ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ναυάγια στον ύφαλο Λευτέρης: Η προσάραξη του α/π Βόλος και τα προβλήματα στον φάρο

ναυάγια-στον-ύφαλο-λευτέρης-η-προσάρα-824458

Παρακολουθήσαμε, στο πρώτο μέρος του σημειώματός μας, την προσάραξη του α/π Βόλος στον Λευτέρη, με το ναυαγισμένο πλοίο σχεδόν να ακουμπά στο βάθρο του φάρου, προκαλώντας προβλήματα τόσο στη φωτοβολία του, όσο και στην ίδια την στατικότητά του. Η απογύμνωση του ναυαγίου συντέλεσε στην ελάφρυνσή του, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιηθεί η απόσταση από την τσιμεντένια βάση και ο κίνδυνος, ακόμα και για κατάρρευση, θεωρούνταν άμεσος. Συνεχίζουμε σήμερα με την εξέλιξη της περιπέτειας του φάρου.

***

Πίσω από το ναυάγιο κρύβεται πλούσιο παρασκήνιο. Το πλοίο προσαραγμένο και κατεστραμμένο αγοράστηκε από τους Δ. Καββαδία και Δ. Γουργούτη, προκειμένου να διαλυθεί και να πουληθεί ως παλιοσίδερα. Προς τους νέους πλοιοκτήτες αποστέλλει έγγραφο το Λιμεναρχείο Βόλου να εξηγήσουν γιατί δεν αποσύρουν το σκαρί και αδιαφορούν (1). Ομως ήδη από τις 15/10/1932 αλλάζει πάλι το ιδιοκτησιακό καθεστώς και πλοιοκτήτης φαίνεται Βολιώτης συνεργάτης των προηγούμενων, ο Γ. Καλλίας. Η νέα μεταβίβαση κρίνεται από το Λιμεναρχείο ως εικονική, προκειμένου να απαλλαγούν από τις ευθύνες τους οι Καββαδίας – Γουργούτης και να περιπλακεί η κατάσταση, μιας και οι κυρώσεις προμηνύονται βαριές, αν καταστρεφόταν ο φάρος. Παράλληλα γίνονται ενέργειες για αυτοψία στον φάρο, με το Λιμεναρχείο Βόλου να βρίσκεται σε επαφή με την Υπηρεσία Φάρων (2). Σε νέα αυτοψία τον Αύγουστο του 1933 η κατάσταση διαπιστώνεται πως έχει επιδεινωθεί. Το πλοίο τρίβει στο βάθρο κι έχει ήδη προκαλέσει φθορές στον ενισχυτικό, εξωτερικό δακτύλιο του 1928 (3). Αποφασίστηκε τότε η κατασκευή κιγκλιδωτής στήλης και η τοποθέτησή της, με το υπάρχον φωτιστικό μηχάνημα, πάνω στη πλώρη του ναυαγισμένου πλοίου (4), ώστε να είναι πάλι ορατός ο φάρος από παντού. Οι εργασίες μετεγκατάστασης καθυστερούν, ώσπου πληροφορούμαστε πως ο φάρος «έπαυσε λειτουργών» προκαλώντας τεράστια προβλήματα στη ναυσιπλοΐα (5). Το έγγραφο που αποστέλλεται άμεσα από τη ναυτιλιακή εταιρεία «Ακτοπλοΐα της Ελλάδος» (ΑΚΤΕΛ) προς τη Διεύθυνσιν Φάρων και Φανών καταδεικνύει το μέγεθος των δυσκολιών:

«… Οι πλοίαρχοι των εκτελούντων την Γραμμήν Βόλου – Θ/νίκης ατμοπλοίων μας επανειλημμένως εξέθεσαν ημίν τους υφισταμένους κινδύνους τούτων κατά την εν χειμώνι διέλευσίν των διά του στενού Σκιάθου – Σηπιάδος άκρας, από της διακοπής λειουργίας του επί της υφάλου Λευθέρι αυτομάτου φανού! Δεδομένου επιπροσθέτως, ότι συνέβησαν κατά το παρελθόν εις το σημείον τούτο θαλάσσια ατυχήματα, έχομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν, όπως ευαρεστηθήτε και μεριμνήσητε περί της αμέσου ανάγκης επαναλήψεως της λειτουργίας του ως άνω φανού, αλλά και τοποθετήσεως επιβαλλόμενης νέου τοιούτου επί της Σηπιάδος άκρας, προς καθοδήγησιν των διερχομένων πλοίων.

