Συνεχίζουμε σήμερα την περιδιάβασή μας στα δημοσιεύματα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ από τη θερινή επικαιρότητα του 1919, δηλαδή ακριβώς πριν από έναν αιώνα.
ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ – ΠΑΝΗΓΥΡΕΙΣ
Η καλοκαιρινή ειδησεογραφία δεν παραλείπει να ενημερώνει και για τις θρησκευτικές πανηγύρεις σε διάφορες εξοχές, τόσο κοντά στην πόλη, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας και του Πηλίου. Ετούτοι οι εορτασμοί κι εκείνη την εποχή, πέρα από τις λατρευτικές εκδηλώσεις, συνοδεύονταν συνήθως από λαϊκό γλέντι, αποτελώντας για τον κόσμο μια σημαντική ψυχαγωγική διέξοδο, για αυτό και συνέρρεαν πλήθη προσκυνητών – πανηγυριστών. Η θρησκευτική ευλάβεια συνδυαζόταν τις πιο πολλές φορές με διασκέδαση σ’ ένα απόλυτα ταιριαστό και αποδεκτό δέσιμο, που προέκυπτε από την εσωτερική ανάγκη των ανθρώπων για ψυχική ικανοποίηση κι ευφροσύνη στα θεία και τα ανθρώπινα.
Μια πανήγυρη, που τη συναντούμε και τα καλοκαίρια της επόμενης δεκαετίας, είναι κι εκείνη του Προφήτη Ηλία στον ομώνυμο λόφο των Αλυκών. Τότε δεν είχε δημιουργηθεί ακόμη ο οικισμός των Νέων Παγασών και η περιοχή ήταν έρημη με κτήματα και καλύβια, αλλά κοντά στην πόλη και εύκολα προσβάσιμη. Στην τέλεση και την οργάνωση της θρησκευτικής πανήγυρης πρωτοστατούσε εκείνα τα χρόνια ο Ανδρέας Χριστόπουλος, αδερφός του ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου, ως επικεφαλής της επιτροπής του ναΐσκου και φερόμενος ως ένας εκ των ιδρυτών – κτητόρων του. Ας δούμε την ανακοίνωση για τον εορτασμό στις 20 Ιουλίου του 1919:
«Η εορτή του Προφήτου Ηλιού
Αύριον εορτήν του Προφήτου Ηλιού εορτάζει ο φερώνυμος παρά τον λόφον της Αλυκής (Παγασαί) ναός, τελουμένης σήμερον την 6ην απογευματινήν αγρυπνίας μετ’ αρτοκλασίας, αύριον δε την πρωίαν την 9ην π.μ. άρχεται η θεία λειτουργία κατά την οποίαν θα ιερουργήση ο πάτερ Γαβριήλ της Επισκοπής. Η πανήγυρις έσεται διήμερος, καλούνται δε οι φιλέορτοι και φιλόθρησκοι όπως προσέλθωσιν. Η διαμονή των προσκυνητών, περιποίησις και η ύδρευσις αυτών έχει εξασφαλισθή εκ μέρους του επιτρόπου κ. Ανδρέου Α. Χριστοπούλου» (19/7/1919).
Η εορτή του Προφήτη Ηλία πάντοτε προσέλκυε πλήθη προσκυνητών και στις επόμενες δεκαετίες, που κατέφθαναν κυρίως με τις βενζίνες στην πλαζ των Αλυκών, συνδυάζοντας την προσκύνηση με θαλασσινή βόλτα και μπάνιο.
***
Η πανήγυρη στο νησί Τρίκερι για την ανεύρεση της εικόνας της Παναγίας στις 9 – 10 Σεπτεμβρίου θεωρείται ίσως ο πλέον προσφιλής εορτασμός στην περιοχή του Παγασητικού. Διαχρονικά συνέρρεαν και συρρέουν ώς σήμερα πλήθη προσκυνητών από διάφορα μέρη του Πηλίου, του Αλμυρού, της Β. Εύβοιας, τον Βόλο κ.ά., εκτός βέβαια από τα χρόνια 1947 – 1953 που το γραφικό νησάκι αποτελούσε τόπο εξορίας γυναικών. Η εικόνα της Παναγίας της Τρικεριώτισσας είναι μια από τις πλέον λαοφιλείς με τους πιστούς να προσέρχονται κατά χιλιάδες στη χάρη της. Στην τοπική ειδησεογραφία, σχεδόν κάθε χρόνο, δημοσιεύονται ανακοινώσεις για την επικείμενη πανήγυρη με δρομολόγια από διάφορα μέρη προς το νησί Παλαιό Τρίκερι ή ακόμη ειδήσεις που κάνουν λόγο, μια – δυο μέρες αργότερα, για τον διήμερο και πολλές φορές τριήμερο εορτασμό, την πυκνή προσέλευση του κόσμου και τυχόν άλλες λεπτομέρειες. Κατόπιν… εορτής είναι και η ολιγόγραμμη αναφορά για την πανήγυρη στα 1919, όπου η καλοκαιρία συνέβαλε στη μεγάλη κοσμοσυρροή:
«Η Πανήγυρις των Τρικκέρων.
Ασυνήθης ήταν η συρροή κόσμου εις την πανήγυριν της Παναγίας των Παλαιών Τρικκέρων. Τα εκτελούντα εκτάκτως το δρομολόγιον μέχρι Τρικκέρων ατμόπλοια, μετέφερον εκεί πλήθος κόσμου. Η δε γαληνιαία θάλασσα ηυνόησε πολύ τα ταξείδια των ατμοπλοίων. Οι περισσότεροι προσκυνηταί είχον μεταβή από προχθές και επέστρεψαν χθες το απόγευμα» (11/9/1919).
Το πανηγύρι της Παναγίας στο Παλαιό Τρίκερι οριοθετεί κατά κάποιον τρόπο και το τέλος του καλοκαιριού.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ «ΠΕΝΙΕΣ»
Στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ εκείνης της εποχής, όπως και αργότερα, συναντούμε στην πρώτη σελίδα τη σχεδόν καθημερινή στήλη με τίτλο «Πενιές», που παρατίθενται σύντομες αναφορές και σχόλια για πτυχές της καθημερινότητας πάντοτε με εύθυμη κι ενίοτε καυστική διάθεση. Επιγραμματικές επισημάνσεις που αναδεικνύουν λεπτομέρειες της επικαιρότητας με χιούμορ και παραστατικότητα.
Τους καλοκαιρινούς μήνες οι «Πενιές» περιέχουν, όπως είναι αναμενόμενο, επίκαιρες αναφορές σχολιάζοντας στιγμές από τις θερινές δραστηριότητες. Σταχυολογούμε κάποιες από το καλοκαίρι του 1919.
Αρχές Ιουνίου και η επισήμανση αφορά στις πρώτες έντονες ζέστες, που σημειώνονται απότομα με καυτό λίβα. Η βραδινή δροσιά του Παγασητικού απαλύνει κάπως την κατάσταση, όπως και το κατάβρεγμα των δρόμων:
« – Ο Ιούνιος παρουσιάσθη με βαρύν οπλισμόν χθες και έκαμε όλους τους συμπολίτας να… ιδρώσουν.
– Η ζέστη ανυπόφορη καθ’ όλην την ημέραν και μόνον το βράδυ ανεστάλη, ευγενώς μεσολαβήσαντος του Παγασητικού και αποστείλαντος ολίγη δροσιά.
– Μαζί με την βαρειά ζέστη ο καλός ο Ιούνιος μας κατέστησε γνωστόν ότι εξακολουθεί τας στενάς σχέσεις με τον παλαιόν του γνώριμον τον λίβα.
– Ο οποίος μας επεσκέφθη χθες ανιχνευτικώς χωρίς να κάμη πλήρη εμφάνισιν…
– Αλλως τε το αυτοκίνητον καταβρεκτήριον έλαβε αρκετά μέτρα προς καταστολήν τυχόν επαναστατικής τάσεως…» (4/6/1919).
Αντίθετα, δροσερός παρουσιάζεται ο Ιούλιος με τον κόσμο να προτιμά βόλτα στον Αναυρο και μετάβαση με βάρκα ώς τα Πευκάκια, όπου ήδη λειτουργούσε το ομώνυμο κέντρο, προκειμένου ν’ απολαύσει τη δροσιά:
« – Αυτές τις ημέρες ο μπάτης, ιδίως τες απογευματινές ώρες είνε απαράμιλλος. Μερικοί, πολύ λίγοι, που ξέρουν την απόλαυσίν του πηγαίνουν με βάρκα έως τα Πευκάκια.
– Αλλά η καλλιτέρα ψυχαγωγία είνε να απολαμβάνης τον μπάτην το απόγευμα από την ανατολική πλευρά της Γορίτσης…» (9/7/1919).
Η σχετικά δροσερή κατάσταση φαίνεται πως γρήγορα άλλαξε, αφού δύο μέρες αργότερα έπιασε ζέστη και η απογευματινή μπουκαδούρα μόνο αναχαίτιζε κάπως τον καύσωνα:
« – Ζέστη αρκετή αυτές τις μέρες. Ευτυχώς όμως που δεν έχομεν λίβαν. Και να ευγωνομούμεν τον Παγασητικόν που παρέχει άφθονη μπουκαδούρα, όπως λένε οι θαλασσινοί…» (11/7/1919).
Βρισκόμαστε πια στην καρδιά του καλοκαιριού και οι παραλίες γεμίζουν κόσμο που απολαμβάνει τη δροσιά της θάλασσας. Εκτός από τον Αναυρο, που τον επισκέπτονται πλούσιοι και φτωχοί, και τα Πευκάκια, πολλοί προτιμούν να μεταβαίνουν και στην περιοχή της Αγριάς ή ακόμη πιο μακριά:
« – Τα Πευκάκια κάθε πρωί συγκεντρώνουν κόσμο.
– Λίγη βάρκα, λίγη εξοχή, ένα μπάνιο και κατόπιν ελεύθερο ξάπλωμα στον γιαλό, είναι πράγματα ομολογουμένως ελκυστικά.
– Κρίμα όμως ότι η απέναντι παραλία δεν έχει την απαλή αμμουδιά που θα ζήλευε κανένας.
– Ευτυχής ως προς αυτό η Αγριά με τη γραφική δαντελένια ακρογιαλιά της που τραβάει απ’ το Σατραλί προς τα Πλατανίδια.
– Χαρά Θεού να τη βλέπης μόνον.
– Προς το παρόν ημείς ας είμεθα ευχαριστημένοι με το βολιώτικο Φάληρον, τον Άναυρόν μας.
– Εχει και αυτός τα πλεονεκτήματά του, εκ των οποίων το σπουδαιότερον ότι είναι κοντά και προσφέρεται να δροσίζη, μετά της αυτής προθυμίας, πλουσίους και πένητας…» (23/7/1919).
Φθάνοντας στον Δεκαπενταύγουστο φαίνεται πως η ζέστη συνεχιζόταν, παρά τα σημάδια πιθανής βροχής. Οι υψηλές θερμοκρασίες εξακολουθούν και αναγκάζουν τον κόσμο να ψάχνει για δροσιά:
« – Η χθεσινή ζέστη ήτο ανυπόφορος.
– Μεσ’ στο καμίνι αυτό δεν έλειψαν οι προβλέψεις περί βροχής, ως εκ της εμφανίσεως μικρών νεφών στο Πήλιον.
– Ας ελπίσωμεν, ότι δεν θα είνε ανεκπλήρωτοι πόθοι
– Πολύς κόσμος ανεζήτησεν δροσιάν εις τον Αναυρον και τα Πευκάκια
– Το τρενάκι πηγαινοέρχεται στον Αναυρο καταφορτωμμένο…» (17/8/1919).
Στο ίδιο μοτίβο ο καιρός τις επόμενες μέρες με ανάλογες επισημάνσεις στις «Πενιές»:
« – Η ζέστη εννοεί να μην αφήσει την έντασίν της
– Ευτυχώς που ο Παγασητικός, ιδίως τες βραδινές ώρες, μας χαρίζει τον δροσερόν μπάτην…» (19/8/1919).
Σύντομα όμως εμφανίζονται τα πρώτα φθινοπωρινά σημάδια, αλλά φαίνεται πως το καλοκαίρι παραμένει… δυναμικά:
« – Η χθεσινή μέρα πολύ μας κατσούφιασε
– Η βροχή εξασφαλίσθη αλλά οι κ.κ. …ειδικοί διαφωνούν περί της διάρκειάς της
– Το πρωί μέχρι και των απογευματινών ωρών είχαμε αρκετό λιοπύρι.
– Ο μπάτης όμως ήτο πολύ ζωηρός και δροσερός ιδίως εις την παραλίαν και τον Αναυρον.
– Οπου η εκλεκτή συγκέντρωσις απελάμβανε την θαλασσίαν ζείδωρον αύραν.
– Από την δύναμι του μπάτη εσχίσθη και το πανί που είνε απλωμένο διά τον ήλιο εις το υπόστεγον του Αναύρου.
– Το γεγονός εθεωρήθη από πολλούς δυσοίωνον περί της διαρκείας της λουτρικής σεζόν» (20/8/1919).
Ομως από το ίδιο βράδυ η κατάσταση άλλαξε και το καλοκαίρι έδειξε πως φθάνει στο τέλος του. Η νυχτερινή βροχή, δυνατή, αλλά και … καθαρτήρια, μάλλον στενοχώρησε και κάποιους:
« – Η ραγδαία βροχή που άρχισε από το προχθεσινόν μεσονύκτιον διαρκέσασα μέχρι της πρωίας με πολλήν έντασιν, εδρόσισε τον καιρόν.
– Τα πυκνά δε σύννεφα που μας σκέπασαν, μας κάνουν να πιστεύσωμεν ότι αφήσαμε το καλοκαίρι.
– Με τη βροχή εκκαθαρίσθησαν και οι δρόμοι της πόλεώς μας μια χαρά.
– Οσον και αν εγυρεύετο η βροχή εν τούτοις υπάρχουν και εκείνοι που δεν παρηγορούνται με την μεταβολή αυτή…» (21/8/1919).
***
Η αστάθεια του καιρού συνεχίζεται με συνεχείς μεταβολές και η καταγραφή στις «Πενιές» είναι σαφής: « Η χθεσινή ημέρα αντιπροσώπευσε και τας τέσσαρας εποχάς του έτους…» (25/8/1919).
Ανάλογες παρουσιάζονται και οι αναφορές στις «Πενιές» στις αρχές Σεπτεμβρίου πλέον. Παρά τον ήπιο σχετικά καιρό που βέβαια άλλοτε θύμιζε καλοκαίρι και άλλοτε φθινόπωρο, ο κόσμος προτιμά πια το εσωτερικό των διαφόρων παραλιακών κέντρων (2/9/1919). Η απαλή φθινοπωρινή δροσιά θεωρείται ιδανική για παραθαλάσσιο περίπατο ίσαμε τον Αναυρο. Στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου ήδη καθαρίζονται τα βαρέλια για να δεχθούν τη νέα παραγωγή κρασιού (14/9/1919).
Η φθινοπωρινή εικόνα, με καλοκαιρινές πινελιές, εξακολουθεί, αλλά ο κόσμος εγκαταλείπει τις θερινές του συνήθειες. Αν και ο καιρός είναι ιδανικός για βαρκάδα στο λιμάνι, ελάχιστοι τις προτιμούν, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε λίγες εβδομάδες πρωτύτερα (26/9/1919).
Κάπως έτσι ολοκληρώνεται το καλοκαίρι του 1919, μέσα από τις επιγραμματικές κι ευτράπελες συχνά αναφορές της στήλης «Πενιές», εκατό χρόνια πρωτύτερα.
Επί του παρόντος ας απολαύσουμε, όπως και όσο μπορούμε, το καλοκαίρι του 2019.
Γρηγόρης Καρταπάνης
