Η εμποροπανήγυρη του Βόλου, το γνωστό και αγαπητό στην τοπική κοινωνία παζάρι, από τις 6 έως τις 12 Αυγούστου, διοργανώθηκε για πρώτη φορά στα 1894, έπειτα από πρόταση του Δήμου Παγασών προς τις αρμόδιες αρχές, που επικυρώθηκε με νόμο. Στον «Οδηγό της πόλεως Βόλου του νομού Μαγνησίας», που εκδόθηκε στα 1901 από το Τμήμα Στατιστικής του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου, σημειώνεται σχετικά:
«Εμπορική Πανήγυρις
Η σύστασις ταύτης ενεκρίθη διά του από 29 Σεπτεμβρίου 1893 Β. Διατάγματος, εκτελείται δε από τας 5-12 Αυγούστου εκάστου έτους. Και η μεν αγορά των ζώων ενεργείται εν τω έξωθι του φρουρίου αλιπέδω της Μπουρμπουλήθρας, η δε των άλλων εμπορευμάτων εν τη Πλατεία του Στρατώνος. Εκ της πανηγύρεως ταύτης ο Δήμος έχει εισόδημα 4.000 και πλέον δραχμών εξ’ ενοικιάσεως παραπηγμάτων και ασκεπών τμημάτων γης» (σελ. 113).
Η εμποροπανήγυρη λειτουργούσε από τα πρώτα χρόνια της σε δύο επιμέρους δραστηριότητες: την αμιγώς εμπορική με διάφορα προϊόντα και την αγοραπωλησία ζώων, το λεγόμενο κοινώς «ζωοπάζαρο». Η πρώτη διεξάγονταν έως και το 1976 στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, προτού αυτή διαμορφωθεί, και που παλιότερα ονομάζονταν πλατεία Στρατώνος, από τους στρατώνες που υπήρχαν εκεί. Κατόπιν για λίγες χρονιές πραγματοποιήθηκε στο χώρο του γηπέδου του Μαγνησιακού και στη συνέχεια – δεκ. του ’80 – στην περιοχή της Νεάπολης, έως ότου αναλάβει την διοργάνωσή του η κοινότητα Διμηνίου και ο διάδοχος καποδιστριακός Δήμος Αισωνίας από το 1989, σε χώρους δικαιοδοσίας του, αρχικά στη Λάμια Διμηνίου ή αργότερα κοντά στο κρατικό ΚΤΕΟ. Με την σύσταση του Καλλικρατικού ενιαίου Δήμου Βόλου, το παζάρι, ήδη συρρικνωμένο και υποβαθμισμένο, επανήλθε στα όρια του πολεοδομικού συγκροτήματος του Βόλου, σε χώρο δίπλα στο Πανθεσσαλικό Στάδιο, ίσαμε την παύση της διοργάνωσής του, τα δύο τελευταία χρόνια.
Αυτά τα λιγοστά περί του παζαριού του Βόλου, από μνήμης κυρίως δοσμένα, σε μια άκρως συνοπτική πληροφόρηση. Θα προέκυπτε, νομίζω, ενδιαφέρουσα μια πλήρης μελέτη για την εμποροπανήγυρη του Βόλου και την παρουσία της στην τοπική κοινότητα για περισσότερο από 12 δεκαετίες. Εδώ θα παρουσιάσουμε κάποιες πτυχές από το παζάρι του 1920 – εκατό χρόνια πρωτύτερα, μέσα από τα δημοσιεύματα της εφ. Ταχυδρόμος.
Το παζάρι εκείνης της χρονιάς (1920) παρουσιάζει δύο ιδιαιτερότητες. Η πρώτη είναι η αλλαγή των ημερομηνιών διεξαγωγής του, καθώς δεν έγινε όπως πάντοτε από τις 6 έως τις 12 Αυγούστου αλλά με δεκαπενθήμερη καθυστέρηση, με έναρξη στις 20 του μήνα. Από τα δημοσιεύματα της εφ. Ταχυδρόμος που έχουμε υπόψη δεν γνωστοποιούνται οι λόγοι αυτής της μεταβολής και υπάρχει μόνον η επισήμανση για ενδεχόμενη μόνιμη τήρηση της νέας περιόδου, μιας και η έγκριση της διοργάνωσης από τον Δήμο Παγασών δινόταν, κάθε χρόνο, από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Η δεύτερη ιδιαιτερότητα και οπωσδήποτε η πιο σημαντική, εστιάζεται στη διοργάνωση για πρώτη φορά – κατά τη διάρκεια του παζαριού – αθλητικών, πολιτιστικών και άλλων εκδηλώσεων, ώστε να δοθεί μια διαφορετική εικόνα, ένας «τόνος πολιτισμού», πέρα από τις αμιγώς εμπορικές δραστηριότητες, με συμμετοχή της τοπικής και όχι μόνον, κοινωνίας.
***
Στις 24 Ιουλίου δημοσιεύεται στον τοπικό Τύπο η καθιερωμένη κάθε χρόνο ανακοίνωση του Δήμου Παγασών για το παζάρι:
« Η εμπορική Πανήγυρις Βόλου
Η κατ’ έτος τελουμένη εν Βόλω Εμποροπανήγυρις θέλει τελεσθή εφέτος εν τω συνήθει χώρο προ της πλατείας Στρατώνων από 20-31 Αυγούστου. Κατά την εμποροπανήγυριν ταύτην ενεργούνται μεγάλαι συναλλαγαί επί παντός είδους κομιζομένων εμπορευμάτων και προϊόντων εξ απάσης της Ελλάδος ως και επί μικρών και μεγάλων ζώων. Εις τους μέλλοντας να προσέλθουν κατ’ αυτήν θέλει παρασχεθή εκ μέρους της Δημοτικής αρχής πάσα ευκολία. Εν Βόλω τη 24η Ιουλίου 1920. Ο Δήμαρχος Παγασών Κ. Γκλαβάνης».
Λίγες μέρες αργότερα στη στήλη σχολίων «Πεννιές» ανακοινώνεται και πάλι η νέα περίοδος διεξαγωγής της εμποροπανήγυρης η οποία προβλέπεται να γίνει μόνιμη. Ακόμη η αλλαγή ευνοεί περισσότερο την κίνηση, με την υποχώρηση της ζέστης που επικρατούσε στις αρχές του μήνα και θα περιόριζε την επισκεψιμότητα:
«Η εμποροπανήγυρις του Βόλου ήτις από εφέτος θα γίνεται την 20-30 Αυγούστου, προμηνύεται ότι θα σημειώση περισσοτέραν από πέρυσι κίνησιν. Την ηυνόησεν άλλως τε και η μετατροπή της χρονολογίας της, διότι αν εγένετο τας πρώτας ημέρας του Αυγούστου θα εδυσχεραίνετο από την πολλήν ζέστην» (28/7).
***
Παράλληλα με τις προετοιμασίες της στέγασης για την εμποροπανήγυρη, αρχίζουν και οι ενέργειες για την διοργάνωση εορτών και αγώνων στη διάρκειά της, ώστε να δοθεί και μια πολιτιστική χροιά σ’ ένα καθαρά εμπορικό γεγονός, κάτι που ενδεχομένως έλλειπε και σίγουρα θα προσέθετε διαφορετικό κύρος σε αυτό. Η προοπτική ετούτη, πέρα από τις προσθέσεις της δημοτικής αρχής, φαίνεται πως προτείνεται και από το αρμόδιο Υπουργείο:
«Η πανήγυρις του Βόλου. Ετοιμάζονται εορταί
Υπό της Δημοτικής μας αρχής, αν και αργά, μελετάται επ’ ευκαιρία της μεγάλης πανηγύρεως του Βόλου, η οργάνωσις εορτών εις τρόπον ώστε να δοθεί εις αυτήν κάποιος τόνος πολιτισμού, σύμφωνα μάλιστα με υποδείξεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας.
Χθες προς κατάρτισιν ενός προγράμματος εγένετο η πρώτη σύσκεψις, σήμερον θα ληφθούν οριστικαί αποφάσεις. Αι εορταί θα συνδυασθούν με επιδείξεις προσκοπικάς και αγώνας αθλητικούς. Θα γίνουν επίσης λεμβοδρομίαι και κολυμβητικά γυμνάσματα, οριζομένων γενναίων βραβείων δια τους νικητάς.
Προς τούτοις θα οργανωθούν ενετικαί νύκτες δια πυροτεχνημάτων. Δια την απονομήν βραβείων εκτός του Δήμου, δύναται να συνεισφέρη και πας σύλλογος ή ιδιώτης εις χρήματα ή αντικείμενα. Οι πρόσκοποι θ’ αναπαραστήσουν κομμάτια από το πρόγραμμα της γενομένης εν Λονδίνω μεγάλης διεθνούς προσκοπικής επιδείξεως, εις την οποίαν έλαβε μέρος και Ελληνική αποστολή μετεχόντων και προσκόπων του Βόλου. Χάριν της εορτής θα παρακληθούν όσοι πρόσκοποι απουσιάζουν εις τα χωριά των να κατέλθουν δια τας ημέρας αυτάς» (12/8).
Όπως παρατηρούμε στο παραπάνω δημοσίευμα οργανώνονταν ένα ευρύ φάσμα εορτών και αγώνων και αθλοθετούνταν χρηματικά έπαθλα ώστε να δοθεί κίνητρο συμμετοχής. Γι’ αυτό και ζητούνταν οι συνεισφορές συλλογικών φορέων ή ιδιωτών χορηγών.
***
Την επομένη, πάλι στην εφ. Ταχυδρόμος πληροφορούμαστε για την σύσκεψη στο Δημαρχείο σχετικά με τη διοργάνωση των εορτών και αγώνων, στην οποία συγκροτήθηκαν πολυμελείς επιτροπές, οργανωτική και ελλανόδικος. Σ’ αυτές προΐσταται ο Δημαρχών κ. Σπ. Σπυρίδης και συμμετέχουν εκπρόσωποι τοπικών αρχών και φορέων, όπως, και άλλα γνωστά πρόσωπα της κοινωνίας του Βόλου (πολιτικοί, επιχειρηματίες κ.ά.):
«Αι εορταί της πανηγύρεως Βόλου
Ως είχομεν γράψει χθες θα γίνουν καθ’ όλην την διάρκειαν της εμποροπανηγύρεως του Βόλου αγώνες και επιδείξεις τη φροντίδι του Δήμου. Χθες εγένετο σύσκεψις εις την Δημαρχίαν και εκανονίσθησαν εν γενικαίς τα των ως άνω εορτών, εξελέγη δε επιτροπή οργανωτική και ετέρα ελλανόδικος δια την απονομήν των βραβείων. Η οργανωτική επιτροπή κατηρτίσθη εκ των κ.κ. Σ. Σπυρίδη, Δημαρχούντος, Αδ. Καλαμίδα προέδρου Γυμναστικού Συλλόγου, των διευθυντών των Τραπεζών Εθνικής και Αθηνών κ.κ. Αλ. Χρυσοχοΐδου και Α. Φαρμακίδη, των διευθυντών των εφημερίδων, του γυμνασιάρχου κ. Ι. Κατσαρού και των κ.κ. Λευή προέδρου Σιωνιστικού Συλλόγου, Αλ. Χαλκιά, Χαρ. Φερεντίνου, Μ. Πάνου και Αθ. Καράμπελα προέδρων σωματείων, επίσης δε εκ των κ.κ. Γ. Παπαγεωργίου, Γ. Κοσμαδοπούλου, Γ. Χατζηνικολάου, Π. Παρασκευοπούλου, Β. Κόντη, Σωκρ. Πετροχείλου και Ορέστη Σταματοπούλου. Η ελλανόδικος επιτροπή αποτελέσθη εκ των κ.κ. Σ. Σπυρίδη, Χ. Παναγάκη, φρουράρχου, Θ. Ματσούλα λιμενάρχου, Γ. Κούτσικου, Ι. Χρυσοχοΐδου, Γ. Παπαδημητρίου, Αντ. Καρτάλη, Περ. Αποστολίδη, Αλεξ. Μέρου, και Γ. Λιβανού. Ως εκανονίσθη κατά την χθεσινήν σύσκεψιν το πρόγραμμα των εορτών θα περιλαμβάνη ενετικάς νύκτας, αγώνας δρόμου, κολυμβητικούς, λεμβοδρομικούς, ποδηλατικούς, επιδείξεις προσκόπων και γυμναστικούς αγώνας. Βραβεία θα ορίση ο Δήμος, τα σωματεία και οι επιθυμούντες των ιδιωτών» (13/8).
***
Η καθημερινή αναφορά στον τύπο για την οργάνωση των εκδηλώσεων στη διάρκεια της εμποροπανήγυρης, φανερώνει την σοβαρότητα και την ευρύτητα που τις χαρακτήριζε. Οι συσκέψεις είναι συνεχείς και ήδη παρουσιάζεται ένα πρώτο σχέδιο διεξαγωγής, όπως και τα βραβεία που έχουν αθλοθετηθεί για κάθε αγώνισμα. Ο χρόνος διάρκειας των αγώνων και των άλλων εκδηλώσεων ορίζεται από τις 20 έως τις 25 Αυγούστου:
«Αι εορταί του Δήμου Παγασών
Κατά την χθεσινήν σύσκεψιν εν τη Δημαρχία απεφασίσθη όπως αι εορταί αίτινες θα οργανωθούν επ’ ευκαιρία της πανηγύρεως, πρωτοβουλία του Δήμου Παγασών θα διαρκέσουν επί πέντε ημέρας αρχόμεναι από της 20 Αυγούστου. Διά την πρώτην ημέραν ωρίσθη η ενετική νυξ. Θα καούν πυροτεχνήματα και ο λιμήν του Βόλου θα πλημμυρίσει από φωταγωγημένους λέμβους αι οποίαι εκ του λιμενοβραχίονος θα κατευθύνωνται προς το Ακταίον. Μουσική και τραγούδια θα είναι το συμπλήρωμα. Την δευτέραν ημέραν θα γίνουν εις την παραλιακήν πλατείαν Γεωργίου του Α’ επιδείξεις προσκόπων και αθλητών του Γυμναστικού Συλλόγου. Την τρίτην ημέραν αγώνες, κολυμβητικοί και λεμβοδρομικοί εις τον λιμένα από του κυματοθραύστου μέχρι του λιμενοβραχίονος. Την τετάρτην αθλητικοί και ποδηλατοδρομικοί αγώνες εις την πλατείαν Γεωργίου του Α’. Και την πέμπτην επιδείξεις ναυτοπροσκόπων εις τον λιμένα και δρόμος από Λεχωνίων μέχρι Βόλου.
Εις τας λεμβοδρομίας, τους κολυμβητικούς αγώνας, τους ποδηλατικούς, και τον μακρόν από Λεχωνίων δρόμον θα λάβουν μέρος και οι οιοιδήποτε ιδιώται φίλαθλοι. Διά τους νικητάς των διαφόρων αγωνισμάτων ορίζονται έπαθλα. Ούτω ο Δήμος Παγασών διά τας λεμβοδρομίας ορίζει α’ βραβείον δρχ. 300, β’ δρχ. 200 και γ’ δρχ. 100. Διά τους εξ επαγγέλματος κολυμβητάς α’ βραβείον δρ. 100, β’ 75 και γ’ 50. Διά τους ποδηλατικούς α’ βραβείον 150, β’ 100, γ’ 50. Διά από των Λεχωνίων δρόμου α’ βραβείον δραχ. 300, β’ 200, γ’ 100. Εκτός τούτων ο Δήμος Παγασών θα ορίση δι’ άλλα αγωνίσματα ειδικά έπαθλα εις ωραία αντικείμενα. Εννοείται ότι και οι σύλλογοι και πολλοί ιδιώται θα ορίσουν διάφορα βραβεία, στέλλοντες αυτά εις την επιτροπήν εν τη Δημαρχία. Αύριον θα δημοσιευθή το κανονικόν πρόγραμμα των εορτών. Όσοι εκ των ιδιωτών επιθυμούν να μετάσχουν εις τους αγώνας οφείλουν να δηλώσουν τούτο εις την επιτροπήν μέχρι της εσπέρας της ερχόμενης Τρίτης» (14/8).
***
Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου εορτάζεται, όπως κάθε χρόνο, με κάθε λαμπρότητα στον Βόλο και την ευρύτερη περιοχή. Την επαύριο της κορυφαίας θρησκευτικής πανήγυρης δημοσιεύεται στις τοπικές εφημερίδες το πλήρες πρόγραμμα των αγώνων και των εκδηλώσεων, μ’ ένα ευρύτατο σύνολο αθλητικών δραστηριοτήτων και άλλων επιδείξεων. Αξίζει να το παραθέσουμε ολόκληρο, ώστε να φανεί η πραγματικά οργανωμένη προσπάθεια που καταβλήθηκε από τον Δήμο, αλλά και τους συμμετέχοντες φορείς και ιδιώτες. Αγωνίσματα στίβου, ρίψεων, ναυταθλητικά, ποδηλατοδρομίες και εορτές συνθέτουν πράγματι ένα ενδιαφέρον και γεμάτο πενθήμερο, ένα γεγονός σημαντικό για την τοπική κοινωνία στο πλαίσιο της εμποροπανήγυρης που άλλοτε περιορίζονταν μόνο στις εμπορικές συναλλαγές. Να το πλήρες,αρχικό πρόγραμμα, καθώς όπως θα δούμε πιο κάτω, διαφοροποιήθηκε:
«Πρόγραμμα εορτών και αγώνων της πανηγύρεως Βόλου.
Ημέρα πρώτη, 20 Αυγούστου, ώρα 8 – 9 ½ μμ. ενετική εορτή εντός του λιμένος.
Ημέρα δευτέρα 21 Αυγούστου, ώρα 6 -7 ½ μμ. πλατεία Γεωργίου Α’ 1ον) Προσκοπικαί επιδείξεις. 2ον) Δρόμος μετ’ εμποδίων 400 μετρ. 3ον) Δρόμος 100 μέτρων. 4ον) Ελληνικοί χοροί.
Ημέρα τρίτη 22 Αυγούστου, ώρα 6 – 7 ½ μμ. κολυμβητικοί αγώνες εντός του λιμένος. 1ον) Γυναικών 400 μέτρων. 2ον) Εφήβων 300 μέτρων. 3ον) Ανδρών 500 μέτρων. 4ον) Αγών ισορροπίας.
Ημέρα τετάρτη 23 Αυγούστου, ώρα 6 μμ. 1ον) Αγών ποδοσφαιρίσεως αθλητών Γυμναστικού Συλλόγου και Προσκόπων. 2ον) Άλμα επί κοντώ. 3ον) Σκυταλοδρομία. 4ον) Ακοντισμός. 5ον) Προσκοπικοί ποδηλατικοί ελιγμοί. 6ον) Λιθοβολία. 7ον) Άλμα εις ύψος. 8ον) Ποδηλατικός αγών ανδρών 24 χιλιομέτρων.
Ημέρα πέμπτη 24 Αυγούστου, ώρα 6 μμ. 1ον) Λεμβοδρομικοί αγώνες ανδρών εντός του λιμένος. 2ον) Κολυμβητικαί επιδείξεις προσκόπων. 3ον) Μαραθώνιος δρόμος 12 χιλιομέτρων. 4ον) Απονομή βραβείων και επάθλων. 5ον) Νυκτερινή παρέλασις αθλητών και προσκόπων.
Εις τους νικητάς θ’ απονεμηθώσιν ως έπαθλα αξιόλογα χρηματικά ποσά και αντικείμενα μεγάλης αξίας. Οι βουλώμενοι να μετάσχωσι των αγώνων δέον να δηλώσωσι τούτο εις την Δημαρχίαν μέχρι της εσπέρας της 18ης τρέχοντος. Παρακαλούνται οι Σύλλογοι τα Σωματεία και οι ιδιώται όπως προσφέρωσι και ιδιαίτερα έπαθλα δια τα αγωνίσματα της αρεσκείας των. Η Επιτροπή» (16/8).
Συνεχίζεται…
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
