Πριν από δυο – τρεις βδομάδες παρακολουθήσαμε, μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, πτυχές της καθημερινής καλοκαιρινής κίνησης ακριβώς έναν αιώνα πρωτύτερα, στα 1919. Σήμερα, όπως και στο επόμενο άρθρο μας, θα υπενθυμίσουμε ανάλογα δημοσιεύματα της ίδιας εφημερίδας από το καλοκαίρι του 1929, δηλαδή πριν από 90 χρόνια.
Λουτρικοί ανταγωνισμοί
Κυρίαρχη θέση στις καθημερινές θερινές εκδηλώσεις κατέχουν αναμφίβολα τα μπάνια στη θάλασσα, τα θαλάσσια λουτρά όπως αποκαλούνταν τότε και πραγματοποιούνταν με συγκεκριμένους κανονισμούς, χωριστά για άνδρες και γυναίκες, στις καμπίνες των οργανωμένων πλαζ, αν και ήδη είχαν αρχίσει να εμφανίζονται, στην εποχή που αναφερόμαστε, τα ελεύθερα μικτά μπάνια, που ο κόσμος, μακριά από κανόνες και διαχωρισμούς, απολάμβανε ακρογιαλιά και θάλασσα. Οπως είναι γνωστό, η οργανωμένη πλαζ του Αναύρου υπήρχε από τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και για τρεις δεκαετίες ήταν η μοναδική στον Βόλο. Το μονοπώλιο του Αναύρου απωλέστηκε στα 1928, όταν πρωτολειτούργησε επίσης οργανωμένη πλαζ στις Αλυκές, στην οποία όπως φαίνεται, δειλά – δειλά στην αρχή, τα ελεύθερα μπάνια επιτρέπονταν και στον χώρο της. Είναι αυτονόητο ότι τα τελευταία γίνονταν, παρά τις κατά καιρούς απαγορευτικές ανακοινώσεις του Λιμεναρχείου, στις ελεύθερες, παρακείμενες των δύο οργανωμένων πλαζ, ακτές, όπως βέβαια και στα Πευκάκια από το 1919, όταν άνοιξε τις πύλες του το ομώνυμο κέντρο.
Συμβουλές και οδηγίες
Τα θαλάσσια λουτρά στις οργανωμένες πλαζ γίνονταν υπό αυστηρούς κανόνες, που έπρεπε οπωσδήποτε να εφαρμόζονται, γι’ αυτό και σχεδόν κάθε καλοκαίρι δημοσιεύονται στον τοπικό Τύπο σχετικές ανακοινώσεις και οδηγίες προς τους λουόμενους, όπως και άλλες πληροφορίες για την εύρυθμη λειτουργία των πλαζ. Συναντούμε στις σελίδες των εφημερίδων, συνήθως στις αρχές του καλοκαιριού, τέτοια δημοσιεύματα με κανόνες ασφαλείας και υγιεινής κατά τη «λήψη λουτρού», μαζί με ποικίλες απαγορευτικέςδιατάξεις και διάφορες άλλες ενημερώσεις. Στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ της 9ης Ιουνίου του 1929 εντοπίζουμε ένα τέτοιο δημοσίευμα με τίτλο «Τα θαλάσσια λουτρά – Ζητήματα υγιεινής». Ο συντάκτης της εποχής παραθέτει με συντομία κι ευκρίνεια τις σχετικές οδηγίες, επισημαίνοντας αρχικά τη θετική συμβολή των θαλασσίων λουτρών στην υγεία του ανθρώπου. Διευκρινίζει ακολούθως πως το μπάνιο δεν πρέπει να γίνεται ανεξέλεγκτα, αλλά επιβάλλεται η τήρηση κάποιων κανόνων, όπως άδειο στομάχι, προτίμηση του πρωινού από το απογευματινό μπάνιο, αποφυγή ορμητικής εισόδου στη θάλασσα και έντονες κολυμβητικές κινήσεις, κυρίως κόντρα στο κύμα, αλλά το ωφέλιμο είναι η υποδοχή του κυματισμού στην πλάτη που αποτελεί τέλειο υδρομασάζ. Επίσης η παραμονή στη θάλασσα πρέπει να έχει λογική διάρκεια με χαλαρές πάντοτε κινήσεις και να συνοδεύεται από ανάλογη γυμναστική μετά την έξοδο στην ακτή. Με δύο λόγια έχουμε έναν εκλαϊκευμένο και εύληπτο οδηγό «διά την λήψιν λουτρού», ιδιαίτερα χρήσιμο για τον λουόμενο κι εκείνη την εποχή.
Η ανάπτυξη των Αλυκών
Οι Αλυκές μπαίνουν δυναμικά στη διεκδίκηση των λουόμενων, χάρη στην εκτεταμένη αμμουδιά τους. Εκτός από την οργανωμένη πλαζ, που βελτιώνεται στη δεύτερη χρονιά λειτουργίας της και οι γύρω ακτές συγκεντρώνουν πολύ κόσμο, που προτιμά τα ελεύθερα μικτά μπάνια. Αλλωστε και στον χώρο της πλαζ, όπως είπαμε, δεν υπάρχει γι’ αυτά εφαρμογή απαγορευτικής διάταξης. Τα Πευκάκια οπωσδήποτε υστερούν με τη μικρής έκτασης βοτσαλωτή ακρογιαλιά που εκτείνεται από το κέντρο «Πευκάκια» ώς τον χώρο των αποθηκών πυρομαχικών, που είναι στρατιωτική περιοχή. Γι’ αυτό και παρατηρείται, στα 1929, μια συστηματική διαφήμιση – προώθηση των Αλυκών, που χαρακτηρίζεται ως η «νέα πλαζ» ή η «Γλυφάδα του Βόλου». Από την εξέλιξη επηρεάζεται σημαντικά και ο Αναυρος («Το Φάληρον του Βόλου») που χάνει το μονοπώλιο της οργανωμένης πλαζ από τη μία και από την άλλη έχει ν’ αντιμετωπίσει και τα μικτά μπάνια στις εκατέρωθεν ελεύθερες ακρογιαλιές, από τον Αγιο Κωνσταντίνο ώς τη Γορίτσα.
Το καλοκαίρι του 1929 οι Αλυκές προβάλλονται δεόντως στον τοπικό Τύπο και μέσα από τα δρομολόγια των βενζινακάτων:
«Τα μπάνια σας εφέτος στις Αλυκές
Από σήμερον και καθ’ όλην την θερινήν περίοδον και από πρωίας μέχρι μεσονυκτίου αι βενζινάκατοι Αγγελική, Υδρα, Νάρκισσος και Ηρώ εγκαινιάζουν τακτικά δρομολόγια δι’ Αλυκάς προς εξυπηρέτησιν των λουομένων, επειδή ο χώρος εις τα Πευκάκια περιωρίσθη εφέτος και είναι ακατάλληλος διά λουτρά. Επίσης εκτελούνται δρομολόγια εντός του Παγασητικού» (27/6/1929).
Η υποβάθμιση των Πευκακίων είναι προφανής, ώστε να κινηθεί ο κόσμος προς τις Αλυκές. Ο περιορισμός του χώρου μάλλον οφειλόταν σε επέκταση της περίφραξης των πυριτιδαποθηκών, ώστε να μην πλησιάζει κόσμος σε μικρή απόσταση.
***
Η νέα πλαζ στις Αλυκές, ως καινούργια, οργανωμένη λουτρική επιχείρηση προβάλλεται αρκετά, τόσο για τις πλούσιες εγκαταστάσεις της, όσο και για την εφαρμογή των μικτών μπάνιων, που όλο και εξαπλώνονταν. Στο παρακάτω δημοσίευμα σημειώνεται αυτή η επικράτηση της νέας λουτρικής προτίμησης, με την επισήμανση πως δεν παρουσιάζεται κάτι επιλήψιμο ή ηθική παρεκτροπή. Τα μικτά μπάνια έχουν οικογενειακό χαρακτήρα και οι λουόμενοι απολαμβάνουν τη θάλασσα χωρίς περιορισμούς:
«Τα μικτά λουτρά της παραλίας Αλυκών
Αθόρυβα και χωρίς να προκαλέσουν καμμίαν σκανδαλώδη εντύπωσιν καθιερώθησαν και εις τον Βόλον τα μικτά λουτρά. Αρκεται οικογένειαι και μάλιστα από τας καλλιτέρας μεταβαίνουν καθημερινώς διά βενζινακάτων εις την απέναντι αμμώδη παραλίαν των Αλυκών και εκεί τα δύο φύλα, άνευ επιφυλάξεων, αλλά μετά πολλής σεμνότητος και ευπρεπείας, λούονται εις την καθαρήν θάλασσαν και κατόπιν παίρνουν εις την ακτήν το ηλιόλουτρόν των. Εννοείται ότι τα μπαιν – μιξτ αυτά έχουν οικογενειακόν χαρακτήρα. Τούτο όμως δεν εμποδίζει να λούωνται εις απόστασιν και συμπολίται, μη παρακολουθούμενοι από τας οικογενείας των και ν’ απολαμβάνουν του θεάματος, το οποίον αποτελεί αποθέωσιν προς το νερό, τον ήλιον και τον αέρα και μαρτυρεί πολιτισμόν, τον οποίον δεν αναμέναμεν τόσον γρήγορα να εισδύση εις τον τόπον μας. Εις τα μικτά αυτά μπάνια δεν παρετηρήθη καμμία ασχημία και η θέα του γυμνού επιδρά εξημερωτικώς. Τας Κυριακάς και τας εορτάς η κίνησις εις την ακτήν των Αλυκών είναι ζωηροτάτη» (15/8/1929).
Το κείμενο, όπως είδαμε, είναι αρκετά προοδευτικό και προχωρημένο για την εποχή του, υιοθετώντας τα νέα ήθη και απορρίπτοντας τις αναχρονιστικές σεμνοτυφίες.
Αλυκές εναντίον Αναύρου
Οι Αλυκές εκτός από την απορρόφηση σημαντικού μέρους λουόμενων από τα Πευκάκια, ανταγωνίζονται με επιτυχία και τον Αναυρο. Η τακτική συγκοινωνία με τις βενζίνες και η επικράτηση των μικτών μπάνιων ελκύει πλήθη κόσμου που όλο και αυξάνονται:
«Τα λουτρά των Αλυκών
Η απέναντι ακτή των Αλυκών συναγωνίζεται πλέον επικινδύνως τα λουτρά του Αναύρου, καθώς ένα μέγα μέρος συμπολιτών προτιμά την θάλασσαν των Αλυκών, πλαισιωμένην από την θαυμασιωτέραν αμμουδιάν. Τας Κυριακάς συγκεντρώνονται άνω των δύο χιλιάδων κολυμβηταί και κολυμβήτριαι, καθιερωθέντων πλέον εκεί και των μικτών λουτρών. Την συγκοινωνίαν εξυπηρετούν πάμφθηνα οι βενζινοκίνητοι λέμβοι του λιμένος» (7/7/1929).
Η αύξηση της κίνησης προς τις Αλυκές το καλοκαίρι του 1929 οδηγεί και στις απαιτούμενες παρεμβάσεις για την πρόσβαση των βενζινακάτων στην πλαζ ή στις παραπέρα ακτές. Η κατασκευή αποβάθρας αποτελεί σημαντική εξέλιξη που επιτρέπει την ευκολότερη μετάβαση μεγαλύτερου αριθμού λουόμενων:
«Λουτρά Αλυκών
Κατασκευασθείσης καταλλήλου εξέδρας ήρχισαν από χθες αι πέντε ανεξάρτητοι βενζινάκατοι την τακτικήν συγκοινωνίαν με τα λουτρά Αλυκών. Προτιμήσατε την απέραντη αμμουδιά των Αλυκών» (4/8/1929).
Ο Αναυρος επιμένει
Ομως η πρώτη οργανωμένη πλαζ στον Αναυρο εξακολουθεί να προτιμάται από πολλούς Βολιώτες, χάρη στις εξαιρετικές λουτρικές υπηρεσίες που προσέφερε. Αρκετά νωρίς στη θερινή σεζόν ανακοινώνεται στον Τύπο η «Εναρξις λουτρών Αναύρου» (6/5/1929) κι όπως κάθε χρόνο η κίνηση τις επόμενες εβδομάδες σημειώνει προοδευτική αύξηση. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 20/5/1929 με τίτλο «Από την καλοκαιρινήν ζώνην του Βόλου – Η κίνησις εις τα λουτρά του Αναύρου – Λουτρά, ηλιοθεραπεία, κουτσομπολιό – Μερικά σκίτσα και εντυπώσεις», περιγράφονται οι πρώτες παρατηρήσεις στην εν λόγω πλαζ, κατά την έναρξη της θερινής περιόδου. Σημειώνεται η μετάβαση των λουόμενων με τον τροχιόδρομο της πόλης ή το τρενάκι για τις Μηλιές, κάτω από όχι και ιδιαίτερα ευχάριστες συνθήκες από την πολυκοσμία. Η εμφάνιση των πρώτων λεωφορείων ανταγωνίζεται το «θεριό», που εξακολουθεί να έχει την προτίμηση των επιβατών, αν και τα αυτοκίνητα θεωρούνταν πιο σίγουρα, σύμφωνα με το συντάκτη του άρθρου. Ετούτος χαρακτηρίζει τον Αναυρο σαν το «Φάληρον του Βόλου» και καταγράφει τα δρώμενα που συνδυάζουν κολύμπι, ηλιοθεραπεία αλλά και ..κουτσομπολιό!
Ολες οι κοινωνικές τάξεις και οι ηλικίες συναντιούνται στον Αναυρο, τα νεανικά φλερτ δεν λείπουν και ο καθένας απολαμβάνει τη θάλασσα με τον τρόπο του. Και καταλήγει το άρθρο «… οι ζέστες άρχισαν και ο κόσμος αθρόως σπεύδει προς τον Αναυρον», καταδείχνοντας την αυξανόμενη, προϊόντος του καλοκαιριού, κίνηση στην παλιότερη παραλία του Βόλου.
***
Η λουτρική δραστηριότητα διαφοροποιείται πλέον με τα μικτά μπάνια στις ελεύθερες παραλίες (Πευκάκια – Αλυκές ), όπως και στην οργανωμένη πλαζ των Αλυκών. Αλλά οι μισθωτές της πλαζ του Αναύρου επιμένουν παραδοσιακά και μισθώνουν ολόκληρη τη παραλία από τον Αγιο Κωνσταντίνο ώς τις εκβολές του χειμάρρου, προκειμένου ν’ απαγορεύσουν τα ελεύθερα μπάνια σε αυτή, κάτι που επιτυγχάνεται αφού εκδίδεται και σχετική διαταγή του Λιμεναρχείου, ώστε οι λουόμενοι να εισέρχονται μόνο στην οργανωμένη πλαζ. Η σχετική ανακοίνωση είναι σαφής:
«Λουτρά Αναύρου – Γνωστοποίησις
Η διεύθυνσις των λουτρών Αναύρου γνωστοποιεί προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, ότι συμφώνως της συμβάσεως η θαλασσία περιφέρεια από του Αγίου Κωνσταντίνου μέχρι των εκβολών του Αναύρου ανήκει εις την επιχείρησιν λουτρών και ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρώς η λήψις θαλασσίων λουτρών συμφώνως και της διαταγής του Λιμεναρχείου εκτός των λουτήρων της εταιρείας, πας δε συλλαμβανόμενος λουόμενος εις την άνω περιοχήν θέλει καταγγελθή αρμοδίως» (3/7/1929).
Το ζήτημα με τη χρήση της αναφερόμενης παραλίας και την περίφραξή της παρουσιάζεται για δεκαετίες και αμφισβητούνταν τα όρια δικαιοδοσίας της επιχείρησης των λουτρών Αναύρου. Ανάλογες απαγορεύσεις συναντούμε ώς τα πρώτα πολεμικά χρόνια, όπως έχουμε αναφέρει σε παλιότερα καλοκαιρινά άρθρα μας.
Ο περιορισμός της κίνησης γενικότερα στον Αναυρο το καλοκαίρι του 1929, λόγω των Αλυκών ή άλλων συγκυριών, φαίνεται και από την παρακάτω ανακοίνωση του ομώνυμου κέντρου, που περιορίζει τις παροχές του στη μέση του καλοκαιριού:
«Η διεύθυνσις του παραλιακού κέντρου Αναυρος ειδοποιεί την αξιότιμον πελατείαν της ότι από σήμερον παύει λειτουργούν το τμήμα του εστιατορίου καθώς και η παράθεσις των επί παραγγελία γευμάτων» (28/7/1929).
Πάντως, παρά τις όποιες διακυμάνσεις Αναυρος, Πευκάκια και Αλυκές παρέμεναν για δεκαετίες οι κύριοι «λουτρώνες» της πόλης του Βόλου.
Συνεχίζεται…
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