Μετά τιμής

Ακτοπλοΐα της Ελλάδος

(υπογραφή)» (6).

Το Υπουργείο Ναυτικών στην έγγραφη απάντησή του διαβεβαίωνε πως επίκειται η τοποθέτηση του φάρου Λευτέρη πάνω στο προσαραγμένο ατμόπλοιο Βόλος, ενώ η εγκατάσταση φάρου στο ακρ. Σηπιάς καθυστερούσε «λόγω στενότητος προϋπολογισμού» (7).

Τελικά το «καραβοφάναρο» θα λειτουργήσει στις 20/1/1934, αλλά και πάλι δεν λείπουν τα προβλήματα. Η νέα εγκατάσταση θεωρείται προσωρινή γιατί πλέον έχει καταστεί επισφαλής και η στατικότητα του ναυαγισμένου πλοίου. Λίγες μέρες αργότερα (1/2/1934) εκδίδεται και η σχετική «Αγγελία»:

«Υφαλος Λευτέρη. Τοποθέτησις φάρου: Εις την πρώραν του προσαραγμένου γερμανικού ατμοπλοίου Βόλος παρά τον φάρον της υφάλου Λευτέρη και επί της αριστεράς αυτού πλευράς της προσκειμένης προς τον αποκομισθέντα φάρον, ετοποθετήθη και ήρξατο λειτουργών φάρος μετά συστήματος αιωρήσεως, εκπέμπων 20 λευκάς αναλαμπάς ανά πρώτον λεπτόν, φωτοβολίας 9 μιλίων και ύψους φωτιστικής εστίας 13 μέτρων υπέρ την θάλασσαν. Η απόστασις της νέας θέσεως του φάρου μέχρι της βάσεως εφ ης ήτο τοποθετημένος πρότερον ανέρχηται εις 30 μέτρα…» (8).

***

Στο μεταξύ, διενεργούνται ανακρίσεις από το Λιμεναρχείο Βόλου για την εγκατάλειψη του α/π Βόλος στον Λευτέρη και είχαν κληθεί να καταθέσουν οι φερόμενοι κατά καιρούς ως ιδιοκτήτες, ενώ πάλι το σκάφος φαίνεται να επανήλθε στον Δ. Καββαδία. Ο φερόμενος νωρίτερα ως πλοιοκτήτης Γ. Καλλίας ομολόγησε πως η μεταβίβαση σε αυτόν ήταν εικονική, αφού ο ίδιος ήταν αδύνατο να αγοράσει το πλοίο, έστω και στην κατάσταση την οποία βρισκόταν. Υπήρξε απλός συνεργάτης των δύο προηγουμένων ιδιοκτητών και είχε οριστεί υπεύθυνος για τη διάλυση του ατμόπλοιου, λαμβάνοντας συμφωνημένο ποσοστό από την πώληση του σιδήρου και των άλλων μετάλλων (9). Ομως η διάλυση κρίθηκε ασύμφορη και το πλοίο αφέθηκε στην τύχη του διακυβεύοντας και την τύχη του φάρου. Σε έγγραφο του Λιμεναρχείου Βόλου (10) ανακοινώνονται τα ποσά για την επιδιόρθωση των ζημιών, που είχαν προκληθεί: Βάση φάρου 1.000.000 δρχ., διάλυση φάρου 10.000, κατασκευή νέου φάρου πάνω στο πλοίο 140.000, συντήρηση νέου φάρου 5.000, ενώ ζητήθηκε αποζημίωση για τη χρήση του βάθρου από τους πλοιοκτήτες, που όπως φαίνεται είχαν αρχίσει προετοιμασίες για τη διάλυση του πλοίου. Οι τελευταίοι δήλωσαν αδυναμία καταβολής των χρημάτων, δηλαδή ο Καββαδίας που φαινόταν πλέον ως μόνος ιδιοκτήτης και μάλλον η υπόθεση πήρε τον δρόμο της δικαιοσύνης.

***

Ο φάρος πάνω στο πλοίο λειτούργησε για περισσότερο από έναν χρόνο και κάτω από τον κίνδυνο διάλυσης του ναυαγίου από τις φουρτούνες. Προγραμματίστηκε στις αρχές του 1935 η επαναφορά στην κανονική του θέση (11). Οι εξελίξεις όμως υπήρξαν αρνητικές με το α/π Βόλος να κόβεται στα δύο, στα μέσα Φεβρουαρίου του 1935, τέσσερα χρόνια μετά την πρόκληση του ναυαγίου, με το πρυμνιό τμήμα να καταποντίζεται στα νοτιοανατολικά πρανή του υφάλου και το πλωριό, με τον φάρο, να παραμένει σχεδόν στη θέση του που πλέον ήταν ιδιαίτερα επισφαλής. Μετατόπιση ή βύθιση μπορούσαν να σημειωθούν ανά πάσα στιγμή και έπρεπε να επισπευτούν οι εργασίες επαναφοράς του φάρου στο βάθρο του, όπως φαίνεται σε σχετικό τηλεγράφημα (12). Γι’ αυτό και πάλι επισημαίνεται η άμεση μεταφορά του φάρου, μιας και οι ζημιές που είχε προκαλέσει το ναυάγιο στο βάθρο τελικά δεν ήταν ιδιαίτερα σοβαρές, ώστε να υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης, όπως φαίνεται στην αναφορά, έπειτα από επιτόπια έρευνα, του ανθυποπλοίαρχου μηχανικού Α. Δουμένη (18/2/1935) (13). Ωστόσο η μεταφορά πρέπει να καθυστέρησε αρκετούς μήνες και ο φάρος να επαναλειτούργησε στο βάθρο του περίπου ταυτόχρονα με την εγκατάσταση και αφή του νέου φάρου στο ακρωτήριο Σηπιάς, όπως προβλεπόταν από παλιότερα, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Διαβάζουμε στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 20/11/1935:

«Φάροι εις το στενόν Σκιάθου Μαγνησίας

Το Υπουργείον Ναυτικών αναγγέλλει την τοποθέτησιν δύο νέων φάρων εις το στενόν μεταξύ Σκιάθου και Θεσσαλομαγνησίας. Ο εις τούτων επί της υφάλου Λευθέρης εις αντικατάστασιν του καταστραφέντος εκ της προσαράξεως του γερμανικού φορτηγού Βόλος, εκπέμπει έκλαμψιν λευκήν ανά 5 δευτερόλεπτα φωτοβολίας 12 μιλίων, είναι δε αυτόματος. Ο έτερος εστήθη επί του ακρωτηρίου Σηπιάς και λειτουργεί αυτομάτως επίσης και διά φωτός «ντάλεν» εκπέμπει λευκήν λάμψιν» (14). Ο δίαυλος πλέον διέθετε επαρκέστατη σήμανση και η ναυσιπλοΐα θα εκτελούνταν με απόλυτη ασφάλεια.

Το ναυάγιο του α/π Βόλος αποτελεί το σοβαρότερο επεισόδιο προσάραξης στην ιστορία του φάρου, που οσονούπω συμπληρώνει 100 χρόνια φωτεινής παρουσίας. Υπολείμματα του ναυαγίου υπάρχουν ακόμη σε βαθύτερα σημεία του υφάλου και θεωρούνται ενδιαφέρων καταδυτικός προορισμός για τους ερευνητές – αυτοδύτες (15).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Εγγραφο στις 6/11/1932, φάκελος φάρου Λευτέρη. Αρχείο Υπηρεσίας Φάρων.

(2) Εγγραφα στις 11 και 17/11/1932, φάκελος φάρου οπ.π.

(3) Εγγραφο στις 8/8/1933, φάκελος φάρου οπ.π.

(4) Εγγραφο στις 8/9/1933, φάκελος φάρου οπ.π.

(5) Εγγραφο στις 15/12/1933, φάκελος φάρου οπ.π.

(6) Εγγραφο στις 16/12/1933, φάκελος φάρου οπ.π.

(7) Εγγραφο στις 31/12/1933, φάκελος φάρου οπ.π.

(8) Αγγελία από τη Διεύθυνση Φάρων στις 1/2/1934, φάκελος φάρου οπ.π.

(9) Εφήμ. Σημαία 12/6/1934 και 25/7/1934.

(10) Φάκελος φάρου οπ.π.

(11) Εγγραφο στις 8/2/1935, φάκελος φάρου οπ.π.

(12) Στις 14/2/1935. Υπάρχει και σχετικό σχεδιάγραμμα. Φάκελος φάρου οπ.π.

(13) Φάκελος φάρου οπ.π.

(14) Για τον φάρο Σηπιάδας βλέπε: Γρηγ. Καρταπάνης: «Ο φάρος της Σηπιάδας», εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 11 και 18/11/2012.

(15) Στο διαδίκτυο υπάρχουν ενδιαφέροντα βίντεο από τέτοιες ερευνητικές καταδύσεις.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου