ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Καλοκαιρινά του 1920 – Εναν αιώνα πριν (Μέρος Α’)

καλοκαιρινά-του-1920-εναν-αιώνα-πριν-μέ-762305

Η πολύμορφη καλοκαιρινή κίνηση πάντοτε παρουσιάζει το δικό της ενδιαφέρον, γι’ αυτό και αποτυπώνεται, από διάφορες οπτικές, στις σελίδες του τοπικού Τύπου. Ειδήσεις, σχόλια, παρατηρήσεις, επισημάνσεις, χρονογραφήματα κ.ά. καταγράφουν γεγονότα και καταστάσεις από τα δρώμενα στην πλέον ευπρόσδεκτη εποχή του χρόνου, δίχως βέβαια να λείπουν και οι εστιάσεις σε αρνητικά φαινόμενα, που θαμπώνουν την ευχάριστη εικόνα στις ποικίλες εκφάνσεις της.

Παρακολουθώντας τις διάφορες καλοκαιρινές δραστηριότητες μέσα από την εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στα 1920, ακριβώς έναν αιώνα πρωτύτερα, πληροφορούμαστε τα τεκταινόμενα στις ακρογιαλιές και τις εξοχές του Βόλου και της ευρύτερης περιοχής, αλλά και μέσα στην πόλη, με την επιθυμία του κόσμου να απολαύσει κατά τον καλύτερο και διαρκέστερο δυνατό τρόπο τις χαρούμενες στιγμές, που η καλοκαιρία και η θάλασσα προσφέρουν. Σημαντικό δίαυλο θερινής ενημέρωσης αποτελεί στην εν λόγω εφημερίδα η καθημερινή στήλη «Πεννιές», που καταχωρίζονται επιγραμματικά, εύστοχα και με χιούμορ επίκαιρα σχόλια. Στην καλοκαιρινή περίοδο οι «Πεννιές» παρουσιάζουν ανάλογη θεματολογία στο μεγαλύτερο μέρος τους, κάτι βέβαια αναμενόμενο. Προηγούνται πάντοτε οι θερινού περιεχομένου σχολιασμοί και έπονται οι άλλοι της υπόλοιπης επικαιρότητας. Μέσα από τις ολιγόλεξες ετούτες αναφορές και αιτιάσεις, αποκτούμε αρκετά ενημερωτική εικόνα, έστω και αποσπασματική, για την καλοκαιρινή δραστηριότητα, παρά τη σύντομη έκτασή τους. Για του λόγου το αληθές ας προχωρήσουμε σε παρουσίαση με τις πιο ενδιαφέρουσες και χαρακτηριστικές «Πεννιές» σε αναδρομή στο καλοκαίρι του 1920.

***

Από τα μέσα περίπου του Μαΐου οι «Πεννιές» αποκτούν καλοκαιρινό χρώμα. Επισημαίνεται ο ασταθής ακόμη καιρός, με τα γνωστά μαγιάτικα μπουρίνια, γι’ αυτό και η κίνηση στη μοναδική τότε οργανωμένη πλαζ του Αναύρου είναι περιορισμένη. Με την πάροδο των ημερών οι συνθήκες βελτιώνονται και η προσέλευση δείχνει αυξανόμενες τάσεις: «Από χθες εν τούτοις ήρχισαν πληθυνόμενοι οι επισκέπται του Αναύρου, όπου άφθονος παρέχεται από τον Παγασητικόν, αύρα, παρ’ όλην την αντίθετον ονομασίαν του μέρους αυτού» (17/5). Εύστοχο το σχόλιο για τη δροσερή ακρογιαλιά, που δέχεται τη φρέσκια μπουκαδούρα του κόλπου, αν και το όνομά της δηλώνει το αντίθετο. Ακόμη σε τούτες τις πρώτες καλοκαιρινές «Πεννιές» του Μαΐου γίνεται λόγος για διάφορες εκδρομές, σε παραθαλάσσια κυρίως μέρη, όπως και για την έναρξη λειτουργίας αστικών κι εξοχικών θερινών κέντρων.

***

Η αστάθεια του καιρού αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα του Μαΐου, καθώς εμφανίζεται καυτός λίβας, που προκαλεί ασφυξία και ομαδική έξοδο προς τη θάλασσα. Στον Αναυρο παρατηρείται το αδιαχώρητο:

«Λίγο έλειψε να έχωμεν χθες δυνατόν λίβαν εις την πόλιν μας. – Ο Μάιος έως τώρα παρουσίασε κάθε καιρικήν μεταβολήν και δεν αμέλησε να δείξη σημεία του απαισίου αυτού καπνίσματος… – Εν τούτοις το βράδυ απεκαταστάθη σχετική δροσιά και ο κόσμος έκανε την έξοδόν του. – Το πρωί καθώς και το απόγευμα ο Αναυρος εδέχθη πλείστον κόσμον…» (25/5).

Με την είσοδο του Ιουνίου οι «Πεννιές» μάς πληροφορούν για την ομαλοποίηση του καιρού, με ταυτόχρονη αύξηση της λουτρικής δραστηριότητας:

«Η πρώτη μέρα του Ιουνίου έδωκεν αρκετές ελπίδες ότι δεν θα έχωμεν απότομες μεταβολές, όπως κατά την βασιλείαν του προκατόχου του. – Εδειξεν όμως ότι μας επιφυλάσσονται και ζέστες πολλές οι οποίες ευχόμεθα να είναι ακίνδυνες. – Ο Παγασητικός χθες γενναιότατος εις παροχήν μπάτη ζωογόνου. – Από το πρωί εξακολουθητικώς μέχρις εσπέρας, έστελλε άφθονη δροσερή αύρα. – Ωραίον ήτο χθες το θέαμα με τα αφρίζοντα κρυστάλλινα κύματα, το οποίον απήλαυσον καλλίτερα οι πρωινοί θαμώνες του Αναύρου. – Εις τον οποίον οι λουόμενοι επληθύνθησαν ήδη…» (2/6).

***

Αλλά δεν αργεί η επανεμφάνιση της αστάθειας, με τον Ιούνιο να γίνεται… Μάιος, αν και δεν λείπει και η ανυπόφορη ζέστη:

«Το πρωί καλοκαίρι, το μεσημέρι χειμερινή εμφάνισις, το απόγευμα ανυπόφορη ζέστη, ιδού το μενού – αν επιτρέπεται η έκφρασις – της χθεσινής ημέρας. – Ο Ιούνιος λοιπόν θα συναγωνισθή φαίνεται τον Μάιον…» (3/6).

«Ο Ιούνιος παρουσιάσθη με βαρύν οπλισμόν χθες και έκαμε όλους τους συμπολίτας να… ιδρώσουν. – Η ζέστη ανυπόφορη καθ’ όλην την ημέραν και μόνον το βράδυ ανεστάλη, ευγενώς μεσολαβήσαντος του Παγασητικού και αποστείλαντος ολίγη δροσιά…» (4/6).

Πιο κάτω γίνεται λόγος για εμφάνιση ζεστού λίβα και τα καταβρεκτήρια οχήματα του Δήμου περιφέρονται στις οδούς της πόλης, για καταστολή της σκόνης που δείχνει «διαθέσεις εξεγέρσεως» (4/6).

***

Η αφόρητη ζέστη συνεχίζεται προκαλώντας έντονη δυσφορία στους κατοίκους της πόλης, που αναζητούν, πέρα από τη θαλασσινή αύρα, και άλλες πρωτότυπες διεξόδους δροσιάς:

«Το ψήσιμο των συμπολιτών από τον κυνικώς θερμόν ήλιον χθες εγένετο με θαυμαστή υπομονή… – Κάποιος εις την παραζάλην της ζέστης επρότεινε εις τους εν καφενείω ομοτραπέζους του να μεταβούν εις τα… ψυγεία, όπου να περάσουν λίγες ώρες ψυγόμενοι όπως τα τυριά κ.λπ. – Η πρότασις όμως απερρίφθη θεωρηθείσα… κατεψυγμένη…» (6/6).

***

Στο β’ δεκαπενθήμερο του Ιουνίου αρχίζουν και οι μεταβάσεις εκτός της πόλης, σε διάφορες εξοχές και χωριά για διακοπές. Οσοι δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, βολεύονται με τον Αναυρο:

«Σιγά – σιγά ο Βόλος αρχίζει ν’ αδειάζη από τον κόσμον που μπορεί ν’ ανασάνει για λίγες εβδομάδες σε μια εξοχή. – Αρκεταί οικογένειαι έφυγαν και άλλαι ετοιμάζονται προς αναχώρησιν. – Τα ωραία χωριά του Πηλίου αποκτούν μίαν ωραίαν και ζωηράν κίνησιν. – Οσοι θ’ απομείνωμεν ας παρηγορούμεθα με τον Αναυρον και την παραλίαν μας…» (19/6).

