Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗ, μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών
Οπως παρακολουθήσαμε, από τα δημοσιεύματα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, στο προηγούμενο μέρος του σημειώματός μας, η εμπορική κίνηση στο παζάρι του Βόλου, παρά την ικανοποιητική επισκεψιμότητα, κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα τις δύο πρώτες μέρες και μόνο στα θεάματα και τα διάφορα παιχνίδια παρατηρήθηκε αυξημένη προσέλευση και συμμετοχή.
Αντίθετα εμφανή επιτυχία σημείωναν οι διάφορες εορτές και εκδηλώσεις, όπως και οι αγώνες που πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο της εμποροπανήγυρης, προσελκύοντας πλήθος θεατών. Από την τρίτη ημέρα η εμπορική κίνηση φαίνεται πως δείχνει κάποιες τάσεις ανόδου και όλοι ευελπιστούν σε επιπλέον βελτίωση, καθώς οι καλές καιρικές συνθήκες συνεχίζονται, χωρίς τα αυγουστιάτικα παρατράγουδα. Στην καθημερινή στήλη σχολίων «Πεννιές» μάς παρέχεται επιγραμματικά η σχετική πληροφόρηση για όσα συμβαίνουν στο παζάρι:
«Και η χθεσινή μέρα υπήρξεν ευνοϊκή διά το πανηγύρι, ελπίζεται δε ότι και αι λοιπαί δε θα ικανοποιήσουν τους εκφρασθέντας φόβους ότι θα έβρεχε.
• Μεταξύ των διαφόρων εκθεμάτων της πανηγύρεως είναι και κρεβάτια σιδηρά, πρόχειρα, εις τα οποία εξαπλούται μακαρίως ο πωλητής των κατά τας ώρας που ελαττούται η κίνησις.
• Επίσης πωλούνται και λανάρια από τα οποία καλόν είναι να γίνη μια προμήθεια διά να χρησιμοποιηθούν εις τα τόσα ζητήματα που δημιουργούνται στον τόπο μας.
• Τα εικοσάλεπτα χαρτάκια που γράφουν την τύχη προσελκύουν πολύν κόσμον, ο οποίος περιμένει να εύρη καλλιτέραν…» (23/8).
Και συνεχίζει ο συντάκτης με χιούμορ για την πολυκοσμία, που παρατηρείται στον Βόλο, λόγω του παζαριού, όπως και γι’ άλλες στιγμές της καθημερινότητας.
***
Οι διάφοροι αγώνες μαζί με τις άλλες εκδηλώσεις μάλλον μονοπωλούν το ενδιαφέρον Βολιωτών και επισκεπτών. Την ίδια ημέρα (23/8), σε ιδιαίτερο δημοσίευμα, αναφέρονται όσα έγιναν την τρίτη ημέρα των «εορτών» της εμποροπανήγυρης (22/8), που και πάλι η επιτυχία υπήρξε απόλυτη με πολυάριθμη προσέλευση θεατών και με το πρόγραμμα να περιλαμβάνει ναυταθλητικούς αγώνες:
«Η χθεσινή ημέρα των αγώνων
Εν μέσω μεγάλης συρροής κόσμου εξετελέσθη χθες το πρόγραμμα της τρίτης ημέρας των αγώνων. Από της 4ης μ.μ. όλη η έκτασις της προκυμαίας από το προ του Πανελληνίου χώρου μέχρι του Κεφαλοσκάλου, κατεκλύσθη υπό κόσμου αμφοτέρων των φύλων. Την 5ην μ.μ. προσήλθον οι πρόσκοποι, ολίγον δε αργότερον η μουσική του Ορφανοτροφείου, ήτις επαιάνιζε διάφορα εμβατήρια. Την 6ην μ.μ. ήρχισαν οι αγώνες, επί των οποίων την γενικήν εποπτείαν είχεν ο λιμενάρχης κ. Μουτσούλας, επιβαίνων λέμβου και δίδων τα προστάγματα. Κατ’ αρχάς εγένετο αγών ιστιοπλοΐας κατά τον οποίον πρώτος ήλθεν ο Θεόδωρος Σιλβέστρος και δεύτερος ο Ιωάν. Καλαντζής. Μετά ταύτα κολύμβησις εφήβων επί 300 μέτρων, κατά την οποίαν πρώτος ήλθεν ο Αθαν. Γκιτζίκης, δεύτερος ο Ν. Μαρκογιαννόπουλος και τρίτος ο Ορέστης Πρωτόπαπας. Ηκολούθησε κολύμβησις ανδρών εις απόστασιν 500 μέτρων κατά την οποίαν ενίκησαν: πρώτος ο Γεώργ. Αγγελίδης, δεύτερος ο Στελ. Σιθκιώτας και τρίτος ο Αθαν. Κατσούρας. Εν τέλει εξετελέσθη αγών ισορροπίας εν τη θαλάσση κατά τον οποίον ουδείς ήλθε νικητής. Σήμερον θα γίνουν διάφορα αγωνίσματα εις την πλατείαν Γεωργίου Α’.
Το σημερινόν πρόγραμμα. Τετάρτη ημέρα των αγώνων, τόπος συγκεντρώσεως πλατεία Γεωργίου του Α’, ώραν 6ην μ.μ. Αγωνίσματα: 1ον) Ποδηλατικός αγών 24 χιλιομέτρων. 2ον) Αλμα επί κοντώ. 3ον) Σκυταλοδρομία. 4ον) Αλμα εις ύψος. 5ον) Λιθοβολία. 6ον) Ακοντισμός. 7ον) Ποδηλατικοί ελιγμοί προσκόπων» (23/8).
***
Η καθημερινή πληροφόρηση για τους αγώνες και τις λοιπές εκδηλώσεις συνεχίζεται λεπτομερής. Την τέταρτη μέρα (23/8) διεξήχθησαν, σύμφωνα με το πρόγραμμα, αγώνες αλμάτων, δρόμου, ρίψεων και ποδηλασία. Και πάλι σημείωσαν επιτυχία, ενώ η προσέλευση του κόσμου υπήρξε επίσης σημαντική. Η περιγραφή του συντάκτη και η ανακοίνωση των νικητών είναι ενδιαφέρουσες:
«Οι αγώνες – Η χθεσινή ημέρα
Χθες από της 5ης μ.μ. πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί εις την πλατείαν Γεωργίου ένθα εξετελέσθησαν ποδηλατικοί αγώνες, ακοντισμός, δισκοβολία και ελιγμοί υπό των προσκόπων. Οι πρόσκοποι είχον αναλάβει την τάξιν, ο δε αλυτάρχης των αθλητικών αγώνων κ. Π. Παρασκευόπουλος, ιατρός, περιφέρετο διαρκώς μεταξύ των αθλητών, τακτοποιών πάντα τα αναγκαία διά τους αγώνας.
Την 6ην μ.μ. κατέφθασεν επί τόπου παιανίζουσα η μουσική του Ορφανοτροφείου, μετ’ ολίγον δε ήρξαντο οι αγώνες, παρακολουθούμενοι μετά προσοχής από το κοινόν, το οποίον απετέλεσε ένα πολύχρωμον πλαίσιον πέριξ του στίβου.
Πρώτον εδόθη το σύνθημα της εκκίνησης 6 ποδηλατιστών διά τα Λεχώνια μετ’ επιστροφής, διάστημα 24 χιλιομέτρων, εις το οποίον πρώτος ήλθε ο Ν. Κόκκας, δεύτερος ο Α. Παπαμακάριος και τρίτος ο Σ. Βουτσινάς, διανύσαντες αυτό εις ¾ της ώρας. Εν τω μεταξύ εγένετο ο ακοντισμός εις τον οποίον επέτυχεν πρώτος ο Γ. Βογιατζόπουλος, εκτοξεύσας το ακόντιον εις απόστασιν 40 μέτρων, δεύτερος ο Ιάσων Ραφανίδης και τρίτος ο Γ. Τζάννας.
Επηκολούθησε το άλμα επί κοντώ εις το οποίον έλαβον μέρος οι Αχιλλεύς Δημαρέλος και Γ. Τζάννας, αναδειχθέντες ισόπαλοι και πηδήσαντες εις ύψος 2,73 μέτρων. Μετά ταύτα εξετελέσθη το αγώνισμα της δισκοβολίας εις το οποίον α’ ήλθεν ο Γ. Βογιατζόπουλος (19,60 μέτρα), β’ ο Α. Χατζηαποστόλου και γ’ ο Γ. Τζάννας.
Εν τέλει εξετελέσθησαν υπό των προσκόπων γραφικώτατοι ελιγμοί επί ποδηλάτου και παρατάξεις. Απαντα τα αγωνίσματα εκτελεσθέντα μετά μεγάλης επιτυχίας και τάξεως είλκυσαν τον θαυμασμόν του κόσμου, ο οποίος συχνά εχειροκρότει.
Οι σημερινοί αγώνες. Πέμπτη μέρα των αγώνων: 1ον) Λεμβοδρομίαι, 2ον) Προσκοπικαί επιδείξεις, 3ον) Βενζινάκατοι, 4ον) Θαλάσσιαι παιδιαί. Ο Μαραθώνιος δρόμος θα γίνη την 25η Αυγούστου, λεπτομερείας, δε, θα δώσωμεν αύριον. Οσοι επιθυμούν να μετάσχωσιν του αγωνίσματος βενζινακάτων παρακαλούνται να παρουσιασθώσιν εις τον λιμενάρχην την 10ην πρωινήν. Η Επιτροπή» (24/8).
***
Ο αρχικός προγραμματισμός περιλάμβανε, όπως είδαμε στην αρχή του σημειώματός μας, πέντε μέρες αγωνισμάτων και εορτών (20 έως 24 Αυγούστου). Ηδη όμως έγινε γνωστή η προσθήκη μιας ακόμη αγωνιστικής ημέρας με τη διεξαγωγή του Μαραθωνίου δρόμου, από τα Λεχώνια ώς τον Βόλο, προφανώς για να αποφορτιστεί το πρόγραμμα της πέμπτης μέρας, που τώρα αναφέρεται ως «προτελευταία», που θα διεξάγονταν μόνο ναυταθλητικοί αγώνες και οι συνήθεις «προσκοπικαί επιδείξεις». Και πάλι η ενημέρωση για τα παραπάνω εμφανίζεται διεξοδική, καθώς τα αγωνίσματα παρουσίασαν ξανά ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
«Οι αγώνες – Η χθεσινή ημέρα των αγώνων
Χθες, προτελευταίαν ημέραν των αγώνων, εξετελέσθησαν παρουσία πολυπληθούς κόσμου αι κατά το εκδοθέν υπό της επιτροπής πρόγραμμα, ασκήσεις. Η έναρξις την αγώνων εγένετο διά των λεμβοδρομιών εις τας οποίας νικήτρια ήλθεν η λέμβος του Γ. Καραγιάννη, β’ ο Γεώργιος του Β. Βαβαλίτση και γ’ η λέμβος των προσκόπων.
Επηκολούθησεν αγών ταχύτητος μεταξύ των βενζινακάτων, εις τον οποίον α’ ήλθε η βενζινάκατος του Ι. Χρηστοπούλου, β’ η του Δ. Δραγώνα και γ’ η του Ι. Παπαρήγα. Ακολούθως εγένοντο χαριέσταται θαλάσσιαι παιδιαί υπό των προσκόπων, εις τας οποίας επέτυχεν α’ ο Δημ. Καραμπάσης, β’ ο Ν. Ξένος και γ’ ο Α. Γκιζίκης. Μετά δε ταύτα εξετελέσθη το άλμα εις ύψος μετά φοράς με α’ τον Χ. Κοντόν, β’ δε τους Γ. Τζάνναν και Θ. Καμέσαν. Επίσης εγένετο και το άλμα εις ύψος εις το οποίον α’ήλθεν ο Γ. Τζάννας και β’ ο Αχ. Δημαρέλος. Καθ’ όλον το διάστημα των αγώνων επαιάνιζεν η μουσική του Ορφανοτροφείου, η οποία μετά το πέρας διέσχισε την παραλίαν και τον τόπον της εμποροπανηγύρεως παιανίζουσα επίσης.
Το σημερινόν πρόγραμμα περιλαμβάνει και τον Μαραθώνιον δρόμον. Προς τούτο εις τον έμπροσθεν των κέντρων Αργυλλά και Πανελληνίου χώρον θα έχη στηθεί εξέδρα εις ην θα είναι η επιτροπή, ήτις θα απονείμει τα βραβεία και έπαθλα. Εις τον νικητήν του Μαραθωνίου δρόμου θα δοθή και κλάδος ελαίας. Την εμφάνισιν του νικητού παρά τον Αναυρον θα αναγγείλουν πυροβολισμοί εκ της Γορίτσης.
Το σημερινόν πρόγραμμα: Ημέρα έκτη 25 Αυγούστου: 1ον) Μαραθώνιος δρόμος 12 χιλιομέτρων από Ανω Λεχωνίων μέχρι της παρά το κεφαλόσκαλον προκυμαίας. 2ον) Απονομή βραβείων και επάθλων περί ώραν 6ην μ.μ. Οι προτιθέμενοι να μετάσχουν του Μαραθωνίου δρόμου δρομείς οφείλουν να παρευρεθώσι κατά την 3 1/2 μ.μ. εις την διασταύρωσιν των οδών Βενιζέλου και Δημητριάδος, οπόθεν συνοδευόμενοι υπό μελών της επιτροπής θα εκκινήσουν διά τα Ανω Λεχώνια. Η απονομή των βραβείων θα γίνη προ των κεντρικών καφενείων της προκυμαίας. Η Επιτροπή» (25/8).
***
Η έκτη – πρόσθετη – και τελευταία μέρα των «εορτών» της εμποροπανήγυρης, αγωνιστικά περιλάμβανε μόνο τον Μαραθώνιον δρόμον των 12 χιλιομέτρων από τα Ανω Λεχώνια στον Βόλο. Επίσης θα πραγματοποιούνταν η απονομή των επάθλων στους νικητές των διαφόρων αγωνισμάτων στο κεντρικότερο σημείο της παραλίας, σαν μια τελετή λήξης όπως θα λέγαμε σήμερα. Το τελευταίο δημοσίευμα σχετικά με τους αγώνες υπάρχει στο φύλλο της 26ης Αυγούστου και αναφέρεται μόνο στη διεξαγωγή και τα αποτελέσματα του Μαραθώνιου, δίχως να σημειώνεται κάτι για τις απονομές που ακολούθησαν:
«Οι χθεσινοί αγώνες
Χθες τελευταίαν ημέραν των εορτών και αγώνων, εγένετο το αγώνισμα του Μαραθωνίου δρόμου. Ελαβον μέρος 4 αγωνισταί εκκινήσαντες από των Ανω Λεχωνίων και διανύσαντες το μέχρι Βόλου διάστημα εκ 12 χιλιομέτρων. Πρώτος ήλθεν ο Αριστείδης Τζανετόπουλος, πωλητής των εφημερίδων Ταχυδρόμου και Θεσσαλίας, διανύσας το ως άνω διάστημα εις 45 λεπτά της ώρας, δεύτερος ο Δανιήλ Γκανίλας, αθλητής του Γυμναστικού Συλλόγου και μαθητής του Γυμνασίου και τρίτος ο Δ. Φωτεινός, εφημεριδοπώλης. Πρόσκοποι ποδηλατισταί παρηκολούθουν τους δρομείς καθ’ όλον τον δρόμον. Επίσης επ’ αυτοκινήτου ιατρός και φαρμακοποιός» (26/8).
Κι έτσι ολοκληρώθηκαν οι αγώνες και οι λοιπές εορταστικές εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο λειτουργίας της ετήσιας εμποροπανήγυρης του Βόλου, η οποία εξακολούθησε για λίγες ακόμη μέρες, αφού η διάρκειά της προβλεπόταν δωδεκαήμερη έως τις 31 Αυγούστου. Σχόλια στη στήλη «Πεννιές» επισημαίνουν τη συνέχιση της καλοκαιρίας, που θεωρείται ευνοϊκή για τη θετική ολοκλήρωση της εμπορικής κίνησης στο παζάρι.
***
Την πέμπτη και προτελευταία ημέρα των αγώνων (24/8) ανάμεσα στ’ άλλα ναυταθλήματα έγινε και αγώνας βενζινακάτων, δηλαδή λέμβων που κινούνταν με κινητήρα (εξωλέμβιο), κάτι πρωτόγνωρο για εκείνη την εποχή. Πρώτος νικητής αναδείχτηκε, όπως φαίνεται στο σχετικό δημοσίευμα, ο Ιωάννης Χριστόπουλος, ο μικρός αδερφός του λαϊκού ζωγράφου του Βόλου, Νίκου Χριστόπουλου. Απόδειξη αυτής της πρώτης νίκης, πέρα από την αναφορά των αποτελεσμάτων στον Τύπο, αποτελεί και το «Δίπλωμα Τιμής» που σώζεται στο αρχείο Ν. Χριστόπουλου, το οποίο αποδόθηκε τότε στον νικητή. Δεν γνωρίζουμε αν το βραβείο περιλάμβανε και χρηματικό έπαθλο, όπως είχε οριστεί για τις άλλες λεμβοδρομίες (κωπηλασία ή ιστιοπλοΐα), όπως αναφέρονταν στις ανακοινώσεις πριν τους αγώνες. Το «Δίπλωμα» είναι έγχρωμο, χάρτινο, διαστάσεων περ. 30χ20 εκ., στο οποίο αναγράφονται:
«ΔΗΜΟΣ ΠΑΓΑΣΩΝ
ΜΕΓΑΛΗ ΕΜΠΟΡΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΒΟΛΟΥ
20 – 31 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1920
ΑΓΩΝΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ – ΠΟΔΗΛΑΤΙΚΟΙ – ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΟΙ – ΛΕΜΒΟΔΡΟΜΙΚΟΙ
ΔΙΠΛΩΜΑ ΤΙΜΗΣ
Απονέμεται τω Κω. Ιωάν. Χρηστοπούλου το πρώτον βραβείον νικήσαντι εις τον αγώνα βανζινακάτων.
Εν Βόλω τη 25η Αυγούστου 1920 (υπογραφές)».
Πρόκειται για ένα αυθεντικό ντοκουμέντο από τους αγώνες, που διεξήχθησαν το 1920 στο πλαίσιο της ετήσιας εμποροπανήγυρης. Παρατίθεται στο πάνω μέρος του σημειώματός μας και η φωτογραφία του.
***
Οι αγώνες και οι λοιπές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στα 1920, εκατό χρόνια πρωτύτερα, και για πρώτη φορά, όπως επισημαίνεται, στη διάρκεια της ετήσιας εμποροπανήγυρης (παζάρι) του Βόλου, ώστε «να δοθή και ένας τόνος πολιτισμού» σύμφωνα με τις προθέσεις των διοργανωτών, σημείωσαν οπωσδήποτε σημαντική επιτυχία, προσελκύοντας μεγάλο αριθμό θεατών και αγωνιζόμενων. Ετούτο τουλάχιστον τεκμαίρεται από τα δημοσιεύματα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ. Χρειάζεται νομίζω μια προσεκτική διερεύνηση αν ξανάγιναν ανάλογες διοργανώσεις στα κατοπινά χρόνια και σε ποια έκταση και συχνότητα, επιδιώκοντας συνύπαρξη της εμπορικής δραστηριότητας με τον πολιτισμό και τον αθλητισμό.
