Η έως τώρα ενασχόλησή μας με την ποδοσφαιρική δραστηριότητα στον Βόλο και την περιοχή του κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου εστιάζεται κυρίως στο διάστημα από το 1929, όταν ιδρύεται η Ένωσις Ποδοσφαιρικών Σωματείων Θεσσαλίας (Ε.Π.Σ.Θ.) ως νόμιμη τοπική ποδοσφαιρική αρχή, υπαγόμενη στην Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.), ίσαμε τον Οκτώβριο του 1940 που ξέσπασε ο πόλεμος. Νωρίτερα όμως υπάρχει μια εκτενής και ενδιαφέρουσα προϊστορία, που οι απαρχές της εντοπίζονται προς τα τέλη της α’ δεκαετίας του 20ού αιώνα, με πρωταγωνιστές στελέχη του Γυμναστικού Συλλόγου Βόλου, καθώς πέρα από τον κλασικό αθλητισμό επιδίδονται και στο νέο, δυναμικό σπορ. Στα χρόνια που ακολούθησαν και παρά τις εμπόλεμες ή πολιτικά τεταμένες καταστάσεις (δεκ. του ’10) το βολιώτικο ποδόσφαιρο εξαπλώνεται κι ενισχύεται με την ίδρυση διαφόρων ανεπισήμων σωματείων. Οι Άγγλοι κυρίως ναύτες πολεμικών ή εμπορικών πλοίων που ελλιμενίζονταν στο λιμάνι του Βόλου σ’ αυτήν την περίοδο, μυούν τους νεόκοπους ντόπιους παίκτες στα μυστικά του ενδιαφέροντος αθλήματος. Ακολούθως η έλευση των προσφύγων προσδίδει επιπλέον ώθηση στην ανάπτυξη του ποδοσφαίρου, μιας κι ετούτο ήταν αρκετά διαδεδομένο στα μεγάλα αστικά κέντρα των αλησμόνητων πατρίδων. Έτσι φθάνουμε αισίως στις αρχές του 1926 οπότε διοργανώνεται το πρώτο τοπικό πρωτάθλημα με πρωτοβουλία του Δήμου Παγασών (Βόλου) και τη συνδρομή ιδιωτών χορηγών, συμβάλλοντας καθοριστικά σε μια οργανωμένη ποδοσφαιρική δραστηριότητα που επαναλαμβάνεται και τις επόμενες τρεις περιόδους, με τη διεξαγωγή τοπικών πρωταθλημάτων, ώς τα 1929 που ιδρύεται η ΕΠΣΘ με έδρα τον Βόλο και δικαιοδοσία σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, όπως άλλωστε δηλώνει και η ονομασία της, που για ιστορικούς λόγους διατηρείται έως σήμερα. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις απαρχές του βολιώτικου ποδοσφαίρου εμπεριέχονται στη μελέτη του Σωτήρη Γκανάτσιου «Το χθες και το σήμερα του Μαγνησιώτικου Ποδοσφαίρου», Βόλος 2004 και στην έρευνα του Χριστόφορου Σεμέργελη «Ιστορία του Μαγνησιώτικου Ποδοσφαίρου», περ. «Εν Βόλω» τ. 14 σελ. 39-42.
***
Στην παρούσα αναφορά μας θα εστιάσουμε την προσοχή μας στην πενταετία 1921 -΄25, δηλαδή την τελευταία περίοδο πριν από τη διοργάνωση των πρώτων ανεπίσημων, αλλά συγκροτημένων τοπικών πρωταθλημάτων. Μέσα από τα δημοσιεύματα της εφ. Ταχυδρόμος (1921, 1923 α’ εξάμηνο, 1924 και 1925) και της εφ. Σημαία (1925) θα προσπαθήσουμε ν’ αναδείξουμε πτυχές της ποδοσφαιρικής δραστηριότητας εκείνη την εποχή. Οι σχετικές δημοσιεύσεις είναι αρχικά ολιγάριθμες και μάλλον επιγραμματικές, γιατί καθώς φαίνεται το ποδόσφαιρο δεν συγκινούσε ακόμη ένα ευρύ σύνολο αναγνωστών, ώστε να του δοθεί χώρος, αντί κάποιων άλλων τοπικών ειδήσεων, στην περιορισμένη χωρητικότητα των δισέλιδων ή τετρασέλιδων τότε καθημερινών εντύπων. Προϊόντος του χρόνου τα δημοσιεύματα για το ποδόσφαιρο αυξάνονται, γεγονός που πιθανόν αποδεικνύει την αύξηση της αποδοχής του αθλήματος από τον κόσμο. Πάντως οι σχετικές αναφορές παραμένουν ολιγόγραμμες, απλά δηλωτικές των αγώνων, με σύντομες αναφορές, δίχως εκτενή ρεπορτάζ και εμπεριέχονται σε στήλες σύντομων ειδήσεων από τη ζωή της πόλης. Μολαταύτα ετούτες οι λιτές καταχωρήσεις μάς βοηθούν να συγκροτήσουμε μια ενδεικτική και σχετικά αντιπροσωπευτική εικόνα των ποδοσφαιρικών δράσεων στον Βόλο.
Οι ποδοσφαιρικές συναντήσεις που διεξάγονταν τότε, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου, μπορεί να διαχωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:
Α) Αγώνες τοπικών ομάδων με ναύτες αγγλικών πλοίων.
Β) Αγώνες τοπικών ομάδων με ομάδες πολεμικών πλοίων του ελληνικού στόλου.
Γ) Αγώνες μεταξύ τοπικών ομάδων α’ και β’.
Δ) Αγώνες σχολικών ομάδων.
Ε) Αγώνες με ομάδες άλλων περιοχών.
Δεν φαίνεται κάπου η διοργάνωση κάποιου τουρνουά με σειρά αγώνων και το πιθανότερο είναι να επρόκειτο για μεμονωμένες συναντήσεις.
Ας πάρουμε τα γεγονότα με χρονολογική σειρά.
***
1921
Η πρώτη, ποδοσφαιρικού περιεχομένου, καταχώριση επισημαίνεται στις 25/1/1921 και μας πληροφορεί για τη διεξαγωγή και το αποτέλεσμα του προηγηθέντα αγώνα ανάμεσα στον τοπικό Πηλέα και στην ομάδα αγγλικού ελλιμενιζόμενου πλοίου:
«Ποδοσφαιρικοί αγώνες
Γενομένων χθες ποδοσφαιρικών αγώνων μεταξύ του ποδοσφαιρικού συλλόγου της πόλεώς μας Πηλεύς και της ομάδος του εν τω λιμένι μας ορμούντος αγγλικού ατμοπλοίου RiverJajj, ανεδείχθη νικητής ο Πηλεύς με τέρματα 4 προς 0».
Πρόκειται για μια «κλασική» συνάντηση τοπικού σωματείου με Αγγλους ναύτες και η ευρεία επικράτηση του Πηλέα ασφαλώς και αποτελεί σημαντική επιτυχία, παρά τις όποιες περιορισμένες επιλογές παιχτών να είχε το πλήρωμα του καραβιού. Να σημειωθεί πως ο αναφερόμενος Πηλεύς ήταν από τις πρώτες οργανωμένες ομάδες εκείνα τα χρόνια (και νωρίτερα) και δεν έχει καμία σχέση με τον κατοπινό Πηλέα που ιδρύθηκε το 1928 από παίχτες του Κεραυνού και δραστηριοποιείται ώς τις μέρες μας.
***
Στις 24/3/1921 ανακοινώνεται πάλι επικείμενη συνάντηση του Πηλέα με ομάδα Αγγλων ναυτών, στην πλατεία Γεωργίου Α’, δηλαδή το σημερινό πάρκο Αγίου Κωνσταντίνου, όπως ευρέως αποκαλείται. Εκείνα τα χρόνια όλες οι ενδιαφέρουσες συναντήσεις διεξάγονταν εκεί, καθώς δεν υπήρχε κάποιο, έστω στοιχειωδώς, οργανωμένο γήπεδο. Στην ίδια ανακοίνωση σημειώνεται πως «αι εισπράξεις θα δοθούν υπέρ των οικογενειών των εφέδρων», δηλαδή για τους στρατιώτες που πολεμούσαν και βρίσκονταν μακριά από τα σπίτια τους. Ας μη λησμονούμε πως τότε διανύεται η περίοδος της Μικρασιατικής Εκστρατείας μ’ εκείνη την καταστροφική προέλαση βαθιά στην Τουρκία. Άρα ο αγώνας ήταν κατά κάποιο τρόπο φιλανθρωπικού χαρακτήρα.
Η διεξαγωγή του έγινε στις 29 Μαρτίου και δύο μέρες αργότερα έχουμε τη σχετική πληροφόρηση με αναφορά και του αποτελέσματος:
«Ποδοσφαιρικοί αγώνες
Προχθές Κυριακήν εγένοντο ποδοσφαιρικοί αγώνες μεταξύ της ποδοσφαιρικής ομάδος Άγγλων ναυτών του αγγλικού φορτηγού Ρίβερ Αράξις και του ποδοσφαιρικού συλλόγου Πηλεύς. Νικητής ανεδείχθη ο σύλλογος Πηλεύς με τέρματα 6 προς 2».
Άλλη μια εντυπωσιακή νίκη απέναντι στους Αγγλους ναύτες επέτυχε ο Πηλεύς. Το φορτηγό πλοίο River Araxis άνηκε στην εταιρεία Αμέρικαν Λέβαντ Λάιν και εκτελούσε δρομολόγια μηνιαία από τον Βόλο προς Νέα Υόρκη «και άλλους βορειοαμερικανικούς λιμένας» όπως φαίνεται στις σχετικές καταχωρίσεις.
***
1923
Πρώτες μέρες του χρόνου ανακοινώνονται οι αγώνες ποδοσφαίρου, βόλεϊ και πυγμαχίας που διεξάγονται «υπέρ προσφυγοπαίδων» με τη συνδρομή του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού. Πρόκειται δηλαδή για σύνολο αγωνισμάτων διαφορετικών αθλημάτων με φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Οι αγώνες είχαν αρχικά προγραμματιστεί για την Κυριακή 8 Ιανουαρίου, αλλά η παρατεταμένη κακοκαιρία οδήγησε σε δύο συνεχείς αναβολές για να διεξαχθούν τελικά στις 22 του μήνα με μεγάλη επιτυχία. Στο ποδόσφαιρο η συνάντηση Ομάς Προσφύγων – Πηλεύς έληξε 1-0. Η Ομάς Προσφύγων ασφαλώς αποτελεί τον πρώτο προσφυγικό ποδοσφαιρικό πυρήνα, που οδήγησε, ένα χρόνο αργότερα (1924), στην ίδρυση του αναγνωρισμένου σωματείου «Γυμναστικός Σύλλογος Προσφύγων», το οποίο δύο χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε Νίκη.
***
Παρούσα κι εκείνη την εποχή η μαθητική ποδοσφαιρική δράση, κάτι που δείχνει την αγάπη προς το νεόκοπο άθλημα από όλες τις ηλικίες. Οι μαθητικές ομάδες του Γυμνασίου, του Πρακτικού Λυκείου και της Εμπορικής Σχολής έδιναν συχνά (όπως και στα κατοπινά χρόνια) συναντήσεις μεταξύ τους. Διαβάζουμε σχετικά:
«Ποδοσφαιρικοί αγώνες
Σήμερον τρεις μ.μ. εν τη πλατεία Γεωργίου Α’ θα διεξαχθούν ποδοσφαιρικοί αγώνες με ελευθέραν είσοδον μεταξύ των ομάδων του Π.Σ.Β. Πηλεύς, Άμιλλα εκ γυμνασιοπαίδων και Ερμής από μαθητάς της Εμπορικής Σχολής» (18/3/23).
Η ομάδα Άμιλλα αποτελούσε προφανώς την εφηβική (β’ ομάδα) του Πηλέα, αποτελούμενη από μαθητές, κάτι που συνηθιζόταν εκείνα τα χρόνια και βέβαια αργότερα. Από την προηγούμενη δεκαετία δραστηριοποιούνταν αρκετές ομάδες (Χαραυγή, Ομόνοια, Άρης, Ελπίδα κ.α. – βλέπε Σ. Γκανάτσιος οπ.π.) που συνεργάζονταν ή συγχωνεύονταν μεταξύ τους διαφοροποιώντας διαρκώς τον τοπικό ποδοσφαιρικό χάρτη.
***
Στις 12/4/23 πληροφορούμαστε για την επικείμενη συνάντηση (Κυριακή 15/4) του Πηλέα με τους ναύτες (πάλι) του αγγλικού πλοίου River Araxes. Τελικά, όπως φαίνεται στο επόμενο δημοσίευμα, τους Αγγλους ναυτικούς αντιμετώπισε, με επιτυχία, το καινούργιο προσφυγικό σωματείο Ηρακλής:
«Ποδοσφαιρικοί αγώνες
Μίαν εξαιρετικήν επιτυχίαν εσημείωσαν οι προχθεσινοί αγώνες ποδοσφαιρίσεως μεταξύ της νεοσυσταθείσης ομάδος προσφύγων, Ηρακλής, έναντι της αγγλικής τοιαύτης River Araxes. Η ομάς Ηρακλής μετά ζηλευτής ταχύτητος, εσημείωσε 4 τέρματα έναντι ουδενός της αγγλικής τοιαύτης. Ο ενθουσιασμός της αντιπάλου ομάδος υπήρξε πρωτοφανής. Κατά την διεξαγωγήν του αγώνος διαιτητής υπήρξεν ο κύριος Μαλαμάκης». (19/4/1923).
Σχετικά με το προσφυγικό σωματείο Ηρακλής: Μάλλον πρόκειται για το ομώνυμο παράρτημα της Νίκης που αργότερα (1932) ανεξαρτητοποιήθηκε και εξακολουθεί να δραστηριοποιείται ώς σήμερα. Η ευρεία νίκη απέναντι στο πλήρωμα του πλοίου δείχνει την δυναμική του νέου συλλόγου.
***
Από τα τέλη Μαρτίου ώς τις αρχές Ιουνίου του 1923 ναυλοχούσε στον Βόλο μεγάλο τμήμα του ελληνικού στόλου, με επικεφαλής το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ», για την πραγματοποίηση ευρείας έκτασης πολεμικών γυμνασίων. Πάντοτε, κατά τον κατάπλου της μοίρας γυμνασίων του στόλου, στα διαλείμματα των ασκήσεων, οργανώνονταν ανάμεσα στις ομάδες των πλοίων και στα τοπικά σωματεία αγώνες ναυταθλητικοί, σκοπευτικοί και βεβαίως ποδοσφαιρικοί. Επισημαίνουμε πως οι ομάδες των πλοίων και κυρίως η μικτή ομάδα του στόλου στελεχώνονταν από κορυφαία ονόματα ποδοσφαιριστών εκείνης της εποχής που υπηρετούσαν τη θητεία τους, οπότε και τα ματς παρουσίαζαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στις 21/4 ανακοινώνεται στον Τύπο συνάντηση ποδοσφαίρου ανάμεσα στην ομάδα του στόλου (προφανώς μικτή) και τον Γυμναστικό Σύλλογο Βόλου την επομένη, αλλά όπως φαίνεται αγωνίστηκε ο Πηλεύς. Ο αγώνας διεξήχθη με μεγάλη επισημότητα, καθώς τον παρακολούθησαν οι τοπικές Αρχές, οι αξιωματικοί του στόλου και πλήθος κόσμου, σημειώνοντας σπουδαία επιτυχία. Η ομάδα του Ναυτικού υπερίσχυσε καθαρά του Πηλέα με 3-1 (23/4/1921). Κατά τη διάρκεια παραμονής του στόλου στον Βόλο προγραμματίστηκαν και άλλες ποδοσφαιρικές συναντήσεις που όμως αναβλήθηκαν είτε λόγω καιρικών συνθηκών, είτε από το φορτωμένο πρόγραμμα των γυμνασίων. Στις 27/4 ανακοινώνεται αγώνας της ομάδας του στόλου με τον Γυμναστικό Σύλλογο που αναβάλλεται για τις 6 Μαΐου, αλλά όπως φαίνεται ακολουθούν και άλλες αναβολές αφού δεν πραγματοποιείται το ματς ούτε στις 13/5. Τελικά το παιχνίδι θα γίνει στις 20 του μήνα, μαζί με αγωνίσματα στίβου και ρίψεων, που πάλι δόθηκε ιδιαίτερη επισημότητα. Η ποδοσφαιρική συνάντηση βρήκε τις ομάδες ισόπαλες με 2-2, αλλά στη σχετική είδηση δεν αναφέρεται πια τοπική ομάδα συμμετείχε.
Συνεχίζεται.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