***

Ιδιαίτερα ζεστός ο Ιούλιος και ο κόσμος που παραμένει στην πόλη αναζητεί πηγές δροσιάς. Αρκετοί έχουν μεταβεί για διακοπές στα κοντινά χωριά του Πηλίου, ενώ δεν λείπουν οι εκδρομές για εορτασμούς και πανηγύρια:

«Επίμονη και ανυπόφορη ζέστη έκαμε χθες σχεδόν όλην την ημέραν και μόνον τας βραδυνάς ώρας ο Παγασητικός μας έστειλε ολίγη δροσιά… – Η Πορταριά συγκέντρωσε και εφέτος αρκετόν κόσμον, καίτοι η ακρίβειά της, της έδωκε ολίγον άσχημη φήμη. – Μ’ αυτή δε την ζέστην των τελευταίων ημερών ανήλθον αρκετοί συμπολίται μέχρις αυτής. – Αρκετόν κόσμον έχει επίσης συγκεντρώσει και η Μακρυνίτσα εις την πλατείαν της οποίας βλέπει κανείς αναπαυτικώς δροσιζομένους, από την στελλομένην εκεί προνομιακώς αύραν, πολλούς Βολιώτες. – Εις την Δράκειαν άρχεται εμπορική πανήγυρις ήτις διαρκεί τέσσαρας ημέρας και εις την οποίαν μεταβαίνει πολύς κόσμος από τα γύρω χωριά του Πηλίου…» (5/7).

***

Στο ίδιο μοτίβο κυλά ο Ιούλιος με πολλή ζέστη στον Βόλο και θεωρούνται πραγματικά προνομιούχοι όσοι έχουν δυνατότητα… φυγής στις εξοχές. Ακόμη ο συντάκτης της εφημερίδας πιθανολογεί τη ζέστη ως αιτία δύο ασθενών σεισμών, που όμως δεν προκάλεσαν ανησυχία:

«Η ζέστη σημειώνει ρεκόρ αυτές τις ημέρες. Ισως δε σ’ αυτήν να οφείλονται και οι δύο μικροσεισμοί που εγένοντο αισθητοί προχθές και χθες το απόγευμα. – Η ζέστη ξεσηκώνει από την πόλιν μας πολλούς δυναμένους να περάσουν λίγες μέρες σε κανένα πηλιορείτικο χωριό. – Και βλέπει κανείς στα χαράματα συχνά και από ένα μικρό καραβάνι από δύο – τρία υποζύγια εις τα οποία φορτώνεται ολίγο πρόχειρο νοικοκυριό και μερικοί ευτυχείς συμπολίται. – Χθες φυσούσε λίγος μπάτης αλλ’ ήτο ανίσχυρος να μετριάση πολύ τη ζέστη…» (13/7).

***

Με συνεχείς ζέστες προχωρά ο Ιούλιος, η απογευματινή μπουκαδούρα φαίνεται αδύναμη να τις αντιμετωπίσει κι έτσι οι λουόμενοι παραμένουν περισσότερο στη θάλασσα, αφού το θερμόμετρο όλο και ανεβαίνει, ενώ δεν λείπουν και οι ωραίες παρουσίες:

«Η θερμοτέρα από τας Ιουλιανάς ημέρας που διερχόμεθα εν κυνική υπομονή υπήρξε ίσως η χθες. – Ο μπάτης ολίγος και εις αυτόν δε τον Αναυρον η δροσιά εδίδετο με το σταγονόμετρον από τον Παγασητικόν. – Δι’ αυτό πολλοί από τους εκεί λουομένους έμεναν αρκετές ώρες εις την θάλασσαν. – Μερικαί μάλιστα ωραιόσωμοι του ωραίου φύλου ξανοίγοντο προς τα ρηχά, πλησίον της κοσμικής συγκεντρώσεως. – Διά να κάμνουν δε φαντασμαγορικόν πλαίσιον γύρω των, κτυπούσαν με πόδια και με χέρια το νερό να κάνη αφρούς…» (24/7).

***

Ο καύσωνας δυναμώνει και οι προβλέψεις δείχνουν και διάρκεια, κάτι που ωθεί περισσότερο σε αναζήτηση δροσιάς, κυρίως στη θάλασσα:

«36 – 38 βαθμούς υπό σκιάν έφθασε χθες και προχθές η ζέστη στον Βόλο και στη Λάρισα, όπως εβεβαιώθη. – Και με την έντασιν αυτήν φαίνεται ότι θα εξακολουθήση μερικές ακόμη ημέρες. – Ας οπλισθώμεν λοιπόν με υπομονήν και ας ονειρευώμεθα… πάγους, εφ’ όσον το είδος αυτό εις την πραγματικότητα το στερούμεθα… – Η ζέστη φυλαγόταν για να μας έρθη μαζωμένη αυτές τις ημέρες. – Εχει λάβει τόσην έντασιν, ώστε να διαμαρτύρωνται ατελευτήτως οι πολίται και μόνον που δεν κάμνουν συλλαλητήριον εναντίον της. – Εάν χθες το απόγευμα δεν φυσούσε ολίγος μπάτης, ασφαλώς θα είχαμε διάφορα ατυχήματα διότι τας μεσημβρινάς ώρας η θερμοκρασία είχε υπερβή τους 40 βαθμούς…» (26/7).

Από τα καθημερινά σχόλια παρατηρούμε την κορύφωση του καύσωνα, καθώς αποχωρεί ο Ιούλιος.

***

Με την είσοδο του Αυγούστου η ζέστη υποχωρεί κάπως και δροσερή απογευματινή αύρα ανακουφίζει τον κόσμο, που προετοιμάζεται για τις δύο επικείμενες κορυφαίες εορτές, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και βέβαια την Κοίμηση της Θεοτόκου:

«Ο Παγασητικός έχει αναλάβει αυτάς τας ημέρας με αρκετήν προθυμίαν να μετριάση την ζέστην. – Μας στέλλει ιδίως το απόγευμα δροσερώτατον μπάτην. – Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου τηρείται από πολύν κόσμον… – Επί τη αυριανή εορτή πολλή συγκέντρωσις προσκυνητών, όπως κατ’ έτος θα είναι εις τον Ναόν της Μεταμορφώσεως…» (5/8).

Η καλοκαιρία συνεχίζεται και τις επόμενες μέρες, ώσπου ένα ξαφνικό μπουρίνι (13/8) προκαλεί ζημιές στα ανεγειρόμενα παραπήγματα της εμποροπανήγυρης (παζάρι) του Βόλου.

***

Οι «Πεννιές» στις 21/8 απασχολούνται με την έναρξη της εμποροπανήγυρης, που εκείνη τη χρονιά δεν έγινε τη συνήθη περίοδο (6 έως 12 Αυγούστου), αλλά στις 20 έως 26 του μήνα. Συνοπτικά καταγράφονται οι εντυπώσεις από την πρώτη ημέρα λειτουργίας της με συγκρατημένη αισιοδοξία:

«Ολίγη η κίνησις της χθεσινής πρώτης μέρας της πανηγύρεως. – Κόσμος ολίγος, ιδίως χωρικοί έκαμνον τας αγοράς των, ελάχιστη δε κίνησις παρετηρήθη εις τας αγοραπωλησίας ζώων. – Ελπίζεται εν πάση περιπτώσει ότι θα σημειωθή αρκετή κίνησις καίτοι το γεγονός ότι προηγήθη η πανήγυρις των Φαρσάλων θα έχη ως φαίνεται δυσμενή αντίκτυπον εις την ζωηρότητα της πανηγύρεως του Βόλου…».

Ακολουθούν και άλλες επισημάνσεις από την κίνηση του παζαριού, ενώ και τις επόμενες μέρες οι «Πεννιές» έχουν την ίδια θεματολογία:

«Και η χθεσινή μέρα υπήρξεν ευνοϊκή για το πανηγύρι, ελπίζεται δε ότι και αι λοιπαί δε θα ικανοποιήσουν τους εκφρασθέντας φόβους ότι θα έβρεχε…» (23/8).

Πράγματι η καλοκαιρία που επικρατεί ευνοεί την ομαλή διοργάνωση της εμποροπανήγυρης, που ολοκληρώνεται με οπωσδήποτε θετικό πρόσημο:

«Ο Αύγουστος, τώρα που πλησιάζει στο τέρμα του, εθυμήθη πως ο Καζαμίας τον γράφει εις το καλοκαίρι και άρχισε αρκετή ζέστη. – Πρέπει όμως να τον ευχαριστήσωμεν διότι ευνοεί το πανηγύρι, αποφεύγων την βροχήν…» (27/8).

***

Η είσοδος του Σεπτέμβρη φέρνει και τις πρώτες φθινοπωρινές εικόνες με αλλαγή σκηνικού και «αγριεμένη θάλασσα», κάτι που όμως δεν αποθαρρύνει τους «θαμώνας του Αναύρου» (2/9).

Σε μία από τις τελευταίες καλοκαιρινές «Πεννιές» πληροφορούμαστε τη βελτίωση του καιρού, που θυμίζει την παρουσία ακόμη του καλοκαιριού, αν και οι εναλλαγές του τοπίου γίνονται όλο και πιο συχνές, με την κίνηση να ρυθμίζεται ανάλογα:

«Ο καιρός αυτές τις ημέρες επήρε καλοκαιρινή όψη… – Ο Αναυρος έχει αρκετούς από τους θαμώνας του και τους λουομένους…» (10/9).

Το καλοκαίρι του 1920 φαίνεται πως υπήρξε ιδιαίτερα ζεστό με μικρές παρεκτροπές του καιρού και ολοκληρώθηκε με καλές σχετικά συνθήκες, σύμφωνα με τα εύστοχα και με ιλαρή διάθεση σχόλια, που καταγράφονται καθημερινά στη στήλη «Πεννιές».

Γρηγόρης Καρταπάνης

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου