Ανασκαλεύοντας στις παλιές εφημερίδες επισημαίνονται, ανάμεσα στα άλλα ενδιαφέροντα, και αρκετά τραγικά περιστατικά, που απασχολούν ως πρωτοσέλιδα την τοπική ειδησεογραφία. Αυτά τα όχι συνήθη οδυνηρά συμβάντα, λόγω της σοβαρότητάς τους, απασχόλησαν ιδιαίτερα την κοινή γνώμη και αναμφίβολα υπήρξαν σημεία αναφοράς και αιτίες συζητήσεων όχι μόνο στις μέρες που προκλήθηκαν, αλλά και αργότερα, αφήνοντας για καιρό το στίγμα τους στην τοπική κοινωνία. Ανάμεσα στα διάφορα ναυτικά δυστυχήματα, που σημειώθηκαν στον τόπο μας, νομίζω πως ξεχωρίζει εκείνο στο αγγλικό καταδρομικό Ντεβονσάιρ στις 26 Ιουλίου του 1929 στην περιοχή της Σκιάθου, κατά τη διάρκεια γυμνασίων του βρετανικού στόλου, όταν εξερράγη πυροβόλο του πλοίου με αποτέλεσμα να φονευτούν 18 άνδρες της ομοχειρίας του. Το τραγικό γεγονός συγκλόνισε τη συνήθως ήρεμη επαρχιακή καθημερινότητα, ακριβώς 90 χρόνια πρωτύτερα, μιας κι επρόκειτο για ένα πολύνεκρο δυστύχημα σε πολεμικό πλοίο του ικανότερου, ίσως, στόλου παγκόσμια και μάλιστα σε καιρό ειρήνης, αν και η εκτέλεση γυμνασίων λογίζεται ως γενόμενη κάτω από πολεμικές συνθήκες. Το συμβάν όμως συνδέθηκε περισσότερο με τον Βόλο, αφού η κηδεία των θυμάτων τελέστηκε με κάθε στρατιωτική επισημότητα στην πόλη και η ταφή τους έγινε σε ειδικό χώρο στο βόρειο τμήμα του παλαιού κοιμητηρίου, εκεί όπου βρίσκονται οι τάφοι έως σήμερα.
Ο Τύπος της εποχής καλύπτει λεπτομερώς τα καθέκαστα με εκτενή δημοσιεύματα τόσο για το συμβάν, όσο και για τη μεγαλοπρεπή εκφορά των νεκρών. Το εν λόγω γεγονός μού είχε αναφέρει επιγραμματικά, δίχως να θυμάται ακριβή χρονολογία, ο φιλίστορας γιατρός Κώστας Στριμμένος (1905 – 1992) στα 1988 – ‘89, στη διάρκεια συζητήσεων για την τοπική ιστορία, στα γραφεία της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών, παρέα και με τον Γιώργο Θωμά, βιογράφο κατοπινά του γιατρού που υπήρξε πολύτιμος πληροφοριοδότης για πρόσωπα και γεγονότα του τόπου μας. Και μ’ αυτή την αφορμή ξεκίνησε η έρευνα στις τοπικές εφημερίδες για την πλήρη επισήμανση και υπενθύμιση του τραγικού δυστυχήματος.
***
Στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, όπως και στις άλλες εφημερίδες της εποχής (Η Θεσσαλία, Σημαία, Λαϊκή Φωνή) η έλευση και η δραστηριότητα της μοίρας γυμνασίων του αγγλικού στόλου της Μεσογείου καλύπτονται επαρκέστατα, καθώς πλοία της μοίρας στις ανάπαυλες των γυμνασίων ναυλοχούν στο λιμάνι του Βόλου. Οι εκτελούμενες ασκήσεις των Βρετανών είναι ευρείας έκτασης και ιδιαίτερης σοβαρότητας με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού πλοίων, βαρέων μάχιμων μονάδων και πραγματοποιούνται στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου από το Αγιον Ορος ώς την Εύβοια, με επίκεντρο τη Σκιάθο.
Το σχετικό δημοσίευμα του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ στις 17/7/1929 είναι κατατοπιστικό:
«Ο αγγλικός στόλος
Χθες την πρωίαν κατέπλευσαν και ηγκυροβόλησαν έξω του λιμένος μας τα τρία αγγλικά καταδρομικά Λόντον, Φρόμπισερ και Σούσεξ με ναύαρχον τον κ. Νταβί. Το απόγευμα επετράπη εις τα πληρώματα η έξοδος εις την πόλιν. Σήμερον την 9ην πρωινήν ο κ. λιμενάρχης θα επισκεφθή τον Αγγλον ναύαρχον ο οποίος το απόγευμα πιθανώς θ’ ανταποδώση την επίσκεψιν. Τα καταδρομικά θ’ αποπλεύσουν την 22αν τρέχοντος, την ιδίαν δε ημέραν του απόπλου των θα καταπλεύση άλλη αγγλική μοίρα αποτελουμένη εξ 6 αντιτορπιλικών και εκ του ντρέτνοτ Ρουαγιάλ – Ντακ με ναύαρχον τον κ. Κερουά. Αποπλεόντων τούτων την 30ήν του ιδίου μηνός θα καταπλεύση την αυτήν ημέραν το ντρέτνοτ Μαλάγκα το οποίον θα παραμείνη μέχρι της 8ης Αυγούστου. Ολόκληρος ο στόλος αποτελούμενος εξ 8 ντρέτνοτ, 47 διαφόρων μονάδων και 6 υποβρυχίων». Ομοίως και στο αντίστοιχο δημοσίευμα της εφ. Σημαία, την ίδια μέρα, αναφέρεται ότι τα πλοία της α΄ μοίρας του αγγλικού στόλου της Μεσογείου θα παραμείνουν από τις 10 Ιουλίου ώς το α’ δεκαήμερο του Αυγούστου με τις βαριές μονάδες του στόλου ν’ ανέρχονται στις 25.Το ενδιαφέρον, στο άρθρο της Σημαίας, εντοπίζεται στην πρόθεση επιβολής ποτοαπαγόρευσης προς τους Αγγλους εξοδούχους ναύτες στη Σκιάθο, από την ηγεσία της μοίρας, ενώ αντίθετα οι ντόπιοι καταστηματάρχες περίμεναν πώς και πώς την υπερκατανάλωση μπίρας και αυξημένες εισπράξεις από τα … «ναυτάκια τα ζουμπουρλούδικα»!
***
Ολα κυλούσαν ομαλά με τις εθιμοτυπικές ανταλλαγές επισκέψεων και γεύματα ανάμεσα στις τοπικές αρχές και την ηγεσία του στόλου, επίσκεψη του κοινού στα πλοία, αλλά και τη διεξαγωγή σκοπευτικών και ποδοσφαιρικών αγώνων μεταξύ των Αγγλων ναυτών και τοπικών ομάδων, πέρα από την εκτέλεση των γυμνασίων στο πέλαγος. Ωσπου, απρόσμενα σημειώθηκε η τραγωδία το πρωί της 26ης Ιουλίου, ανήμερα της Αγίας Παρασκευής, στο καταδρομικό Ντεβονσάιρ, μια από τις πλέον σύγχρονες βαριές μονάδες του βρετανικού στόλου. Σε πυροβόλο εξερράγη οβίδα προτού ασφαλισθεί το κλείστρο με ολέθρια αποτελέσματα. Επί τόπου φονεύτηκαν έξι άτομα, από τους οποίους ο ένας «εξαερώθη ολοσχερώς», ενώ αρκετοί τραυματίστηκαν θανάσιμα και εξέπνευσαν αργότερα.
Διαβάζουμε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ:
«Το χθεσινόν τραγικόν δυστύχημα εις Σκιάθον. Εφονεύθησαν έξι Αγγλοι κατόπιν εκρήξεως οβίδος.
Κατά τας απογευματινάς ώρας της χθες, η πόλις μας ανεστατώθη εξαιτίας της αναγγελίας του θανάτου 6 Αγγλων κατόπιν εκρήξεως οβίδας τηλεβόλου κατά γυμνάσια εκτελούμενα υπό αγγλικής μοίρας με κέντρον την νήσον Σκιάθον. Εν σχέσει με το τρομερό αυτό δυστύχημα ηδυνήθημεν να εξακριβώσωμεν τα εξής: Χθες την πρωίαν αγγλική μοίρα εξήλθε εις την πέριξ της Σκιάθου θάλασσαν προς εκτέλεσιν γυμνασίων. Ωραν τινά μετά την έναρξιν των γυμνασίων επί του συμμετέχοντος καταδρομικού Ντεβονσάιρ καθ’ ην ώραν εισέρχετο η οβίς εις το τηλεβόλον και προτού προλάβει να κλεισθή το κλείστρον, εξερράγη αυτή και αποτέλεσμα της εκρήξεως ήτο ο ακαριαίος θάνατος 6 Αγγλων πυροβολητών. Εκ των φονευθέντων οι 5 ήταν ναύται και εις αξιωματικός. Πλην αυτών ετραυματίσθησαν θανασίμως και έτεροι δύο των οποίων ο θάνατος αναμένεται από στιγμής εις στιγμήν. Επίσης ετραυματίσθησαν πολλοί ναύται και αξιωματικοί, άλλοι ελαφρώς και άλλοι οπωσδήποτε σοβαρώς. Οι φονευθέντες μετεφέρθησαν χθες το απόγευμα εις το ενταύθα ορμούν αγγλικόν πλωτόν νοσοκομείον. Η κηδεία των θα γίνη σήμερον την 6 1/2 απογευματινήν με πάσαν επιβλητικότητα. Θα την παρακολουθήσουν αι αρχαί της πόλεώς μας, ο Αγγλος ναύαρχος, ο πρόξενος της Αγγλίας κ. Σταθακόπουλος, όλοι οι αξιωματικοί, καθώς και όλοι οι ναύται των ενταύθα των ορμούντων αγγλικών πολεμικών. Θα κατατεθούν στέφανοι και θα εκφωνηθούν λόγοι. Επίσης εις το νεκροταφείον ωρίσθη ιδιαίτερο μέρος εις το οποίον θα ταφούν οι Αγγλοι νεκροί. Χθες το εσπέρας κατέπλευσαν εις τον λιμένα μας και τα καταδρομικά Λόντον και Ντεβονσάιρ. Σήμερον δε καταπλέει και η ναυαρχίς του στόλου Βασίλισσα Ελισάβετ, της οποίας επιβαίνει ο Αγγλος ναύαρχος» (27/7/1929).
Στο ίδιο φύλλο, στην πρώτη σελίδα, υπάρχει και ιδιαίτερο σχόλιο της εφημερίδας για το τραγικό συμβάν με τίτλο:
«Το ατύχημα του αγγλικού ναυτικού». Αρχικά επισημαίνεται το οδυνηρό πολύνεκρο δυστύχημα από το οποίο «δεν θα αισθανθή συγκίνησιν το αγγλικόν ναυτικόν μόνον, αλλά και ολόκληρος η ελληνική κοινωνία και ιδιαιτέρως η πόλις μας» και που έτυχε να σημειωθεί σε καιρό ειρήνης «κατά την εκτέλεσιν συνήθων γυμνασίων» και μάλιστα λίγο καιρό μετά την απώλεια «καταβυθισθέντος υποβρυχίου» ώστε να «γίνεται περισσότερον αισθητόν». Παρακάτω ο συντάκτης του άρθρου αναφέρεται στους δεσμούς φιλίας και κοινών αγώνων, με τους οποίους συνδέονται Ελλάδα και Αγγλία. Η χώρα μας «και αυτή ναυτική δεν ημπορεί παρά να δοκιμάζει βαθυτάτην οδύνην διά γεγονότα τόσον λυπηρά, ως το εκτυλιχθέν έξωθι της Σκιάθου».
Και καταλήγει το δημοσίευμα: «Η πόλις μας συμμετέχει ζωηρότερον εις το πένθος του αγγλικού στόλου της Μεσογείου, καθόσον τα θύματα του καθήκοντος μετεφέρθησαν ενταύθα διά να κηδευθώσι σήμερον. Η εφημερίς μας θα είνε απολύτως σύμφωνος με τα αισθήματα της κοινωνίας μας, εκφράζουσα προς τον αρχηγόν της εδώ ορμούσης μοίρας όλην της την λύπην και την συμπάθειαν διά το θλιβερόν ατύχημα» (27/7/1929).
***
Συγκλονισμένη η τοπική κοινωνία από το πολύνεκρο δυστύχημα ετοιμαζόταν για τη τελευταία πράξη του δράματος, την εκφορά και ταφή των θυμάτων. Νεκροί και τραυματίες είχαν μεταφερθεί στο πλωτό νοσοκομείο Μέιν που ναυλοχούσε στο λιμάνι του Βόλου, αμέσως μετά το συμβάν. Ομως ο αριθμός των απωλειών αυξήθηκε σημαντικά αφού το ίδιο βράδυ κάποιοι υπέκυψαν στα βαριά τραύματά τους, με αποτέλεσμα να φθάσει στους 16. Η εκφορά των νεκρών πραγματοποιήθηκε με κάθε στρατιωτική επισημότητα, σύμφωνα με το αγγλικό πρωτόκολλο και η πομπή διήλθε από την παραλία και οδούς της πόλης, ώσπου να φθάσει στο νεκροταφείο για την ταφή. Εκτός από όλες τις τοπικές αρχές και την ηγεσία και τους αξιωματικούς των πλοίων την τελετή παρακολουθούσε και πυκνό πλήθος κόσμου, συμμετέχοντας στο βαρύ πένθος. Εξάλλου ήταν κάτι πρωτόγνωρο ή επιβλητική πομπή με τις 15 σορούς.
Ας παραθέσουμε ολόκληρο το σχετικό ρεπορτάζ της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, που περιγράφονται λεπτομερώς τα καθέκαστα:
«Το δυστύχημα του αγγλικού στόλου της Μεσογείου – Δεκαπέντε φέρετρα κατάφορτα από άνθη – Πώς εκηδεύθησαν τα θύματα της εκρήξεως.
Το δυστύχημα, το οποίον εσημειώθη εις τον αγγλικόν στόλον της Μεσογείου, υπήρξε μεγαλύτερον του αρχικώς υποτεθέντος. Διότι ενώ κατ’ αρχάς εβεβαιώθη ο θάνατος εξ ανδρών, θυμάτων της εκρήξεως, ήτις έλαβε χώραν παρά την Σκιάθον επί του καταδρομικού Ντεβονσάιρ, κατόπιν εις τον αριθμόν προστέθησαν άλλοι 5 νεκροί, οι οποίοι μέχρι της χθεσινής πρωίας ανήλθον εις 16 καθόσον και νέοι τραυματίαι υπέκυψαν εις τα τραύματά των. Εκ των θυμάτων εν εξαερώθη ολοσχερώς διότι ευρίσκετο πλησιέστερον προς το εκραγέν τηλεβόλον. Σχεδόν δεν απέμεινεν ουδέν λείψανον από τον τραγικόν αυτόν νεκρόν. Ετσι το αγγλικόν ναυτικόν εκήδευσε χθες εις την πόλιν μας τα άλλα 15 θύματα, πρώτην δε φοράν εις τον Βόλον σημειούται κηδεία με 15 συγχρόνως φέρετρα. Εννοείται ότι εγένετο με όλη την βαρείαν επισημότητα η οποία χαρακτηρίζει εις όλας των τας εμφανίσεις και τας εκδηλώσεις τους Αγγλους. Την 2αν και ημίσειαν ώραν κατέπλευσε εις τον λιμένα μας προερχόμενον εκ Φαλήρου το ντρέτνοτ Βασίλισσα Ελισάβετ, του οποίου επέβαινε ο στόλαρχος της Μεσογείου κ. Κέλλυ. Η κηδεία είχεν ωρισθή διά την 6ην και ημίσειαν μεταμεσημβρινήν ώραν της χθες. Η ώρα όμως αυτή ετροποποιήθη και από της 5ης απογευματινής ήρχισεν η έξοδος των αγημάτων και των αξιωματικών των ορμούντων ενταύθα πολεμικών, τα οποία θα μετείχαν ως τιμητική συνοδεία εις την νεκρικήν πομπήν. Ευθύς κατόπιν δι’ ατμακάτων μετεφέρθησαν οι 15 νεκροί εντός φερέτρων περιτυλιγμένων με την αγγλικήν σημαίαν, έκαστον δε φέρετρον αποβιβαζόμενον ετοποθετείτο επί αυτοκινήτου. Κατόπιν τα φέρετρα, όπως ήσαν τοποθετημένα εις τα αυτοκίνητα εκαλύφθησαν από πλείστους στεφάνους εκ φυσικών ανθέων, τους οποίους κατέθεσαν τα ορμούντα αγγλικά πολεμικά και αι ημέτεραι αρχαί του τόπου. Εγκαίρως εις το αριστερόν της αγγλικής παρατάξεως είχεν ταχθεί και λόχος εκ του ενταύθα συντάγματος σκαπανέων. Πλην της μουσικής του αγγλικού στόλου υπήρχε και η μουσική του Β’ Σώματος Στρατού της Λαρίσης, την οποίαν ο κ. σωματάρχης απέστειλεν ειδικώς διά την κηδείαν των θυμάτων. Επίσης κατήλθεν αποκλειστικώς, όπως παραστή εις την κηδείαν ο νομάρχης Λαρίσης, όστις την 5.30’ απογευματινήν κατέφθασεν εις την προκυμαίαν μετά του δημάρχου και ολόκληρου του Δημοτικού Συμβουλίου ίνα ακολουθήσουν την εκφοράν…».
Συνεχίζεται…
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
