Α’ Εξαρση του φαινομένου
Καθημερινό σχεδόν φαινόμενο αποτελεί η αποκάλυψη παράνομης διακίνησης συγκεκριμένων ειδών, όπως και η συνακόλουθη σύλληψη των λαθρεμπόρων, κατά την χρονική περίοδο 1904-1905. Αντίστοιχες περιπτώσεις βέβαια καταγράφονται συνεχώς, με τη λαθρεμπορία να παρουσιάζει άλλοτε έξαρση και άλλοτε ύφεση, αλλά οι πιο πάνω χρονιές σίγουρα εντάσσονται στην πρώτη κατηγορία.
Οι διακυμάνσεις ετούτες οφείλονται σε διάφορες παραμέτρους, όπως η αύξηση της φορολογίας σε κάποια προϊόντα και ακόμη σχετίζονται άμεσα με την ένταση ή τη χαλάρωση των μέτρων καταστολής από τις διωκτικές, τελωνειακές και αστυνομικές, αρχές. Η αποτίμηση των αιτιών της έντασης ή της κάμψης του λαθρεμπορίου δεν είναι του παρόντος, καθώς αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης ειδι κών μελετητών σε ζητήματα οικονομίας και εμπορίου και οπωσδήποτε ξεφεύγει από το γνωστικό μας πεδίο.
Με τον όρο λαθρεμπόριο χαρακτηρίζεται τόσο η διακίνηση απαγορευμένων ειδών, όσο και άλλων, τα οποία όμως δεν διαθέτουν πιστοποιητικά καταλληλότητας και κυρίως τα απαιτούμενα παραστατικά, (τιμολόγια – δελτία αποστολής κ.λ.π.) μιας και δεν έχουν καταβληθεί οι προβλεπόμενοι φόροι.
Β’ Μέτρα αντιμετώπισης
Η λαθρεμπορία εντοπίζεται περισσότερο-και τότε στα 1904,1905- σε ακριτικές περιοχές,τόσο στη δυτική Ελλάδα, όσο και στα νησιά του Αιγαίου, όπου το φαινόμενο γνωρίζει ιδιαίτερη έξαρση. Αν και το Φεβρουάριο του 1904 καταγράφεται αύξηση των εσόδων των τελωνείων για τον προηγούμενο χρόνο, σε σύγκριση με τα στοιχεία του ίδιου μήνα του 1903, στο Αγρίνιο,τη Βόνιτσα και τη Σύρο οι εισπράξεις από δασμούς, φόρους κ.λ.π. γνωρίζουν σημαντική πτώση, γεγονός που οδήγησε το κράτος στη λήψη συντονισμένων μέτρων. Η μείωση των εσόδων οφείλονταν στο αυξημένο λαθρεμπόριο,αφού οι περιοχές αυτές τότε βρίσκονταν στα απώτερα σημεία της ελληνικής επικράτειας.
Πατην αντιμετώπιση της κατάστασης αποφασίστηκε η αποστολή κανονιοφόρων και ατμοημιολιών, δηλαδή ταχύπλοων σχετικά σκαφών του Πολεμικού Ναυτικού, στις επίμαχες περιοχές και να δραστηριοποιηθούν ως ατμοτελωνίδες,με στόχο την πάταξη του λαθρεμπορίου.
Στις 9/2/1905-με τη συντονισμένη καταδίωξη να συνεχίζεται-πληροψορούμαστε στην εφ. «Η Θεσσαλία» την έλευση στο Βόλο της ατμοημιολίας (ατμοκίνητο σκάφος με βοηθητική ιστιοφορία) Σύρος, για την αντιμετώπιση του φαινομένου στον Παγασητικό και τις Σποράδες, επειδή και στην περιοχή της Μαγνησίας παρουσιάζονταν συνεχώς περιπτώσεις παρανόμως διακινούμενων ειδών.
Τα λαθρεμπορικά πλεούμενα προσέγγιζαν σε απόμερες ακρογιαλιές και εκφόρτωναντο φορτίο τους για προώθηση στην αγορά, ή ακόμη συναντιόνταν στη θάλασσα με μικρότερα σκάφη και γίνονταν η προβλεπόμενη «διανομή» και κατόπιν ετούτα πλησίαζαν ευκολότερα στις δυσπρόσιτες ακτές για εκφόρτωση. Η χερσαία διακίνηση συνήθως αποφεύγονταν, μιας και υπήρχε σοβαρότερος κίνδυνος σύλληψης, τουλάχιστον σε ευρεία κλίμακα. Τα λαθραία τοποθετούνταν σε ασφαλείς κρύπτες και προωθούνταν προς πώληση ανάλογα και σε μικρές ποσότητες. Τα προϊόντα που διακινούνταν παράνομα ήταν συγκεκριμένα(εισαγόμενα ή εγχώρια) και ανήκαν στην αποκλειστική διάθεση από το κρατικό μονοπώλιο (όπως το εισαγόμενο τσιγαρόχαρτο) ή υπόκεινταν σε υψηλή συνήθως φορολογία και η διακίνηση τους εποπτεύονταν από το κράτος, όπως ο καπνός, ο καφές, η ζάχαρη κ.α.Δεν έλειπαν όμως και περιπτώσεις λαθρεμπορίας και άλλων ειδών, όπως το αλάτι, τα πυρεία (σπίρτα), εκρηκτικές ύλες, ποτά κλ.π.
Το τσιγαρόχαρτο όμως και ο καπνός αποτελούσαν το προτιμώμενο είδος των λαθρεμπόρων τουλάχιστον τότε στα 1904-1905. Το αδίκημα της παράνομης εμπορίας και κατοχής αποτελούσε κακούργημα και οι συλλαμβανόμενοι προφυλακίζονταν άμεσα, ακόμη και για μικροποσότητες που ίσως προορίζονταν για προσωπική ή οικογενειακή χρήση.
Γ Λαθρεμπόριο στα 1904-1905
Περιπτώσεις λαθρεμπορίας στα 1905 μνημονεύσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας που συνέβησαν στο Βόλο και την ευρύτερη περιοχή.Όμως επειδή το φαινόμενο γνώριζε έξαρση εκείνη την περίοδο, καταμαρτυρούνται, στην τοπική ειδησεογραφία κι άλλα περιστατικά-τα περισσότερα με λαθραία διακίνηση τσιγαρόχαρτου στα χωριά του Πηλίου. Τα σχετικά δημοσιεύματα, άλλοτε ολιγόγραμμα και άλλοτε πιο αναλυτικά καταδείχνουν την ευρεία διάδοση της παραβατικής τακτικής,στις εφημερίδες της εποχής «Θεσσαλία» και «Τύπος».
-Στις 13/2/1904 συλλαμβάνεται λαθρέμπορος με τσιγαρόχαρτο στη Τσαγκαράδα.-Στις 20/2/04 αποκαλύπτεται λαθρεμπόριο καπνού στις φυλακές του Βόλου (κάτι σημερινόμας θυμίζει…!)
-Στις 18/12/04,άλλη περίπτωση παράνομης εμπορίας καπνού εντοπίζεται στον Κισσό όπου βρέθηκαν 10 οκάδες τρίμματα καπνού προφανώς υπολείμματα από καπνοκοπτήρια του Βόλου ή της Ζαγοράς.
-ΕκεΙνες τις μέρες ανακαλύφθηκε και άλλη σοβαρή υπόθεση με λαθρεμπόριο τσιγαρόχαρτουστην Αργαλαστή, όπου κατασχέθηκαν 5.500 φυλλάδια.Και στα 1905 έχουμε αρκετές συλλήψεις για τον ίδιο λόγο.
-Στις 3/4/1905 συλλαμβάνεται «έξωθεν της Αργαλαστής» λαθρέμπορος με είκοσι φυσίγγια δυναμίτιδας.
-Στις 5/4, σημαντική ποσότητα λαθραίου τσιγαρόχαρτου εντοπίζεται σε ντουλάπι κεντρικού ναυτιλιακού πρακτορείου στο Βόλο. Ο ιδιοκτήτης, που αρχικά συνελήφθη ως υπεύθυνος,ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε το περιεχόμενο του δέματος, το οποίο άφησε γνωστός του που στη συνέχεια τον συνέλαβαν οι αρχές.
-Κι άλλη «αποκάλυψις σπουδαίου λαθρεμπορίου εν τη πάλει μας» στις 14/4/05 με 60 φύλλα τσιγαρόχαρτου και 337 δράμια «καπνού εις φύλλα».
-Στις 10/5/05 βρέθηκε έπειτα από συντονισμένες ενέργειες τελωνιακών και αστυνομικών οργάνων, ο υπεύθυνος της λαθρεμπορίας των 5604 φυλλαδίων τσιγαρόχαρτου που είχαν εντοπιστεί νωρίτερα στη Μηλινα. Κι απονέμονται τα εύσημα στους ευσυνείδητους κι αποτελεσματικούς υπαλλήλους!
-Στη Δράκεια, τοΣεπτέμβριο του 1905 σημειώνεται άλλη μια σοβαρή περίπτωση λαθραίου τσιγαρόχαρτου σε παντοπωλείο του χωριού.Όπως φαίνεται στη σχετική ανταπόκριση ο καταστηματάρχης έκρυβε τα λαθραία είδη (τσιγαρόχαρτο και σπίρτα) στον άνω όροφο όπου και διέμενε, ενώ είχε συλληφθεί και παλιότερα για λαθραία παρασκευή τσίπουρου.Για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παράνομης διακίνησης προϊόντων (καπνού κλ.π.)φαίνεται πως εκτελούνταν συχνά έρευνες στα καταστήματα του Βόλου, με σκοπό την αποκάλυψη εμπορευμάτων που προέρχονταν από λαθρεμπόριο, καθώς αυτό είχε πάρει διαστάσεις.
Νά τι γράφει η εφ. «Η Θεσσαλία» στις 3/11/1905: «Έρευνα αρχών δια ταλαθραία. Η αστυνομική αρχή, μετά των υπαλλήλων του καπνεργοστάσιου εις δραστήριας ενεργείας προβαίνουσι, προς αποκάλυψιν λαθραίου καπνού,τσιγαρόχαρτου και τουμπεκιού. Χθες διενεργήθησαν έρευναι εις διάφορα παντοπωλεία και άλλα καταστήματα».
Δ’ Λαθρεμπόριο και στα 1912
Στο δίμηνο Μαρτίου – Απριλίου του 1912 επισημαίνονται αρκετές περιπτώσεις λαθρεμπορίας, μέσα από τα δημοσιεύματα της εφ.«Πρωία», πάλι στο Βόλο και την ευρύτερη περιοχή.-Στις 8/3/1912 υπήρξαν συλλήψεις για παραγωγή και διακίνηση «λαθραίου τσίπουρου» στο Μούρεσι.-Στις 14/3/ κατασχέθηκαν στον Κισσό 114 φυλλάδια λαθραίου τσιγαρόχαρτου.-Στην περιοχή του Αλμυρού στις 24/3 βρέθηκαν 3925 φύλλα τσιγαρόχαρτου «επί φορτωμένου ημίονου».-Στις 18/4 κι άλλο λαθραίο τσιγαρόχαρτο στη Ζαγορά (575 δεσμίδες)-Πάλι στον Αλμυρό (19/4) άλλα 1800 φυλλάδια.-Και στις 29/4 συνελήφθη ο λαθρέμπορος των 4000 φύλλων τσιγαρόχαρτου που είχαν βρεθεί στην Αγχίαλο, νωρίτερα.
Αφήσαμε τελευταία την περίπτωση στο Τρίκερι, ως περισσότερο ενδιαφέρουσα, αφού καταθέτονται λεπτομέρειες. Λαθρέμπορος ο φαροφύλακας που είχε μετατρέψει τον φάρο σε αποθήκη παρανόμως διακινουμένων ειδών: «Σοβαρόν λαθρεμπόριον. 70 οκάδες σιγαροχάρτου,εντός του φάρου Τρικκέρων. Η τελωνειακή αρχή της πόλεως μας δια του προϊσταμένου κ. Τριβιζά είχε λάβει βάσιμους πληροφορίας ότι ο φαροφύλαξ του φάρου Τρικκέρων Κ.Χ. ενήργει λαθρεμπόριον διαφόρων ειδών και δη σιγαρόχαρτου, το οποίον τοποθετών ασφαλώς εντός του φάρου, μετεπώλει τμηματικώς εις το χωρίον Τρικκέρων».
Επειδή δεν υπήρχε διαθέσιμη ατμοτελωνίδα,ο τελώνης του Βόλου ζήτησε την συνδρομή ιδιωτικού σκάφους – το οποίο πρόθυμα του παραχωρήθηκε- και μεαυτό πέντε υπάλληλοι της υπηρεσίας διεκπεραιώθηκαν στο φάρο για έρευνες, που όντως έβγαλαν… λαβράκι.«Εκ της γενομένης ερεύνης εις τον φάρον ανεκαλύφθησαν κεκρυμμένοι εις απόκρυφα αυτού μέρη 3 σάκοι περιέχοντες 70 οκάδας σιγαρόχαρτου, φυλλάδια 30.600, εν δοχείον πετρελαίου, οκάδων 12 και εις σάκους καπνός κεκομμένος, οκάδας 2.
Ταύτα πάντα κατάσχοντες οι ελεγκταί μετέφερον και παρέδωκαν εις των τελωνειάκην αρχήν της πόλεως μας μετά του συλληφθέντος λαθρεμπόρου φαροφύλακος και της συζύγου του» (Πρωία 17/4/1912).Η δυσπρόσιτη θέση του φάρου και η προσέγγιση του μόνο από τη θάλασσα ευνοούσε τη διακίνηση λαθραίων προϊόντων. Άλλωστε και ο φαροφύλακας ως στέλεχος του Ναυτικού δεν ηταν δυνατόν να κινήσει υποψίες και το φαρόσπιτο προσφέρονταν για ασφαλή κρύπτη. Όμως κάποια ύποπτη κίνηση θα υπέπεσε στη αντίληψη άλλων κατοίκων της περιοχής και… χάλασε η δουλειά.
Οπωσδήποτε ανάλογες συμπεριφορές παρατηρούνται και σε άλλες εποχές, αλλά στις περιόδους που μνημονεύσαμε η τοπική ειδησεογραφία κυριολεκτικά κατακλύζεται από επιτυχίες των διωκτικών αρχών στη προσπάθεια τους για την πάταξη της λαθρεμπορίας, ενδεικτικές της έκτασης του φαινομένου αν συνυπολογιστούν και οι περιπτώσεις που διέφυγαν της αποκάλυψης.Το λαθρεμπόριο αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο με διαφοροποίηση μόνο στα μέσα διεξαγωγής του και στα διακινούμενα είδη.
