ΚΟΜΜΑΤΑ, ΠΡΟΕΔΡΟΙ, ΣΥΝΩΝΥΜΙΕΣ, ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Με αφορμή τις παρελθούσες αμερικανικές εκλογές και την αλλαγή στην ηγεσία της χώρας, ανατρέξαμε σε κάποιες πηγές για την επισήμανση διαφόρων στοιχείων, επιπλέον διερεύνηση με αφορμή τα ποικίλα επίκαιρα αφιερώματα στον Τύπο.
Δικομματισμός
Εδώ και περισσότερο από ενάμιση αιώνα ο προεδρικός θώκος διεκδικείται από δύο συγκεκριμένα κόμματα εξουσίας, που εναλλάσσονται. Το δίπολο Ρεπουμπλικάνοι – Δημοκρατικοί θεωρείται δεδομένο και όποια άλλη κίνηση προκύψει, όπως ο Περό το 1992, θεωρείται εκ προοιμίου ως συμβολική συμμετοχή στις εκλογές. Ο διαχωρισμός ετούτος, όμως, δεν υπήρχε στα πρώτα χρόνια της αμερικανικής δημοκρατίας. Ο πρώτος πρόεδρος Τζορτζ Ουάσινγκτον διαφωνούσε με τους κομματικούς σχηματισμούς, αλλά γρήγορα στο νεοσύστατο κράτος διακρίθηκαν δύο τάσεις, που σχετίζονταν με την ομοσπονδιακή μορφή του. Από τη μία υπήρξαν οι Ομοσπονδιακοί (φεντεραλιστές), που προέκριναν την κεντρική εξουσία σε βάρος των πολιτειακών αρχών για μια πιο συμπαγή, συγκεντρωτική και αποδοτική διακυβέρνηση. Από την άλλη εμφανίζεται το Δημοκρατικό – Ρεπουμπλικανικό Κόμμα με αντίθετη θέση, δηλαδή αυξημένες αρμοδιότητες στις πολιτειακές ηγεσίες, μιας και αφουγκραζόταν καλύτερα τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, κάτι που εκ των πραγμάτων αδυνατούσε να πράξει η απομακρυσμένη κεντρική εξουσία. Ο δεύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Ανταμς (1797 – 1801) υπήρξε και ο μοναδικός φεντεραλιστής, αφού στις αρχές του 19ου αιώνα το κόμμα ετούτο διαλύθηκε. Τον διαδέχθηκε ο Δημοκράτης – Ρεπουμπλικάνος Τόμας Τζέφερσον (1801 – 1809). Διεργασίες αλλαγών, όμως, προέκυψαν αργότερα και στο έτερο κόμμα με απόσχιση της πτέρυγας των Δημοκρατικών, μετά το 1820, ώστε να προκύψουν οι απαρχές του έως σήμερα διαχωρισμού. Οι Δημοκρατικοί αυτονομούνται, με πρώτο Δημοκρατικό πρόεδρο τον Αντριου Τζάκσον, (1829 – 1837) και οι εναπομείναντες αφού παρουσιάζονται για κάποιες δεκαετίες ως Ουίγοι ή Φιλελεύθεροι (Ριζοσπάστες), συγκροτούν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα με τη σημερινή μορφή και ονομασία του. Ως πρώτος Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος μνημονεύεται ο γνωστός σε όλους Αβραάμ Λίνκολν. Συνολικά καταγράφονται 19 Ρεπουμπλικάνοι και 16 Δημοκρατικοί πρόεδροι, αλλά τα δύο κόμματα παρουσιάζονται περίπου ισοδύναμα σε έτη εξουσίας, από τη στιγμή βέβαια που το καθένα απόκτησε τη σημερινή του μορφή και ονομασία.
Ο Τζο Μπάιντεν, που μόλις ανέλαβε και επίσημα τα καθήκοντά του ως ο 46ος πρόεδρος στις ΗΠΑ, είναι στην ουσία ο 45ος και τούτο γιατί ο Γκρόουβερ Κλίβελαντ (Δημ.) διετέλεσε στο αξίωμα σε δύο μη συνεχόμενες θητείες και ως εκ τούτου αναφέρεται ως 22ος (1885 – 1889), αλλά και ως 24ος (1893 – 1897), αφού ενδιάμεσα εξελέγη ο Ρεπουμπλικάνος Μπέντζαμιν Χάρισον.
Συνωνυμίες και συγγένειες
Στη συγκινητική κωμωδία «Ο δασκαλάκος ήταν λεβεντιά», με τον Κώστα Βουτσά στον κεντρικό ρόλο του παντογνώστη νεαρού εκπαιδευτικού, υπάρχει και η κλασική σκηνή με το παιχνίδι των ερωτήσεων (πάαρτα – φέερτα). Επιχειρώντας να δυσκολέψει τον δασκαλάκο ο πλούσιος Ελληνοαμερικανός Ανδρέας Φιλιππίδης τον ερωτά: Πόσοι πρόεδροι των ΗΠΑ λέγονταν Τζον. Η απάντηση του Βουτσά άμεση και με νόημα: «Τέσσερις και μισός: Τζον Ανταμς (1797 – 1801) ένας, Τζον Κουίνσι Ανταμς (1825 – 1829) δύο, Τζον Τάιλερ (1841 – 1845) τρεις και Τζον Κένεντι τέσσερις και μισός». Οι συνωνυμίες, διαβάζοντας κατάλογο με όλους τους προέδρους των ΗΠΑ, οδήγησαν στην επισήμανση και εκείνων, που είχαν το ίδιο επίθετο. Ηδη από την παραπάνω απάντηση υπάρχει συνεπωνυμία. Συνολικά η περίπτωση ετούτη συναντιέται πέντε φορές, από τις οποίες μόνο μία είναι απλή συνωνυμία. Οι υπόλοιπες τέσσερις οφείλονται σε συγγενική σχέση, άλλοτε στενότερη και άλλοτε πιο μακρινή.
Οπως είδαμε πιο πάνω, ο δεύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Τζον Ανταμς (φεντεραλιστής) και λίγες δεκαετίες αργότερα έκτος πρόεδρος ήταν ο Τζον Κουίνσι Ανταμς (1825 – 1829), που ανήκε όμως στο Δημοκρατικό – Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αν και πρόκειται για πατέρα με γιο. Επί των ημερών του τελευταίου άρχισε και η διάσπαση του κόμματος, καθώς είχαν εκφραστεί αντιρρήσεις ως προς τη νομιμότητα της εκλογής του. Πάντως η οικογένεια Ανταμς ανέδειξε και άλλες προσωπικότητες. Ο γιος του Κουίνσι, Τσαρλς Φράνσις Ανταμς ασχολήθηκε επίσης με την πολιτική και αναδείχτηκε σε διάφορες θέσεις, χωρίς, όμως, να αναρριχηθεί στην κορυφή, όπως οι πρόγονοί του. Επίσης, ο γιος του Χένρι Ανταμς υπήρξε γνωστός συγγραφέας.
Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, με διαφορά, όμως, αρκετών δεκαετιών, συναντούμε και άλλη συνωνυμία. 9ος πρόεδρος είναι ο Ουίλιαμ Χάρισον, που ανήκε στο κόμμα των Ουίγων και αποβίωσε μόλις έναν μήνα μετά την εκλογή του, το 1841, από πνευμονία. Στην προτελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, ως 23ο πρόεδρο βρίσκουμε τον Μπέντζαμιν Χάρισον (Ρεπουμπλικάνο) με θητεία από το 1889 έως το 1893. Πρόκειται για τον εγγονό του Ουίλιαμ, που δεν χάρηκε την προεδρία του.
Ο Αντριου Τζόνσον (1865 – 1869) διαδέχθηκε ως αντιπρόεδρος τον δολοφονηθέντα Αβραάμ Λίνκολν. Αρχικά ανήκε στο Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά στην πτέρυγα των «ειρηνιστών» που διαφωνούσαν με την ένοπλη απόσχιση των πολιτειών του Νότου. Γι’ αυτό και συνέπλευσε με τον Λίνκολν στοχεύοντας στη λήξη του αιματηρού εμφυλίου και την αποκατάσταση της ειρήνης. Ως 17ος πρόεδρος εφάρμοσε πολιτική μετριοπάθειας με χορήγηση αμνηστίας στις πολιτείες της Συνομοσπονδίας για την επανένωση των ΗΠΑ. Γι’ αυτό αλλού αναφέρεται ως Ρεπουμπλικάνος και αλλού ως Ενωτικός για την προσπάθεια που κατέλαβε, ώστε να επέλθει η ηρεμία στη χώρα του. Εναν αιώνα αργότερα στη θέση του δολοφονηθέντα Τζον Κένεντι αναλαμβάνει ο αντιπρόεδρος Λίντον Τζόνσον (35ος), που κέρδισε και τις επόμενες εκλογές με ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών, κάτι που εν πολλοίς βέβαια οφειλόταν στον δολοφονημένο και εκ των δημοφιλέστερων προέδρων προκάτοχό του. Οι Αντριου και Λίντον Τζόνσον δεν είχαν κάποια συγγένεια και πρόκειται για απλή συνωνυμία. Το μόνο κοινό τους σημείο ήταν πως διαδέχθηκαν δολοφονηθέντες προέδρους, ως αντιπρόεδροι.
Αλλοι δύο συνεπώνυμοι πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών υπήρξαν ο Θεόδωρος και ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ. Ο πρώτος, Ρεπουμπλικάνος, διαδέχθηκε στον προεδρικό θώκο τον επίσης δολοφονηθέντα Γουίλιαμ Μακ Κίνλεϊ, ως ο 25ος πρόεδρος από το 1901 ώς το 1909. Ο Φραγκλίνος Ντελάνο Ρούζβελτ (Δημοκρατικός) υπήρξε όπως λίγο – πολύ γνωρίζουμε από τους πλέον αναγνωρίσιμους ηγέτες της υπερδύναμης, χάρη στο γεγονός ότι οι θητείες του συνδέθηκαν με την πολιτική του στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ανάδειξή του ως εκ των ηγετών της νίκης, αν και δεν πρόφτασε να δει το οριστικό τέλος του πολέμου, αφού αποβίωσε, είχε χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας, λίγο καιρό πριν την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας. Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ διαθέτει ως 31ος πρόεδρος μοναδικότητα. Εξελέγη τέσσερις φορές πρόεδρος, κατά παρέκκλιση της παράδοσης, που «επέβαλε» δύο μόνον θητείες και που αργότερα έγινε νόμος (1951). Η τέταρτη θητεία του ήταν συντομότατη λόγο του θανάτου του.
Ο Θεόδωρος και ο Φραγκλίνος είχαν μακρινή συγγένεια, ως θείος και ανιψιός. Ο νεότερος, όμως, παντρεύτηκε τη μακρινή του εξαδέλφη Ελινορ Ρούζβελτ, γεγονός που προκάλεσε σοβαρές ενδοοικογενειακές αντιδράσεις, η οποία ήταν πρωτανιψιά του Θεόδωρου.
Τέλος, έχουμε βέβαια και την πρόσφατη συγγένεια των πατέρα και υιού Μπους. Ο πρεσβύτερος διετέλεσε ως 40ος πρόεδρος από το 1988, που υπερίσχυσε του Ελληνα ομογενή Μάικλ Δουκάκη, ώς το 1992 και ο τζούνιορ μια οκταετία αργότερα (42ος) από το 2000 έως το 2008, που τον διαδέχθηκε ο συμπαθής Ομπάμα. Οι Μπους είναι οι συγγενείς πρόεδροι, που κυβέρνησαν με τη μικρότερη χρονική διαφορά μεταξύ τους.
Δολοφονίες, θάνατοι, παραιτήσεις
Οταν γίνεται λόγος για δολοφονημένους προέδρους των ΗΠΑ το μυαλό μας πηγαίνει είτε στον Αβραάμ Λίνκολν, είτε, το συνηθέστερο, στον Τζον Κένεντι. Υπάρχουν, όμως, ακόμη δύο ίδια περιστατικά, που παραμένουν λιγότερο γνωστά ή σχεδόν άγνωστα, καθώς τα θύματα δεν υπήρξαν τόσο εμβληματικές προσωπικότητες όσο οι δύο παραπάνω, ούτε η παρουσία τους στον προεδρικό θώκο συνδέθηκε με κορυφαία γεγονότα στην ιστορία των ΗΠΑ. Οπως λίγο – πολύ γνωρίζουμε, ο Αβραάμ Λίνκολν δολοφονήθηκε πέντε μόνο μέρες μετά τη λήξη του αιματηρού εμφυλίου, στη διάρκεια θεατρικής παράστασης στην Ουάσινγκτον.
Οι λόγοι παρέμεναν δυσερμήνευτοι, καθώς έρχονταν η ειρήνευση και η μετάβαση προς την ομαλότητα (14/4/1865). Αυτή ήταν και η πρώτη δολοφονία Αμερικανού προέδρου.
Το πιο πρόσφατο συμβάν, η δολοφονία του Τζον Κένεντι στο Ντάλας του Τέξας στις 22/11/1963, σημειώθηκε στη διάρκεια περιοδείας, που μεταδιδόταν τηλεοπτικά και ο κόσμος την είδε σε ζωντανή μετάδοση. Είναι πραγματικά τραγικές οι εικόνες με τον πρόεδρο να καταρρέει και την Τζάκι να προσπαθεί να καλυφτεί.
Υπάρχουν, όμως, όπως είπαμε και άλλοι δύο δολοφονηθέντες πρόεδροι. Λίγα σχετικά χρόνια μετά τον φόνο του Λίνκολν, ο Ρεπουμπλικάνος Τζέιμς Γκάρφιλντ τραυματίστηκε σοβαρά, λίγους μήνες μετά την εκλογή του, στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βαλτιμόρης (2/7/1881) και αποβίωσε δυόμισι μήνες αργότερα στις 19/9/1881. Είκοσι χρόνια αργότερα στο έμπα του 20ού αιώνα ακολούθησε η δολοφονία του επίσης Ρεπουμπλικάνου Γουίλιαμ Μακ Κίνλεϊ (1897 – 1901) στη Νέα Υόρκη (14/9/1901). Στα παραπάνω ας προσθέσουμε και τη δολοφονία του Ρόμπερτ Κένεντι, αδερφού του Τζον, που ήταν υποψήφιος πρόεδρος (6/6/1968).
Αυτά εντελώς επιγραμματικά, χωρίς να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες σχετικά με τους δολοφόνους και τα κίνητρά τους. Αλλωστε, σε αυτές τις περιπτώσεις τα περισσότερα στοιχεία δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως. Δυστυχώς, στην ιστορία των ΗΠΑ υπήρξαν και απόπειρες δολοφονίας προέδρων, που όμως απέτυχαν. Τυχεροί υπήρξαν ο Θεόδωρος Ρούζβελτ το 1912, που είχε διαδεχθεί τον δολοφονηθέντα Μακ Κίνλεϊ, ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ το 1933, λίγο μετά την πρώτη εκλογή του, ο διάδοχός του Χάρι Τρούμαν στα 1950, ο Τζέραλντ Φόρνττο 1975, δύο φορές μάλιστα στο Σακραμέντο και το Σαν Φρανσίσκο και η τελευταία απόπειρα χρονολογείται εδώ και 40 χρόνια κατά του Ρόναλντ Ρέιγκαν (20/1/81) λίγο μετά την εκλογή του.
Επίσης, αποβίωσαν κατά τη θητεία τους οι πρόεδροι: 1) Ουίλιαμ Χάρισον (1841), μόλις έναν μήνα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του από πνευμονία. 2) Γουόρεν Χάρντινγκ (1921 –‘23), στη διάρκεια περιοδείας από πνευμονία επίσης ή κατά μία άλλη εκδοχή δηλητηριάστηκε. 3) Φραγκλίνος Ρούζβελτ, στις 12/4/1945, πέντε περίπου μήνες μετά την 4η επανεκλογή του και σχεδόν άλλους τόσους πριν από τη λήξη του πολέμου.
Παραίτηση προέδρου συναντούμε μόνο μία, αυτή του Ρίτσαρντ Νίξον το 1974 για το περιώνυμο σκάνδαλο Γουότεργκειτ. Νωρίτερα είχε εξωθηθεί σε παραίτηση και ο ελληνικής καταγωγής αντιπρόεδρός του Σπίρο Αγκνιου (Αναγνωστόπουλος) για οικονομικά σκάνδαλα, ως γνήσιος, στην κακή εκδοχή, Ελλην!
Κάποια εκλογικά νούμερα
Το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων έχουν συγκεντρώσει: α) Ο Τόμας Τζέφερσον το 1800, 61,4% και β) ο Λίντον Τζόνσον το 1964, που κέρδισε τις εκλογές με 61,1%. Τα ποσοστά της λαϊκής ψήφου όμως, όπως επισημάνθηκε, κάποιες φορές δεν δίνουν και τη νίκη. Στόχος των υποψήφιων προέδρων είναι η πλειοψηφία του αριθμού των εκλεκτόρων και η επικράτηση σε όσο το δυνατόν περισσότερες πολιτείες. Εδώ το ρεκόρ κατέχουν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν το 1984, που πήρε 525 εκλέκτορες σε σύνολο 538 και 49 πολιτείες και ο Φρ. Ρούζβελτ το 1936 (δεύτερη θητεία) με 523 εκλέκτορες και 48 πολιτείες.
Αυτά τα ολίγα, εντελώς επιγραμματικά, με αφορμή την επικαιρότητα και την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο.
Στα καθ΄ ημάς, να δούμε τι θα γίνει…
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η ίδια με το προηγούμενο δημοσίευμα. Επίσης, στοιχεία αντλήθηκαν από διάφορα αφιερώματα εφημερίδων και περιοδικών.
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗ, Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών
