Γρ. Καρταπάνης:Παράνομη αλιεία – Λαθρεμπόριο: Παραβατικές συμπεριφορές στα 1921 -΄26

γρ-καρταπάνηςπαράνομη-αλιεία-λαθρε-585481

Πράξεις και συμπεριφορές αντίθετες προς τους νόμους πάντοτε συνέβαιναν και συμβαίνουν στη διαχρονική πορεία όλων των κοινωνιών για πολλούς και διάφορους λόγους, που αποτελούν αντικείμενο έρευνας από τους ειδικούς επιστήμονες. Παρανομίες κάθε μορφής και μεγέθους συγκροτούν ένα ατέρμονο, αρνητικό σύνολο και πολλές φορές προβληματίζουν για τη συχνότητα, με την οποία παρουσιάζονται. Για αυτό και η ειδησεογραφία, που πάντοτε καλύπτει αυτού του είδους τα φαινόμενα, αποδεικνύεται ενδιαφέρουσα, ακόμη και όταν έχουν περάσει κάμποσες δεκαετίες, αγγίζοντας τα όρια του αιώνα. Το ενδιαφέρον για τον σημερινό αναγνώστη παραμένει αμείωτο, καθώς πέρα από το «στόρι» των γεγονότων αυτό καθεαυτό, αναδεικνύονται τα κίνητρα των πράξεων, οι γενικότερες συμπεριφορές και η αντιμετώπισή τους από την κοινωνία. Το ύφος του γραπτού λόγου της εποχής προσδίδει μια επιπλέον γραφική διάσταση στα δημοσιεύματα, καθιστώντας τα ακόμη πιο προσιτά.

Στο σημερινό μας σημείωμα θα μεταφέρουμε κάποιες παραβατικές συμπεριφορές μέσα από την εφ. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ την περίοδο 1921 – ΄26. Εστιάζουμε την προσοχή μας σε φαινόμενα παράνομης αλιείας με δυναμίτη και διακίνηση ειδών λαθρεμπορίου, καταστάσεις που εμφανίζονταν συχνά προκαλώντας την κινητοποίηση των διωκτικών αρχών.

***

Η παράνομη αλιεία οριοθετείται σε δύο κατευθύνσεις, αλιεία σε απαγορευμένες περιοχές και με παράνομα μέσα. Στη δεύτερη περίπτωση ακραία έκφρασή της είναι η χρήση δυναμίτη, μια καταστροφική μέθοδος τόσο για τον ενάλιο πλούτο, όσο και για τους ίδιους τους… μπουρλοτιέρηδες. Είναι γνωστό πως με αυτόν τον τρόπο φονεύεται πολύ μεγαλύτερη ποσότητα ψαριών από τα αλιευόμενα και προκαλούνται αλλοιώσεις στη φυσιογνωμία του βυθού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ενώ είναι προφανής ο κίνδυνος που διατρέχουν οι ίδιοι οι δυναμιτιέριδες από τυχόν πρόωρη έκρηξη του πυρομαχικού. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις θανάτου ή σοβαρού τραυματισμού (ακρωτηριασμός, τύφλωση κ.ά.), που αναφέρονται κατά την αλιεία με δυναμίτη. Οι διωκτικές αρχές τις περισσότερες φορές ήταν αδύνατο να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το φαινόμενο από έλλειψη προσωπικού και κυρίως πλωτών, ταχύπλοων μέσων. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πόσο ελλιπής, σχεδόν αδύνατη, μπορεί να ήταν η αστυνόμευση σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές. Σε αυτό άλλωστε υπολογίζουν ακόμη και σήμερα οι παράνομοι αλιείς, αφού όπως γνωρίζουμε η ίδια τακτική εξακολουθεί να εφαρμόζεται, έστω και περιορισμένη. Ηταν και είναι γνωστή η αλιεία με δυναμίτη στις ακτές του Ανατολικού Πηλίου, που δύσκολα προσεγγίζονται. Αν και κατά περιόδους το φαινόμενο έπαιρνε διαστάσεις, η Πολιτεία φαινόταν αμήχανη να το αντιμετωπίσει επαρκώς, παρά τις διαμαρτυρίες επαγγελματιών ψαράδων και άλλων φορέων, λόγω της έλλειψης μέσων και προσωπικού, κατάλληλων για αυτόν τον σκοπό. Το παρακάτω δημοσίευμα είναι χαρακτηριστικό:

«Η καταδίωξις δυναμιτιστών.

Το Λιμεναρχείον απαντόν εις έγγραφον του επιμελητηρίου ζητούντος όπως καταδιωχθούν οι εν τω Παγασητικώ αλιεύοντες διά δυναμίτιδος, εγνώρισεν ότι λόγω ελλείψεως βενζινακάτου αδυνατεί να προβή εις την καταδίωξιν τούτων, απετάνθη δε διά τούτο προς το επί των Ναυτικών Υπουργείον, ζητούν την αποστολήν βενζινακάτου και αναλόγων ανδρών διά το πλήρωμά της. Το επιμελητήριον κατόπιν τούτου απηυθύνθη προς το Υπουργείον των Ναυτικών, παρακαλούν όπως εισακουσθεί η αίτησις του Λιμεναρχείου» (3/9/1921).

Οπως βλέπουμε, εκείνη την εποχή οι δυναμιτιστές δρούσαν ανεξέλεγκτα και μέσα στον Παγασητικό. Χαρακτηριστικό είναι και το επόμενο δημοσίευμα, που μας πληροφορεί για επιτυχία των διωκτικών αρχών, όταν συνελήφθησαν μπουρλοτιέρηδες στον Καντήραγα και δικάστηκαν στο Αυτόφωρο:

«Η παράνομος αλιεία. Χθες υπό του επ΄ Αυτοφώρου Πλημμελειοδικείου εδικάσθησαν οι: 1) Νικόλ. Σ. Παυλής, 2) Ζαχαρίας Γ. Παπαδόπουλος, 3) Μιλτιάδης Α. Βρεττός, διότι συνελήφθησαν την 21 τρέχοντος εις την θέσιν Καντήραγα αλιεύοντες διά δυναμίτιδος, εις 2 ½ μηνών φυλάκισιν και 500 δραχμών πρόστιμον. Το Δικαστήριον διέταξε και την δήμευσιν της λέμβου» (23/9/1924).

Υπήρχαν και πολλές επιτυχίες των αρμόδιων για την καταδίωξη αρχών με συλλήψεις δυναμιτιστών, στους οποίους επιβάλλονταν οι προβλεπόμενες ποινές. Πέρα από τη φυλάκιση και το πρόστιμο κατάσχονταν η βάρκα που χρησιμοποιούσαν, όπως και όλα τα σύνεργα και πυρομαχικά που υπήρχαν σε αυτήν.

Σε παλιότερο δημοσίευμά μας με περιστατικά από τη δράση των μπουρλοτιέρηδων είχαμε μνημονεύσει το τραγικό περιστατικό στον κάβο Αγκίστρι (1905), όπου από κάποια αστοχία εξερράγη πρόωρα ο δυναμίτης, με αποτέλεσμα ο ένας επιβαίνων να φονευθεί και ο άλλος να τραυματιστεί σοβαρά, ενώ διαλύθηκε η βάρκα. Ο τραυματίας διασώθηκε την τελευταία στιγμή από άλλο αλιευτικό σκάφος που ήταν εκεί κοντά, αλλιώς θα πνιγόταν. Τέτοια περιστατικά παρουσιάζονται συχνά στον τοπικό Τύπο, χωρίς όμως να αποθαρρύνουν τους δυναμιτιστές, που εξακολουθούσαν απτόητοι το φονικό έργο τους, παρά τα παθήματα των συναδέλφων τους. Η εμμονή τους σε αυτή τη μορφή ψαρέματος(;) διαπιστώνεται και από το γεγονός πως οι τραυματίες όταν ανάρρωναν, ακόμη και σακατεμένοι, συνέχιζαν την ίδια τακτική. Διαβάζουμε στο παρακάτω δημοσίευμα για σοβαρούς τραυματισμούς (ακρωτηριασμούς) παράνομων αλιέων στις Β. Σποράδες, όπου επίσης το φαινόμενο γνώριζε έξαρση:

« Η αλιεία διά δυναμίτιδος – Τραυματισμός αλιέων.

Ως αναφέρει ο αστυνομικός σταθμάρχης Τρικκέρων την 21ην παρελθόντος μηνός, μεταβάς ο Εμ. Μαργομένος παρά την θέσιν Γλώσσα, όπως αλίευση διά δυναμίτιδος, ετραυματίσθη εις την αριστεράν χείρα εξ’ αναφλέξεως της δυναμίτιδος καθ’ ην ώραν ητοιμάζετο να την ρίψη εις την θάλασσαν. Λόγω της σοβαρότητος του τραύματος η αριστερά χείρ του απεκόπη παρά τον καρπόν.

Επίσης εξ’ αναφλέξεως της δυναμίτιδος απεκόπη η αριστερά χείρ του Χρήστου Σωτηρίου, μεταβάντος τη νύκτα της 28 με 29 Ιουλίου παρά την θέσιν Σκάντζουρα – Ερημονήσια της Αλοννήσου προς αλιείαν διά δυναμίτιδος.

Εκ τούτων ο μεν πρώτος μετεφέρθη εις την πόλιν μας και νοσηλεύεται εις το Δημοτικόν Νοσοκομείον, ο δε δεύτερος εις την κλινικήν του κ. Κυρίτση» (7/8/1926).

***

Μία άλλη συνηθισμένη παραβατική συμπεριφορά, που παρατηρείται και στη δεκαετία του ’20, είναι εκείνη του λαθρεμπορίου. Διακινούνταν, χωρίς τα προαπαιτούμενα έγγραφα και παραστατικά, κυρίως είδη του ελληνικού μονοπωλίου, όπως και άλλα αγαθά, που στο νόμιμο εμπόριο επιβαλλόταν συνήθως υψηλή φορολογία. Καπνός, τσιγαρόχαρτο, οινόπνευμα, ποτά, καφές, ζάχαρη ήταν τα πιο συνηθισμένα στο λαθρεμπόριο. Κι εδώ η καταδίωξη των λαθρεμπόρων στη θάλασσα ήταν δύσκολη, αφού το Κράτος δεν διέθετε ταχύπλοα σκάφη, σε ικανό αριθμό, ώστε να πατάξει ή έστω να περιορίσει το φαινόμενο. Τα λαθρεμπορικά καΐκια προσορμίζονταν σε απόμερες ακρογιαλιές και ξεφόρτωναν το εμπόρευμά τους, το οποίο φυλασσόταν σε ασφαλείς κρύπτες προτού διοχετευθεί τμηματικά στο εμπόριο. Πιο συνηθισμένη παρουσιάζεται η αποκάλυψη των σημείων που κρύβονταν τα λαθραία, παρά η σύλληψη των λαθρέμπορων που έβρισκαν τρόπους να διαφεύγουν. Βέβαια το Κράτος προσπαθούσε με νόμους, που προέβλεπαν αυστηρές ποινές, να αποθαρρύνει τους παράνομους διακινητές, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, κάτι που επιτυγχανόταν μόνο με την απηνή καταδίωξη και την παραδειγματική τιμωρία τους. Ας πάρουμε μία ιδέα για την επιβολή ποινών σε λαθρεμπόρους:

«Η καταδίωξις του λαθρεμπορίου

Το Υπουργείον των Οικονομικών δι’ εγκυκλίου διαταγής του προς τας αστυνομικάς αρχάς του κράτους, εκοινοποίησε τον νόμον περί λαθρεμπορίας εισαγομένων και εξαγομένων ειδών. Κατά τον νόμον τούτον, του οποίου η ισχύς άρχεται από 15ης Μαΐου, οι συλλαμβανόμενοι ως διενεργούντες λαθρεμπόριον εξαγωγής θα υπάγωνται εις τας αυτάς ποινικάς διατάξεις υφ’ ας και οι λαθρέμποροι εισαγωγής ειδών. Διά του αυτού ωσαύτως νόμου εισάγεται η προφυλάκισις των λαθρεμπόρων και η παραπομπή αυτών δι’ απ’ ευθείας κλήσεως εις το Δικαστήριον και η δήμευσις των λαθρεμπορικών πλοίων χωρητικότητος κάτω των 50 τόννων» (6/5/1923).

Παρατηρούμε πως τα κυκλώματα ήταν διεθνή, καθώς υπήρχε τόσο εισαγωγικό, όσο και εξαγωγικό λαθρεμπόριο. Τα λαθρεμπορικά σκάφη ήταν συνήθως μικρά κι ευκίνητα, ώστε να κρύβονται και να αποφεύγουν τις ανεπιθύμητες καταστάσεις.

Οπως είπαμε και πιο πάνω, πιο συνήθεις υπήρξαν οι αποκαλύψεις κρυπτών με είδη λαθρεμπορίου, παρά η σύλληψη των ίδιων των διακινητών, που έβρισκαν τρόπους να ξεφεύγουν. Χαρακτηριστική η επόμενη περίπτωση αποκάλυψης σημαντικής ποσότητας καθαρού οινοπνεύματος στην έρημη, ακόμη τότε, περιοχή των Αλυκών:

«Η ανακάλυψις λαθρεμπορίου – Κατάσχεσις οινοπνεύματος.

Η υπηρεσία του τελωνείου επληροφορήθη χθες ότι εις την έναντι της πόλεώς μας ακτήν παρά τας Αλυκάς απεβιβάσθη, κατά την παρελθούσαν νύκτα, λαθρεμπόριον. Ο γραμματεύς του τελωνείου κ. Ξενοφός μετά πέντε τελωνοφυλάκων έσπευσεν αμέσως επιτόπου και κατόπιν επισταμένης ερεύνης ανεκαλύφθησαν εκατόν κιβώτια περιέχοντα δοχεία πλήρη καθαρού οινοπνεύματος συνολικού βάρους 2.500 οκάδων περίπου. Το οινόπνευμα τούτο κατεσχέθη και μετεφέρθη εις το τελωνείον, όπου διά πλειοδοτικής δημοπρασίας θα εκποιηθή. Οι λαθρέμποροι δεν ανεκαλύφθησαν» (6/2/1926).

***

Μόνο με τη χρήση ταχύπλοων βενζινοκίνητων σκαφών θα επιτυγχανόταν η πάταξη ή έστω η μείωση του λαθρεμπορίου. Για αυτόν τον σκοπό το Πολεμικό Ναυτικό εφοδιάστηκε στα 1926 – ΄27 με έξι ταχύπλοα μικρού εκτοπίσματος, σκάφη (με ενδείξεις Α1 έως Α6) που χρησιμοποιήθηκαν ως ακτοφυλακίδες και πλοιάρια δίωξης λαθρεμπορίου, περιορίζοντας ικανοποιητικά το φαινόμενο. Ηδη ο προϊστάμενος του Τελωνείου Βόλου ζητούσε από το αρμόδιο Υπουργείο να του χορηγηθεί πίστωση για την αγορά ταχύπλοου σκάφους, προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους λαθρεμπόρους. Το πρόβλημα παρουσίαζε έξαρση, καθώς φαινόμενα λαθραίας διακίνησης παρατηρούνταν ακόμη και μέσα στο λιμάνι του Βόλου με τα πλοία της ακτοπλοΐας. Το παρακάτω δημοσίευμα είναι κατατοπιστικό:

«Η καταδίωξις του λαθρεμπορίου.

Πληροφορούμεθα ασφαλώς, ότι ο κ. τελώνης Βόλου, όστις πλείστας μέχρι σήμερον έσχεν αφορμάς, ίνα πεισθή, ότι και διά του λιμένος της πόλεώς μας διεξάγεται λαθρεμπόριον, εξήτησε από το Υπουργείον Οικονομικών, όπως τω χορηγηθή πίστωσις διά την αγοράν βενζινακάτου, προς καταδίωξιν του λαθρεμπορίου. Ηδη εις την Εισαγγελίαν παρεπέμφθη μετά της σχηματισθείσης υπό του τελωνείου σχετικής δικογραφίας ο υπολογιστής του ατμόπλοιου Αλκμήνη όστις μετέφερε προ ημερών ποσότητας σιγαρόχαρτου λαθραίου και σιγαρέττων. Εκτός τούτου εσημειώθησαν και άλλα κρούσματα λαθρεμπορίου τα οποία περιήλθον εις γνώσιν του κ. τελώνου» (27/5/1926).

Τα παραπάνω δημοσιεύματα, αν και σύντομα, φανερώνουν ξεκάθαρα τις διαστάσεις των δύο παραβατικών φαινομένων, της αλιείας με δυναμίτη και της λαθρεμπορίας, στην περίοδο που αναφερόμαστε. Ανάλογες συμπεριφορές βέβαια παρατηρούνταν και σε άλλες χρονικές περιόδους, άλλοτε με έξαρση και άλλοτε με ύφεση, διακυμάνσεις που οφείλονταν στην αποτελεσματική ή όχι παρέμβαση των διωκτικών αρχών.

Αλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που μνημονεύουμε παρόμοια περιστατικά.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου