Η έρευνά μας στο δίτομο έργο «Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες» του αντιναυάρχου Λιμενικού Χρήστου Ντούνη (εκδ. Finatec 2000 – 2001) χρονολογείται από το 2003 και με γνώμονα την εντοπιότητα των ναυαγίων κινήθηκε σε δύο κατευθύνσεις: α) Την ανίχνευση γεγονότων, που σημειώθηκαν στον Βόλο, τον Παγασητικό και γενικότερα στα «χωρικά ύδατα», ας πούμε, του Νομού Μαγνησίας (Παγασητικός, αιγαιοπελαγίτικες ακτές Πηλίου, Β. Σποράδες) ή έστω κοντά στις περιοχές αυτές (Β. Εύβοια, Θερμαϊκός – παράλια Λάρισας) και β) τον εντοπισμό όλων των πλεούμενων, εντόπιας πλοιοκτησίας ή πληρωμάτων, που ναυάγησαν σε οποιαδήποτε σημείο του ελληνικού θαλάσσιου χώρου. Η διερεύνηση ετούτη απέφερε πλούσιο υλικό, αφού επισημάνθηκαν ενδιαφέροντα, λησμονημένα, λιγότερο ή περισσότερο, τραγικά περιστατικά, τα οποία και παρουσιάσαμε, όχι βέβαια όλα, σε διάφορα άρθρα μας από ετούτη εδώ τη σελίδα.
Αγνωστη τραγωδία – Ελλειψη πληροφοριών
Μία από τις σημαντικότερες ναυτικές τραγωδίες αποτελεί και η περίπτωση του φορτηγού πλοίου Ταυρίς, που στο παραπάνω δίτομο πόνημα αναφέρεται ότι βυθίστηκε αύτανδρο, βόρεια της Αλοννήσου, τον Νοέμβριο του 1938. Η ολιγόγραμμη καταχώριση: «Φορτηγό ατμόπλοιο ΤΑΥΡΙΣ, νηολογημένο στο Λονδίνο με αριθμό 541, ολικ. χωρητ. 619 κόρων και καθ. 305 κόρων, ναυπηγήσεως του 1904 στο BLYTH της Αγγλίας, με ΔΔΣ: 520L. Εκινείτο με τρικύλινδρη παλινδρομική μηχανή, με ιπποδύναμη 83 ΝΗΡ (ενδεικτική 500 ΗΡ) και είχε υψώσει την ελληνική σημαία την 8η Οκτωβρίου 1937. Το σκάφος την 29η Νοεμβρίου 1938 καταποντίστηκε αύτανδρο στη θαλάσσια περιοχή βόρεια της Αλοννήσου» (Α΄, 464). Αν και δίνονται ενδιαφέροντα στοιχεία για το σκάφος, δεν καταγράφεται ούτε η πλοιοκτησία, ούτε κάποια άλλη πληροφορία του ναυαγίου, πέρα από την ασαφή αναφορά «βόρεια της Αλοννήσου». Τούτο οφείλεται στην απουσία κάθε διαφωτιστικής λεπτομέρειας, τουλάχιστον ως προς τον τόπο του ναυαγίου.
Η περίπτωση του Ταυρίς παραπέμπει σε άλλες δύο τραγωδίες, με απώλειες φορτηγών πλοίων, που μνημονεύσαμε παλιότερα: α) Το ναυάγιο του Αίγλη (1963), που διασώθηκε μόνο ένας από το πλήρωμα, κοντά στην Ψαθούρα. β) Την ανατροπή του Δύστος έξω από την Κύμη, τα Χριστούγεννα του 1996, που απωλέστηκαν όλοι οι επιβαίνοντες, εκτός από έναν, και συγκλόνισε την κοινωνία του Βόλου και της ευρύτερης περιοχής, αφού το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος αποτελούταν από συντοπίτες μας.
Οι πληροφορίες για την τύχη του φορτηγού Ταυρίς είναι απελπιστικά λίγες όπως είδαμε. Πρέπει, όμως, να επισημάνουμε ότι όσο οπισθοχωρούμε στον χρόνο, ειδικά πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι λεπτομέρειες για τα ναυάγια παρουσιάζονται συνήθως ελλιπείς, ακόμη και αν πρόκειται για τραγικά γεγονότα. Τα στοιχεία, που υπάρχουν στα αρχεία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, στις πλοιοκτήτριες εταιρείες, αλλά και στον Τύπο της εποχής, είναι περιορισμένα. Για αυτό και αποτολμήθηκε έρευνα στις τοπικές εφημερίδες, με δεδομένο την ημερομηνία βύθισης, μήπως και υπάρχει κάποιο σχετικό δημοσίευμα, αφού το συμβάν ήταν ιδιαίτερα σοβαρό. Ομως, ατυχώς δεν βρέθηκε το παραμικρό, προκαλώντας απορίες πώς τέτοιο γεγονός δεν απασχόλησε, έστω και λίγο, τον τοπικό Τύπο, όσο και αν η απουσία πληροφοριών φαινόταν δεδομένη.
Οπως, όμως, αποδείχτηκε, ψάχναμε σε λάθος… χρόνο για το ναυάγιο. Εκ παραδρομής αναφέρεται στα «Ναυάγια…» το έτος 1938, ενώ το συμβάν σημειώθηκε ακριβώς έναν χρόνο πρωτύτερα, στα τέλη Νοεμβρίου το 1937. Τυχαία βρεθήκαμε μπροστά στα ζητούμενα δημοσιεύματα, όταν ερευνούσαμε τις εφημερίδες του 1937 για την ανεύρεση στοιχείων σχετικά με την ποδοσφαιρική δραστηριότητα στον Βόλο και τη Νεολαία Μεταξά.
Λιγοστές πληροφορίες
Τα δημοσιεύματα για την τύχη του Ταυρίς στις τοπικές εφημερίδες είναι συνήθως μικρά μονόστηλα – ανταποκρίσεις από την Αθήνα και αρχίζουν από τις 3/12/37, όταν για μία βδομάδα και πλέον το πλοίο δεν είχε δώσει σημεία ζωής. Διαβάζουμε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ: «Αγνοείται η τύχη ενός μικρού φορτηγού. Κατά σχετικάς πληροφορίας προς το υφυπουργείον της Εμπορικής Ναυτιλίας αγνοείται από οκταημέρου η τύχη του μικρού φορτηγού Ταυρίς, χωρητικότητας 700 τόνων. Το σκάφος είχεν αποπλεύσει φορτωμένον από την Αλεξανδρούπολιν την παρελθούσαν Πέμπτην διά τον Πειραιάν. Εκτοτε ουδεμία είδησις περί της τύχης του σκάφους ελήφθη από τας λιμενικάς αρχάς. Του φορτηγού Ταυρίς επέβαινον ως πλήρωμα είκοσι άνδρες…» (3/12/37).
Στο ίδιο ρεπορτάζ επισημαίνεται και σφοδρή κακοκαιρία, που επικρατούσε στο Βόρειο Αιγαίο εκείνες τις μέρες, προκαλώντας ναυάγια μικρών σκαφών και άλλες καταστροφές.
Το φορτηγό καράβι αναχώρησε την Παρασκευή 26 Νοεμβρίου από την Αλεξανδρούπολη με «φορτίον εγχωρίου σίτου» για τον Πειραιά και την Πάτρα. «Εκτοτε όμως ουδαμού ανεφάνη και εκφράζονται φόβοι μήπως, λόγω της εις το Βόρειον Αιγαίον κατά τας ημέρας εκείνας, μεγάλης θαλασσοταραχής, απωλέσθη αύτανδρον» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 4/12/37).
Ηδη είχε παρέλθει πάνω από μία εβδομάδα δίχως να υπάρξει είδηση για την τύχη του καραβιού και οι πιθανότητες για την τραγικότερη εξέλιξη αυξάνονταν απελπιστικά, συνυπολογιζόμενης και της κατάστασης του καιρού. Οι ελπίδες για καταφυγή σε απόμερο, υπήνεμο μέρος εκμηδενίζονταν, αλλά και πάλι δεν βρέθηκαν πουθενά υπολείμματα ναυαγίου από τα παραπλέοντα σκάφη που διενεργούσαν έρευνες. Ομως και αυτές διενεργούνταν στα τυφλά, αφού δεν ήταν γνωστό το ακριβές σημείο της πιθανής βύθισης. Σήμα κινδύνου δεν φαίνεται να είχε σταλεί, γιατί προφανώς το μικρό πλοίο δεν διέθετε ασύρματο, όπως και τα περισσότερα καράβια τότε. Απλά, υποθετικά, με μοναδικό στοιχείο την πορεία που έπρεπε να τηρεί, διερευνώνταν οι θαλάσσιες περιοχές. Υπήρχαν όμως και σοβαρές πιθανότητες να είχε παρασυρθεί ακυβέρνητο ή να είχε λοξοδρομήσει για αποφυγή του καιρού και αναζήτηση καταφυγίου.
Το πλέον διεξοδικό δημοσίευμα με τίτλο: «Ακαρποι αι έρευναι διά την εξαφανισθείσαν Ταυρίδα – Γενική θαλασσοταραχή» στην εφ. «Η Θεσσαλία» (5/12/37), μας παρέχει πληροφορίες για το πλοίο και τις συνεχιζόμενες έρευνες.
Το Ταυρίς ανήκε στην εταιρεία Αδελφών Συνοδινού, απ’ όπου και δόθηκε εντολή πριν από μερικές μέρες να σπεύσει στον θαλάσσιο χώρο, όπου ενδεχόμενα ναυάγησε το καράβι, το άλλο πλοίο της ίδιας εταιρείας «Δανάπατρις», το οποίο διενεργούσε έρευνα παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, χωρίς θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα. Η αγωνία εντεινόταν και οι συγγενείς των αγνοουμένων προσέτρεχαν στο Λιμεναρχείο του Πειραιά και στα γραφεία των πλοιοκτητών, αναμένοντας ειδήσεις: «Πολλοί δε εξ αυτών, εξ ιδίας πρωτοβουλίας αποστέλλουν τηλεγραφήματα εις την Αλεξανδρούπολιν και τας νήσους του Βορείου Αιγαίου ζητούντες πληροφορίας περί της τύχης της Ταυρίδος» (Θεσσαλία 5/12/37). Το «Δανάπατρις», αφού όργωσε το Βόρειο Αιγαίο, συνέχισε την έρευνα στην περιοχή των Β. Σποράδων και κατέληξε στη Σκύρο, δίχως να εντοπίσει το παραμικρό κατά την επίπονη προσπάθεια. Η συνέχεια ήταν αντικειμενικά αδύνατη, λόγω της επιδείνωσης του καιρού και θα ξανάρχιζε όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες. Από το υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας είχε δοθεί εντολή και σε όλα τα διαπλέοντα το Β. Αιγαίο καράβια να ψάχνουν, ενώ για την ανεύρεση της Ταυρίδος διατέθηκε από τη Μυτιλήνη υδροπλάνο. Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι καπετάνιος ήταν ο Ν. Κουλούρης και το πλήρωμα αποτελούταν από 25 άτομα, αριθμός μάλλον υπερβολικός για το μέγεθος του πλοίου, καθώς αλλού σημειώνονται 20 ή 16 μέλη. Οι έρευνες φαίνεται πως ολοκληρώνονται στις 7/12 με την επιστροφή του «Δανάπατρις» στον Πειραιά, δίχως να βρεθεί το παραμικρό «ίχνος ή λείψανον διαφωτίζον περί της τύχης του εξαφανισθέντος σκάφους» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 8/12/37). Θεωρήθηκε πλέον βέβαιη η αύτανδρη βύθιση του μικρού φορτηγού.
Ευρήματα – Πιθανός τόπος ναυαγίου
Η είδηση επιγράφεται: «Και άλλα συντρίμματα της Ταυρίδος» (Η Θεσσαλία 12/12/37), αλλά στις τοπικές εφημερίδες δεν καταχωρίζεται πληροφόρηση για τα τυχόν προηγούμενα ευρήματα. Η ανταπόκριση έχει ως εξής: «Εις το υφυπουργείον Εμπορικής Ναυτιλίας εστάλη ραδιογράφημα διά του οποίου καθίσταται γνωστόν ότι εις την Σκόπελον ανευρέθησαν ανεμόσκαλα με 16 βαθμίδας, μία λέμβος σχήματος Μποκ, λευκού χρώματος με παραπέτα καφέ, καθώς και μερικά τεμάχια σπασμένων ξύλων, προφανώς όλα αυτά ανήκουν εις το φορτηγόν ατμόπλοιον Ταυρίς, το οποίον ως καταφαίνεται εβυθίσθη αύτανδρον».
Η τραγική απώλεια πλέον καταγράφεται ως δεδομένη με το ακριβές σημείο να παραμένει αδιευκρίνιστο. Σίγουρα όμως το ναυάγιο σημειώθηκε στη θαλάσσια περιοχή βόρεια της Σκοπέλου και της Αλοννήσου, όπως επισημαίνεται και στα «Ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες» και όχι κοντά στην Ιμβρο, όπως είχε γραφεί αρχικά, ή στις ακτές της Λήμνου και του Αη Στράτη, όπου διενεργήθηκαν ενδελεχείς έρευνες. Η ανεύρεση πτώματος «εν καταστάσει αποσυνθέσεως» στον όρμο Μικρός Ασέληνος της Σκιάθου στις 22/12, που μάλλον άνηκε σε μέλος του πληρώματος της Ταυρίδος, επιβεβαίωνε πως το τραγικό γεγονός της αύτανδρης βύθισης του μικρού φορτηγού σημειώθηκε στη θαλάσσια περιοχή των Β. Σποράδων.
Επιλεγόμενα
Το ναυάγιο του φορτηγού ατμόπλοιου Ταυρίς στις 29/11/1937 αποτελεί ανερεύνητη, στις λεπτομέρειές της, ναυτική τραγωδία και έτσι μάλλον θα παραμείνει, αφού δεν προκύπτει άλλο διαφωτιστικό στοιχείο, πέρα από όσα καταγράφηκαν τότε στον ημερήσιο Τύπο και αναφέραμε πιο πάνω. Το σημείο βύθισης εντοπίζεται κατά προσέγγιση, αλλά και η ημερομηνία ίσως να μην είναι απόλυτα ακριβής, διότι είχε αποπλεύσει στις 26 του μήνα και λίγες μέρες αργότερα άρχισε η αναζήτησή του. Το μόνο βέβαιο είναι ότι «απωλέσθη αύτανδρον» γράφοντας άλλη μία μαύρη σελίδα στην Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία.
Το α/π Τάναϊς της ίδιας εταιρείας με το Ταυρίς, που βυθίστηκε το 1944, ενώ μετέφερε αιχμαλώτους από την Κρήτη
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
