έστω κι αν πρόκειται για μεμονομένο , ατυχές συμβάν : « Όσοι θέλουν να ταξιδεύσουν από Βόλον μέχρι Μηλίνης και τανάπαλιν , τους συνιστώ να ταξιδέυσουν με το πετρελαιοκίνητον Αφρόεσσα ! Καθ’ ότι έχων απόλυτον ανάγκην να μεταβώ εις Αργαλαστήν και μη γνωρίζων την συγκοινωνίαν ,ηρώτησα τον κ Π. Νόνην και με εσύστησε ότι μόνον το Αφρόεσσα πηγαινει . Πράγματι επέβην αυτού δια Κάλαμον , αλλ’εις τα μέσα του ταξειδίου εχάλασε η μηχανή του και έμειναμεν περι την ημισείαν ώραν εις την διάθεσιν του ανέμου , όπου εκ συμπτώσεως διήρχετο ένα πετρελαιοκίνητον το οποίον προσέδεσεν ήμας και μας επήγεν εις Άφησσον και εκείθεν ο καθείς μας επήρεν την δι’ Αργαλαστήν άγουσα με τα ποδαράκια του . Εις επιβάτης».
Πάντοτε συνέβαιναν απρόοπτα και ατυχείς στιγμές στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες .
ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΛΕΟΥΜΕΝΑ
Πολυετή παράδοση στην τοπική ακτοπλοΐα έχει να επιδείξει η οικογένεια Φάππα . Προσωπικά θυμάμαι το πετρελαιοκίνητο Ευστάθιος Φ. που εκτελούσε τη γραμμή Βόλου –Τρίκερι ως τα τέλη της δεκ. του ’70 περίπου. Κάμποσες δεκαετίες πρωτύτερα συναντούμε στις τοπικές εφημερίδες ενημερωτικές ειδοποιήσεις δρομολογίων και άλλα δημοσιεύματα για τα πλοιάρια των Φαππαίων , όπως αυτές στα 1927, με δύο ξεχωριστές ακτοπλοϊκές εταιρείες .
Διαβάζουμε στον Ταχυδρόμο , στις 26/2/27 , αλλά και σε άλλες ημερομηνίες, με τροποποιήσεις ή όχι των δρομολογίων.
«Ατμοπλοΐα Αδελ. Φάππα και Σια
Το ατμόπλοιον ΕΛΛΗ αναχωρεί τακτικώς εκάστην Τετάρτην και Σάββατον , ώραν 11ην π.μ. δια Τρίκκερι , Ωρεούς , Γαρδίκι, Ράχες και Στυλίδα.
Εκάστην Πέμπτην ώραν 7ην δια Τρίκκερι , Πλατανιά ,Σκιάθον ,Γλώσσα και Σκόπελον. Επιστροφή δια των ιδίων προσεγγίσεων» . Όπως φαίνεται το α/π ΕΛΛΗ θα ήταν κάπως μεγαλούτσικο σκάφος που εκτελούσε τα εκτός Παγασητικού δρομολόγια.
Ο Ευστάθιος Φάππας ναυπήγησε στα 1926-27 σιδερένιο σκάφος στην περιοχή του Αναύρου . Επρόκειτο για σκαρί 18-19 μέτρων, το οποίο δρομολογήθηκε στη γραμμή του Παγασητικού από τον Απρίλιο του 1927 . Η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε ακριβώς στον παράλιο χώρο κάτω από το Αρχαιολογικό Μουσείο και αποτελούσε μοναδική περίπτωση, για εκείνη τουλάχιστον την εποχή , γιατί όλες οι ναυπηγήσεις στην περιοχή Αγ. Κωνσταντίνου –Αναύρου , από το 1920 περίπου που παρατηρείται τέτοια οργανωμένη δραστηριότητα , ήταν ξύλινων σκαφών.
Το γεγονός υπήρξε ξεχωριστό , γι’ αυτό και η καθέλκυσή του μεταλλικού σκαριού απασχολεί την τοπική ειδησεογραφία : «Καθέλκυσις . Σήμερον καθελκύεται το νεοναυπηγηθέν παρά τον Άναυρον επιβατικόν πετρελαιοκίνητον σκάφος του κ. Ευσταθίου Φάππα και Σίας . Εις το εν λόγω σκάφος θα δοθή το όνομα «Μαίρη Φ.». Είναι δε τούτο σιδηρούν, εκτοπίσματος 35 τόνων , μήκους 19 μέτρων και πλάτους 4.40 . Η κινητήριος αυτού μηχανή είναι σουηδική δυνάμεως 80 ίππων , τετρακύλινδρος συστήματος Βόλινδερ και θ΄ αναπτύση ταχύτητα 14 μιλλίων κατάλληλον δια συγκοινωνίαν και εκδρομάς». (Ταχυδρόμος 6/3/27)
Πανηγυρικός χαρακτήρας δόθηκε στον πρώτο επίσημο πλου του νέου σκάφους ,περίπου σαράντα μέρες αργότερα κι αφού ολοκληρώθηκε κάθε λεπτομέρεια ,προκειμένου να εκτελεί δρομολόγια . Διαβάζουμε πάλι στην εφ. Ταχυδρόμος : «Πρώτη θαλασσία εκδρομή εις Μηλίναν , δια του ναυπηγηθέντος παρά τον Άναυρον πετρελαιοκινήτου «Μαίρη Φ.» Κυριακή 17 Απριλίου 1927 , Αναχώρησις εκ Βόλου ώρα 8 π. μ Αναχώρησις εκ Μηλίνης ώρα 6 μ.μ . Τιμή εισιτηρίου μετ΄επιστροφής δραχμαί 25 . Πληροφορίαι : Καπνοπωλείον Νόνη»(15/4/27)
Λίγες μέρες αργότερα (20/4) στη εφ. Σημαία δημοσιεύονται οι ευχάριστες εντυπώσεις από τη θαλάσσια αυτή εκδρομή, στην οποία συμμετείχαν ο Λιμενάρχης Βόλου , και πολλοί επώνυμοι και κυρίες από την τοπική κοινωνία.
Το Μαίρη Φ , άρχισε να εκτελεί δρομολόγια στον Παγασητικό , όπως μας ενημερώνουν οι σχετικές καταχωρήσεις :Βόλος, Γατζέα, Καλά Νερά, Άφησος, Κάλαμος, Χόρτο, Μηλίνα.
Λίγους μήνες αργότερα ανελκύστηκε για καθαρισμό και ορισμένες βελτιωτικές επεμβάσεις που αφορούσαν την πλεύση και την ταχύτητά του. Ξανάρχισε τα δρομολόγιά του στις 6/8/1927 , όπου λόγω της εμποροπανήγυρης του Βόλου (παζάρι) θα πραγματοποιούσε και έκτακτους πλόες : «Το ατμόπλοιον Μαίρη Φ. ανακαινισθέν και καθαρισθέν τελείως , αποκτήσαν δε και τελείαν ευστάθειαν δια της εγκαταστάσεως δύο τροπέων και έλικος εργοστασίου μηχανής δια μεγαλυτέραν ταχύτηταν, άρχεται από σήμερον του τακτικού του δρομολογίου ανα τον Παγασητικόν. Λόγω της εμποροπανηγύρεως θέλει εκτελέσει δρομολόγιον και την Κυριακήν. Δια τους εκδρομείς αναχώρησις εκ Βόλου 3μ.μ. Εκ Μηλίνης Δευτέραν 6ην πρωινήν» . (Ταχυδρόμος 6/8/27).
ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
Πολλές φορές ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων σκαφών στις τοπικές ακτοπλοϊκές γραμμές οξύνονταν ιδιαίτερα με αποτέλεσμα να προκαλούνται επικίνδυνα περιστατικά. Διαμορφώνονταν μια κατάσταση έντονης αντιπαλότητας , κατά την εκτέλεση των δρομολογίων, κι επιδίδονταν τα πλοιάρια σε ένα διαρκές αλληλοκυνηγητό που συχνά οδηγούσε σε ανεπιθύμητες καταστάσεις.
Τότε , στα 1927, στη γραμμή του Παγασητικού δραστηριοποιούνταν , εκτός τα μικρότερα σκάφη ( Μαίρη Φ. , Αφρόεσσα, Ευαγγελίστρια) και άλλα πιο ευμεγέθη όπως τα α/π Κέφαλος και Χελιδών που βέβαια εκτελούσαν και τα δρομολόγια εκτός του Κόλπου κι επιδίωκαν να θέσουν στο περιθώριο τους πιο αδύναμους ανταγωνιστές τους , ενίοτε και με αθέμιτα μέσα , όπως στο παρακάτω συμβάν : «Σύγκρουσις ατμοπλοίων . Χθες την 8ην πρωινήν , παρά την θέσιν Πλατανίδια συνεκρούσθησαν το ατμόπλοιον Χελιδών με το πλοιάριον Μαίρη Φ. προερχόμενα αμφότερα εκ Μηλίνης κι εκτελούντα το αυτόν δρομολόγιον. Η σύγκρουσις έγινε κατόπιν αποτόμου στροφής και αδικαιολογήτου της Χελιδώνος, με τον σκοπόν να ανακόψη τον δρόμον της Μαίρης Φ. , λόγω του συναγωνισμού των. Ευτυχώς εκ της συγκρούσεως ουδείς των επιβατών έπαθε τι , ούτε τα συγκρουσθέντα υπέστησαν σημαντικήν τινά βλάβην». (Ταχυδρόμος 27/9/27).
Δόθηκε νομίζω μια ενδιαφέρουσα εικόνα πτυχών από τις τοπικές θαλάσσιες συγκοινωνίες κατά το έτος 1927 , έστω και με τούτες τις επιμέρους ακτοπλοϊκές αναδρομές στο πέλαγος του χρόνου.
Άποψη του λιμανιού του Βόλου κατά το Μεσοπόλεμο. (φωτο Σολομωνίδη).
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ.
