ΕΝΑ ΣΟΒΑΡΟ ΚΑΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ
Αρκετά περιστατικά, από τραγικά ναυάγια έως πιο ανώδυνα ναυτικά ατυχήματα, επισημαίνονται, κατά τη διάρκεια του μνημονικού μας πλου, στις θάλασσες της Μαγνησίας και των Βορείων Σποράδων, στη διάρκεια του 20ού αιώνα, στις σελίδες των παλιών τοπικών εφημερίδων. Εμφανίζονται περιπτώσεις αξιοπρόσεχτες, που όμως λανθάνουν της σχετικής έρευνας και δεν περιλαμβάνονται ακόμη και σε σοβαρές συγκεντρωτικές καταγραφές, όπως το δίτομο έργο «Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες» του ναυάρχου Λιμενικού Χρήστου Ντούνη (εκδ. Finatec 2000-2002) και αποκαλύπτονται μόνον έπειτα από ενδελεχή αναδίφηση στον καθημερινό Τύπο. Ενα τέτοιο συμβάν αποτελεί και η προσάραξη του φορτηγού πλοίου «Τερψιχόρη» που εξόκειλε, σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, αλλά και από λάθος χειρισμό στις ακτές της Βόρειας Σκιάθου, τον Ιανουάριο του 1954. Το πλήρωμα διασώθηκε, αν και διέτρεξε αρχικά σοβαρό κίνδυνο, όπως και το πλοίο έπειτα από πολύμηνες προσπάθειες επισκευών, παρ’ ότι οι πρώτες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για καταστροφή του πλοίου, το οποίο «απεκόπη εις δύο» και θα έπρεπε να «θεωρείται πλέον ως απωλεσθέν», σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες, που μετέφεραν τις αρχικές, ασαφείς ενίοτε, πληροφορίες για το συμβάν. Τα στοιχεία τα αντλούμε από τις σελίδες της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ.
Σε αναζήτηση του ναυαγίου
Καταχείμωνο, Γενάρης μήνας, με άσχημες καιρικές συνθήκες όπως συνήθως, δηλαδή μια εποχή που δυστυχώς ευνοούνται τα ατυχή ή και τα τραγικά ακόμη περιστατικά στη θάλασσα. Η περιοχή των Βορείων Σποράδων, όπως όλοι γνωρίζουμε, παρουσιάζει πυκνή διέλευση καραβιών, αλλά είναι κι εκτεθειμένη στη σφοδρή θαλασσοταραχή, με αποτέλεσμα να μην απουσιάζουν, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, ανώδυνα ή σοβαρότερα ναυάγια. Το πλοίο «Τερψιχόρη» ήταν μια πρώην καναδική κορβέτα, που είχε μετατραπεί σε εμπορικό, χωρητικότητας 2.800 τόνων. Απέπλευσε από τη Θεσσαλονίκη, φορτωμένο μπάλες βαμβακιού και «άλλα είδη», με προορισμό τη Βενετία και την Τεργέστη. Κατά το προηγούμενο ταξίδι του, καθώς έπλεε στο στενό Ρίου – Αντιρρίου, προσάραξε σε αβαθή, αλλά αποκολλήθηκε με τα δικά του μέσα, δίχως δυσάρεστες συνέπειες. Τώρα όμως τα πράγματα παρουσιάστηκαν πολύ σοβαρότερα. Στις 5:30 το πρωί της 19ης Ιανουαρίου 1954 εξέπεμψε σήμα, πως προσάραξε σε βραχώδη ακτή, στις βόρειες ακτές της Σκιάθου, δίνοντας ταυτόχρονα και το στίγμα του. Υπήρξε άμεση κινητοποίηση τόσο από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, με την αποστολή ναυαγοσωστικών ρυμουλκών, όσο και από το Λιμεναρχείο Βόλου. Ο λιμενάρχης Μιχαλιτσάνος έσπευσε στον τόπο του ναυαγίου με το πρωινό δρομολόγιο του «Κύκνος». Κατά τη διαδρομή συναντήθηκε και με άλλο πλοίο της ίδιας εταιρείας με το «Τερψιχόρη», συνεχίζοντας με κοινό πλου για την περιοχή του συμβάντος. Το στίγμα όμως δόθηκε λανθασμένα και το καράβι της τοπικής γραμμής με τον λιμενάρχη ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα στη σφοδρή θαλασσοταραχή, που επικρατούσε στις ακτές της Σκιάθου, για τον εντοπισμό του ναυαγίου. Τελικά με τη διόρθωση του στίγματος, που ακολούθησε, το προσαραγμένο πλοίο εντοπίστηκε σε βραχώδη ακτή κοντά στο Κάστρο της Σκιάθου και προς τη δυτική πλευρά, όπως μας πληροφορεί το δημοσίευμα του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ στις 20/1/1954 Το «Τερψιχόρη» είχε προσαράξει σε βραχώδη αβαθή και δεν κινδύνευε να βυθιστεί. Δεχόταν όμως όλη την ορμή των κυμάτων, καθώς είχε εκτεθειμένη την πλευρά του στη μανία του καιρού. Το πλήρωμα κατόρθωσε να διεκπεραιωθεί στην ακτή με ψυχραιμία, παρά τον σοβαρό κίνδυνο που υπήρχε, εκτός από τον καπετάνιο Εμ. Μπουντούρη ή Βουδούρη, τον γραμματικό Γ. Κυρτάλα, τον ασυρματιστή Περ. Φουντωτό και έναν ναύτη, που παρέμεναν στο πλοίο. Γύρω στις 2:30 το μεσημέρι επήλθε σιγή ασυρμάτου, πιθανόν από εισροή υδάτων και παύση ηλεκτρικής παροχής, οπότε και οι εναπομείναντες αποβιβάστηκαν με τελευταίο τον καπετάνιο, ο οποίος μάλιστα κινδύνευσε να χτυπήσει στα βράχια κατά την έξοδό του. Ολοι πλέον βρίσκονταν ασφαλείς στο νησί της Σκιάθου.
Εκτίμηση της κατάστασης
Το «Τερψιχόρη», όπως φαινόταν, μπορεί να μη διέτρεχε κίνδυνο βύθισης, αλλά είχε στρώσει για τα καλά και η αποκόλληση του θεωρούνταν από δύσκολη έως αδύνατη. Για να ξεκινήσουν οι προσπάθειες επιβαλλόταν να υποχωρήσει ο καιρός και να αφαιρεθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του φορτίου, ειδικά το βαμβάκι το οποίο έπρεπε να διασωθεί, προτού απορροφήσει νερά.
Στις 21/1 ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ενημερώνει: «Το ναυαγήσαν εις την Σκιάθον «Τερψιχόρη» πρέπει να θεωρείται πλέον ως απολεσθέν. Είναι δυνατόν να σωθή μέρος του φορτίου». Τα ρήγματα, που είχε προκαλέσει η προσάραξη, ήταν προς το παρόν αδύνατον να εκτιμηθούν. Πάντως το πλοίο δεν είχε κοπεί στα δυο, όπως αναφέρθηκε αρχικά, όταν έφθαναν οι πρώτες ασαφείς ή αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες για το ναυάγιο. Οι συνθήκες, κάτω από της οποίες σημειώθηκε το γεγονός, παρέμεναν ακόμη αδιευκρίνιστες επακριβώς, ενώ τονίζεται και ο «ηρωισμός του πλοιάρχου», που εγκατέλειψε τελευταίος το πλοίο με κίνδυνο της ζωής του. Στο ίδιο δημοσίευμα σημειώνεται πως η σφοδρή κακοκαιρία που επικρατούσε προκάλεσε και άλλα ναυάγια σε διάφορα σημεία των ελληνικών θαλασσών.
Οι αιτίες της προσάραξης αποτελούν το κύριο θέμα και στο ρεπορτάζ της επομένης (22/1): «Οφείλεται εις αδέξιον χειρισμόν η προσάραξις του φορτηγού «Τερψιχόρη»…». Σε αναμονή της επιστροφής του λιμενάρχη Βόλου για τη διενέργεια ανακρίσεων, οπότε και θα δίνονταν οι απαραίτητες διευκρινίσεις, αναφέρεται πως το πλοίο επέπεσε με όλη την ταχύτητά του «προφανώς λόγω κακού χειρισμού επί των πλησίον της ακτής βράχων». Και τούτο γιατί, παρά τη φουρτούνα που επικρατούσε τις πρώτες πρωινές ώρες εκείνης της νύχτας, ο καιρός ήταν καθαρός με καλή ορατότητα.
***
Με πολλές λεπτομέρειες και το ρεπορτάζ της 23ης Ιανουαρίου, το οποίο έχει τίτλο: «Τεραστίας δαπάνας και πολύν χρόνον θα απαιτήση η ανέλκυσις του «Τερψιχόρη». Πώς διεσώθησαν οι άνδρες του πληρώματος. Αι λεπτομέριαι ανευρέσεως του ναυαγίου». Επαναλαμβάνονται πάλι οι περιπέτειες της αναζήτησης από το «Κύκνος» του προσαράξαντος πλοίου και επισημαίνεται επίσης η «δυσχερής ανέλκυσις», αφού επιβάλλεται πρωτίστως να καλμάρει ο καιρός.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή της εξόδου από το καράβι των μελών του πληρώματος:
«Εξοδος με καντηλίτσαν. Η έξοδος των ναυαγών εις την ξηράν επετεύχθη διά ενός τρόπου γνωστού εις τους ναυτικούς, την καντηλίτσα. Ούτος είναι ο εξής: Εις εκ των ναυτικών εξέρχεται καθ΄ οιονδήποτε τρόπον εις την ξηράν και δένει ένα σχοινί του οποίου η μια άκρη ευρίσκεται εις το πλοίον, εις τινά βράχον. Εις το τεντωμένο σχοινί κρεμούν ένα κάθισμα επί του οποίου κάθεται ο αποβιβαζόμενος ναυτικός και γλιστρά προς την ξηράν. Το κάθισμα αυτό διά να μην επιπέση επί των βράχων ο εξερχόμενος με ταχύτητα, συγκρατείται δι΄ ετέρου σχοινίου το οποίον άλλωστε χρησιμεύει διά να τραβηχθή το κάθισμα προς το πλοίον και αποβιβασθή έτερος ναυτικός. Η κατ’ αυτόν τον τρόπον αποβίβασις των ναυαγών εις την ξηράν απήτησε χρονικόν διάστημα 1 ½ ώρας. Εννοείται πως ο περισσότερος χρόνος, όπως συμβαίνει εις παρομοίας περιπτώσεις, εδαπανήθη μέχρις ότου επιτύχη να εξέλθη εις την ξηράν ο πρώτος αποβιβασθείς». Τέλος πληροφορούμαστε πως μαζί με τα ναυαγοσωστικά ρυμουλκά κατέφθασε στον τόπο του συμβάντος ως ειδικός ο παλιός πλοίαρχος Τζανετάτος, ο οποίος «θεωρείται αυθεντία εις τα ζητήματα των ναυαγιαιρέσεων», προκειμένου να εκτιμήσει την κατάσταση και να αρχίσουν οι απαιτούμενες εργασίες. Το διασωθέν πλήρωμα παρέμεινε για κάποιες μέρες στη Σκιάθο, όπου δέχτηκε τις περιποιήσεις των ντόπιων γι’ αυτό και εκφράζονται μέσω του Τύπου από μέρους του θερμές ευχαριστίες.
Ανακρίσεις, έλλειψη πληροφόρησης
Αφότου επέστρεψαν στον Βόλο ο λιμενάρχης και το πλήρωμα του «Τερψιχόρη», άρχισαν οι επίσημες καταθέσεις για το συμβάν. Η κακοκαιρία εξακολουθούσε να εμποδίζει την προσέγγιση στο ναυάγιο, καθώς τα ναυαγοσωστικά υποχρεώθηκαν να αποσυρθούν, από την επιδείνωση του καιρού. Στις 28/1 στο δημοσίευμα με τίτλο «Οι ανακρίσεις διά το ναυάγιον» πληροφορούμαστε πως δεν δόθηκε στη δημοσιότητα κανένα ενημερωτικό στοιχείο, προφανώς επειδή δεν είχαν ολοκληρωθεί οι καταθέσεις. Η ειδησεογραφία για το θέμα ήδη έχει αραιώσει σημαντικά και κάπου σταματά καθώς στις 2/2/54 αναφέρεται πως η υπόθεση παραπέμφθηκε σε τακτικό ανακριτή. Τα σωστικά συνεργεία εξακολουθούσαν να περιμένουν την ύφεση του καιρού, ώστε να αρχίσουν οι εργασίες εκφόρτωσης του φορτίου στην κοντινή ακτή. Κατά τη διάρκειά τους σημειώθηκε και ένα τραγικό γεγονός με τον θάνατο ενός εργάτη, που χτυπήθηκε από βαρούλκο (17/2/54). Αναδιφώντας στις τοπικές εφημερίδες, ώς το τέλος Μαρτίου ελάχιστα εντοπίζουμε για την εξέλιξη της υπόθεσης.
Στην εφ. Η Θεσσαλία (11/3/54) διαβάζουμε: «Η ανέλκυσις του «Τερψιχόρη»… Εξάλλου εις την Σκιάθο η ανέλκυσις του «Τερψιχόρη» προσέκρουσεν εις δυσχερείας, διότι έχει εσφηνωθή εις βραχώδη βυθόν. Καταβάλλονται προσπάθειαι να γίνει εκβραχισμός πέριξ του πλοίου, διά να καταστή δυνατή η απελευθέρωσίς του».
Επιτυχής ανέλκυση
Οπως φαίνεται καταβλήθηκαν επίπονες και χρονοβόρες προσπάθειες για την αποκόλληση του πλοίου και την ασφαλή ρυμούλκησή του ώς τον Πειραιά, προκειμένου να δεξαμενιστεί και να επουλωθούν πλήρως οι πληγές του. Προηγήθηκε βέβαια η μεταφόρτωση του φορτίου ή έστω κάποιας ποσότητας και ακολούθησε η πρόχειρη στεγανοποίηση των ρηγμάτων, ώστε το καράβι να καταστεί και πάλι πλεύσιμο. Οι καιρικές συνθήκες, στις αρχές, δεν βοήθησαν, ήταν καταχείμωνο και τα ρυμουλκά που είχαν σπεύσει για την παροχή κάθε δυνατής βοήθειας συχνά αναγκάζονταν, όπως είδαμε, να αποσύρονται έως ότου υποχωρήσουν τα έντονα φαινόμενα. Αφού ολοκληρώθηκαν οι εργασίες επιδιόρθωσης των ζημιών, το πλοίο, με τη συνδρομή τεσσάρων ναυαγοσωστικών ρυμουλκών, αποκολλήθηκε από τη βραχώδη ακτή και ρυμουλκήθηκε αρχικά στο λιμάνι της Σκιάθου, ώστε να ολοκληρωθεί η στεγανοποίηση των υφάλων του. Ετσι οδηγήθηκε το βράδυ της 18ης Ιουλίου στα αβαθή του Αγίου Γεωργίου, ώστε να αποφευχθούν τυχόν δυσάρεστες καταστάσεις και να ακυρωθούν οι επιτυχείς επεμβάσεις τόσων μηνών. Επρεπε να βεβαιωθεί η επαρκής επιδιόρθωση των ρηγμάτων στα ύφαλα, ώστε το «Τερψιχόρη» να πλεύσει ρυμουλκούμενο με ασφάλεια για τη δεξαμενή στον Πειραιά, όπου θα εκτελούνταν πλήρως οι απαιτούμενες επισκευές. Το γεγονός της διάσωσης του πλοίου είναι οπωσδήποτε σημαντικό και απασχολεί την τοπική ειδησεογραφία.
Διαβάζουμε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ:
«Ανειλκύσθη το «Τερψιχόρη»
Κατά πληροφορίας εκ Σκιάθου, ληφθείσας χθες εις το Λιμεναρχείον Βόλου, επερατώθησαν αι εργασίαι ανελκύσεως του προσαράξαντος προ εξαμήνου εις τας ακτάς της νήσου, ελληνικού ατμοπλοίου «Τερψιχόρη», υπό παναμαϊκήν σημαίαν. Το πλοίον είχε ναυαγήσει την 19ην Ιανουαρίου, ότε έπλεε εκ Θεσσαλονίκης προς Πειραιά με φορτίον βάμβακος. Το πλήρωμά του, μετά απέλπιδα προσπάθεια διασώσεως του σκάφους, διεπεραιώθη εις την ξηράν και εφιλοξενήθη επί τίνας ημέρας εις την Σκιάθον. Το ανελκυσθέν πλοίον ερρυμουλκήθη υπό τεσσάρων ναυαγοσωστικών εις τον λιμένα της Σκιάθου, όπου πρόκειται να υποστή ωρισμένας επισκευάς διά να ρυμουλκηθεί ακολούθως εις Πειραιά προς δεξαμενισμόν» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 20/7/54).
Η περίπτωση της προσάραξης του πλοίου «Τερψιχόρη» αποτελεί οπωσδήποτε σοβαρό ναυτικό ατύχημα, που ευτυχώς, παρά την αρχική επικίνδυνη κατάσταση που προκλήθηκε, εξελίχθηκε κατά τον πλέον επιθυμητό τρόπο. Η διάσωση όλου του πληρώματος συμπληρώθηκε και από την αντίστοιχη του πλοίου, έστω και μετά από κόπους τόσων μηνών.
- Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗ Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών
