Με την κατ΄ έτος επισήμανση και παρουσίαση των ναυαγίων και των υπόλοιπων ατυχημάτων της ναυσιπλοΐας, τα σχετικά γεγονότα μπαίνουν σε μια σειρά, μέσα από την οποία καθίσταται πιο ευχερής η παραπέρα διερεύνηση και η διάκριση ανάλογα με την σοβαρότητά τους, την αιτία που τα προκάλεσαν και τον τόπο που συνέβησαν. Παρέχεται δηλαδή με αυτόν τον τρόπο μια συνεχής χρονική καταγραφή, ώστε, κάποια στιγμή, να συγκροτηθεί ένα «ναυαγιακό πανόραμα» των δυσάρεστων και οδυνηρών περιστατικών στις θάλασσες του Παγασητικού, των Αιγαιοπελαγίτικων ακτών του Πηλίου και των Β. Σποράδων.
Την παρουσίαση των ναυαγίων του 1920 στο προηγούμενο άρθρο μας, διαδέχεται ετούτη για τα αντίστοιχα συμβάντα του επόμενου χρόνου (1921). Μια πρώτη διαπίστωση αφορά στην ύπαρξη μικρότερου αριθμού τέτοιων γεγονότων απ’ ό,τι στο παρελθόν έτος. Ετούτο μπορεί να οφείλεται αφενός μεν στην ίδια την πραγματικότητα με τη μείωση των ναυτικών ατυχημάτων τη συγκεκριμένη χρονιά, αφετέρου δε στο γεγονός ότι κάποια συμβάντα δεν έφθασαν, για διάφορους λόγους, στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων. Σ’ ετούτη τη δεύτερη πιθανή περίπτωση ίσως συμβάλλουν καταλυτικά και τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα της εποχής. Από τον Νοέμβριο του 1920, με την παταγώδη αποτυχία των βενιζελικών στις εκλογές και την επικράτηση της φιλοβασιλικής παράταξης που επανέφερε στην Ελλάδα τον έκπτωτο βασιλιά Κωνσταντίνο, διαφοροποιείται ριζικά το πολιτικό πεδίο σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Επίσης, μέσα στο 1921 αρχίζει και εξελίσσεται η μάταιη εκστρατεία στα βάθη της Ανατολής, με τον στρατό να προωθείται πέρα από την γραμμή Εσκί – Σεχίρ (Δορύλαιο) – Αφιόν Καραχισάρ (Ακροηνό), ώστε να χτυπηθεί ο Κεμάλ στις βάσεις του, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της Άγκυρας! Η πολεμική και πολιτική επικαιρότητα στην εφ. Ταχυδρόμος είναι εξαιρετικά πλούσια και κυριαρχεί, πέρα από τα κεντρικά ρεπορτάζ, σε όλες τις στήλες της εφημερίδας, κάτι που αποβαίνει σε βάρος της υπόλοιπης (και της τοπικής) ειδησεογραφίας. Πιθανόν, με αυτή την εξέλιξη, να μην βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας και οι περιπτώσεις κάποιων ναυαγίων. Πάντως και μέσα στο 1921 συναντούμε κάποια αξιοπρόσεχτα συμβάντα που εμπλουτίζουν τη σχετική καταγραφή.
***
Η νέα χρονιά αρχίζει με ένα σοβαρό ναυτικό ατύχημα, πλοίου της ακτοπλοΐας, στις 2 Ιανουαρίου. Πρόκειται για το α/π Ανατολή της Ανατολικής Ατμοπλοΐας που προσάραξε σε βραχώδη ακτή της Σκιάθου, όταν βρέθηκε σε πυκνή ομίχλη κατά το δρομολόγιό του από Θεσσαλονίκη προς Βόλο. Στο πρώτο, σύντομο δημοσίευμα, που μας παρέχονται οι πρώτες, ασαφείς ακόμη, πληροφορίες, αναφέρεται πως το σκάφος προσάραξε στον ύφαλο Λευτέρη, στο μέσον του διαύλου Μαγνησίας – Σκιάθου, όπου είχαν συμβεί (όπως και κατοπινά) σημαντικά ναυάγια. Όμως από τον Απρίλιο του 1920 είχε τοποθετηθεί και λειτουργούσε φάρος, έπειτα από μια πρωτόγνωρη και τιτάνια προσπάθεια, για τις δυνατότητες της εποχής, εγκατάστασης τσιμεντένιου βάθρου πάνω στον επικίνδυνο ύφαλο και σ’ ένα δύσκολο σημείο με συνεχή ρεύματα και συχνό κυματισμό. Αλλά και αν λειτουργούσε ο φάρος, η ομίχλη αποτελεί για την ναυσιπλοΐα το σοβαρότερο εμπόδιο. Στην πρώτη αναφορά για το συμβάν επισημαίνεται πως η είδηση δεν είχε ακόμη πλήρως επιβεβαιωθεί.
«Προσάραξις ατμοπλοίου
Εγνώσθη χθες τη νύκτα ότι το ατμόπλοιον Ανατολή προσερχόμενον εκ Θεσσαλονίκης διά τον λιμένα μας, προσήραξεν παρά την θέσιν Λευτέρι της Σκιάθου, ένεκα πυκνής ομίχλης. Η είδησις λόγω του προκεχωρημένου της ώρας παρέμεινε ανεξακρίβωτος». (Ταχυδρόμος 3/1/21).
Την επομένη (4/1) σε εκτενέστερο μονόστηλο, με τίτλο «Λεπτομέρειαι της προσαράξεως της Ανατολής» δίνεται ακριβής πληροφόρηση για το ατύχημα. Το πλοίο είχε προσαράξει σε βραχώδη ακτή της Σκιάθου και μάλλον είχε υποστεί σοβαρές ζημιές, αλλά ευτυχώς επικρατούσε μπουνάτσα και δεν κινδύνευσε κανείς από τους επιβαίνοντες. Οι επιβάτες παραλήφθηκαν την επομένη από άλλο ατμόπλοιο που προσέγγισε την προσαραγμένη Ανατολή και αναμένονταν ναυαγοσωστικά ρυμουλκά για την αποκόλλησή της:
«Νεώτεραι πληροφορίαι αναφορικώς με την προσάραξιν του ατμοπλοίου Ανατολή αναφέρουν ότι τούτο, λόγω της πυκνής ομίχλης εξόκειλε παρά την θέσιν Αγκίστρι της Σκιάθου, σφηνωθέν εις βραχώδη ακτήν. Υπέστη σημαντικήν βλάβην η δεξιά μάσκα της πρώρας και το μηχανοστάσιον. Ευτυχώς δεν επεκράτει θαλασσοταραχή, θύματα δεν υπάρχουν. Οι επιβάται είκοσι περί τον αριθμόν μετεφέρθησαν χτες ενταύθα διά του ατμοπλοίου Αιγαίον. Εζητήθη η αποστολή ναυαγοσωστικού προς ρυμούλκησιν του ατμοπλοίου».
Λίγες μέρες αργότερα (8/1) πληροφορούμαστε την αίσια έκβαση της περιπέτειας. Το ατμόπλοιο, όπως φαίνεται δεν είχε υποστεί τελικά σημαντικές ζημιές και ήταν θέμα λίγων ημερών η ρυμούλκησή του στον Πειραιά για αποκατάσταση των βλαβών, αφού βέβαια ολοκληρώνονταν οι πρόχειρες παρεμβάσεις ώστε να καταστεί πλεύσιμο το προσαραγμένο σκάφος:
«Διά την ρυμούλκησιν της Ανατολής
Διά την ρυμούλκησιν του παρά το Αγκίστρι της Σκιάθου, εξοκείλαντος ατμοπλοίου Ανατολή, εστάλησαν εκ Πειραιώς δύο ρυμουλκά. Αι βλάβαι τας οποίας υπέστη το ατμόπλοιον τούτο έγινε τοιαύτα δυνάμεναι να επισκευασθώσι ευκόλως εις τα ναυπηγεία Πειραιώς».
Να σημειώσουμε ότι στο βορειοδυτικό άκρο της Σκιάθου προσάραξε έντεκα χρόνια αργότερα (8/2/32) το ατμόπλοιο Υπεροχή, ευτυχώς και αυτό χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.
Όσο για το ατμόπλοιο Ανατολή, ο καπετάν Αν. Τζαμτζής στο βιβλίο του «Ελληνική Επιβατική Ακτοπλοΐα α’ περίοδος 1830-1940» Εκδ. Finatec, στη σελ. 88 αναφέρειπως απωλέστηκε από θαλασσοταραχή, δίχως χρονική επισήμανση, προφανώς βέβαια μετά το ατύχημα της Σκιάθου.
***
Μπορεί στην περίπτωση της προσάραξης του α/π Ανατολή να επικρατούσε νηνεμία, οι σφοδρές γεναριάτικες φουρτούνες όμως δεν έλειψαν τουλάχιστον στο β’ μισό του μήνα. Σε δημοσίευμα με τίτλο «Η προχθεσινή τρικυμία» (Ταχυδρόμος 19/1/21), σημειώνονται δύο ναυάγια ιστιοφόρων σε Πλατανιά και Καλά – Νερά. Μάλιστα στο πρώτο συμβάν υπήρξε σύγκρουση σκαφών που πιθανότατα να προήλθε από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Διαβάζουμε σχετικά: «Ναυάγιον ιστιοφόρου. Εις το ενταύθα λιμεναρχείον ελήφθη χθες τηλεγράφημα αγγέλον ότι το ιστιοφόρον του Ι. Βισβίκη εβυθίσθη παρά την θέσιν Πλατανιά της περιφερείας Προμυρίου συνεπεία συγκρούσεως μετά του ιστιοφόρου Ευαγγελίστρια».
Στο άλλο συμβάν, στα Καλά – Νερά το πλεούμενο παρασύρθηκε από τα κύματα, ενώ ήταν φουνταρισμένο και αγνοούνταν η τύχη του. Τι απόγινε τελικά το σκάφος δεν γνωρίζουμε αφού τις επόμενες μέρες δεν παρέχεται κάποια σχετική πληροφορία:
«Ιστιοφόρον αγνοούμενον
Επίσης ανηγγέλθη εις το λιμεναρχείον ότι το ιστιοφόρον Νέος Απόστολος του πλοιάρχου Αθαν. Καρπόνη ηγκυροβολημένον εις Καλά Νερά, εξέφυγε του αγκυροβολίου, λόγω της σφοδράς θαλασσοταραχής και ήδη αγνοείται η τύχη του».
***
Προς τα τέλη Ιανουαρίου του 1921 καταγράφεται άλλο ένα σοβαρό ναυάγιο πλοίου της ακτοπλοΐας που δεν συνέβη βέβαια στις θάλασσες της Μαγνησίας, αλλά στην Αντίμηλο. Επρόκειτο για το α/π Μαργαρίτα της ναυτικής εταιρίας Σταματόπουλου που εκτελούσε το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη – Βόλος – Χαλκίδα – Πειραιά και συνέχιζε στις Κυκλάδες φθάνοντας προφανώς στην Κρήτη, όπως γίνονταν στις δρομολογιακές συνδέσεις εκείνα τα χρόνια. Δηλαδή μερικές μέρες νωρίτερα από το τραγικό συμβάν το πλοίο είχε διέλθει και από το Βόλο, όπως σημειώνεται στο σχετικό δημοσίευμα. Ως πιθανές αιτίες του ναυαγίου αναφέρονται η πρόσκρουση σε ύφαλο λόγω της πυκνής ομίχλης, χωρίς ν’ αποκλείεται η επαφή σε νάρκη, απομεινάρι του α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως είχε συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις. Ευτυχώς διασώθηκαν όλοι οι επιβαίνοντες:
«Η Μαργαρίτα κατεβυθίσθη
Ελήφθη χθες τηλεγράφημα αγγέλον ότι το ατμόπλοιον Μαργαρίτα των κ.κ. Αδελφών Σταματοπούλου το οποίον την παρελθούσαν Πέμπτην είχε αναχωρήσει εκ του λιμένος μας, κατεβυθίσθη παρά την Αντίμηλον. Λεπτομέρειαι του ναυαγίου δεν διεβιβάσθησαν μέχρι χθες το εσπέρας. Φαίνεται ότι το ατμόπλοιον τούτο λόγω της πυκνής ομίχλης την οποίαν ενδέχεται να συνήντησε κατά τον πλουν προσέκρουσεν επί υφάλου. Δεν αποκλείεται εν τούτοις να κατεβυθίσθη συνεπεία συγκρούσεως επί νάρκης. Το μόνον εξακριβωμένον γεγονός το οποίον υπήρχε μέχρι χθες ήτο ότι το πλήρωμα και οι επιβάται της Μαργαρίτας διεσώθησαν άπαντες». (Ταχυδρόμος 27/1/21).
Παρ’ ότι το περιστατικό είναι ιδιαίτερα σοβαρό δεν υπάρχει, στις επόμενες μέρες κάποια σχετική είδηση.
***
Τα ναυάγια μικρών ιστιοφόρων παρουσιάζονται συχνά στους χειμερινούς μήνες, ειδικά όταν ταξίδευαν φορτωμένα. Ευάλωτα στις άγριες διαθέσεις του καιρού δεν κατάφερναν, πολλές φορές, ν’ ανταπεξέλθουν στο επίπονο ταξίδι τους, ειδικά σε αλίμενες και εκτεθειμένες σε τρικυμία περιοχές. Συχνά τα ναυάγια αυτά συνοδεύονταν από ανθρώπινες απώλειες, αλλά ευτυχώς στο παρακάτω συμβάν δεν υπήρξαν θύματα:
«Ναυάγιον ιστιοφόρου.
Μεταξύ Βενέτου και Πουρίου εναυάγησε προ ημερών το ιστιοφόρον του Κ. Κούτρα, όπερ μετέφερε εκ Πουρίου εις Βένετον φορτίον οίνου και διάφορα άλλα είδη. Το πλήρωμα εσώθη». (Ταχυδρόμος 2/2/21).
***
Ο φουρτουνιασμένος Φλεβάρης εκείνης της χρονιάς προκάλεσε σοβαρές δυσκολίες στη ναυσιπλοΐα, εμποδίζοντας τα εμπορικά ιστιοφόρα στην απρόσκοπτη εκτέλεση των πλόων τους. Η αδυναμία μετάβασης και προσέγγισης στα χωριά του Ανατ. Πηλίου προκάλεσε έλλειψη αλεύρων και άλλων φαγώσιμων, ώστε να παρουσιαστεί πρόβλημα στη διατροφή των κατοίκων των περιοχών αυτών:
«Καθυστέρησις σίτου λόγω τρικυμίας
Πληροφορούμεθα ότι ιστιοφόρα με σιτοφορτία προοριζόμενα δια τους κατοίκους της Ανατ. πλευράς του Πηλίου δεν ηδυνήθησαν λόγω της θαλασσοταραχής να φθάσωσι εις τον προορισμό τους και τοιουτοτρόπως υπάρχει κίνδυνος ελλείψεως ψωμιού εις την Ανατ. πλευράν του Πηλίου». (Ταχυδρόμος 13/2/21).
Με την πάροδο του χειμώνα φαίνετε πως εξέλειπαν και τα ναυάγια στην περιοχή της Μαγνησίας ,καθώς ολόκληρο σχεδόν το επόμενο διάστημα του χρόνου, ώς τον Δεκέμβρη, δεν καταγράφονται στον τύπο ανάλογα περιστατικά μόνο ένα «παρ’ ολίγον ναυάγιον» – όπως χαρακτηριστικά επιγράφεται το σχετικό δημοσίευμα – που συνέβη στο λιμάνι του Βόλου. Πρόκειται για ένα συμβάν με κάποια παιδιά που πήραν, μόνα τους προφανώς, μία βάρκα για να κάνουν βόλτα και κόντεψε να επέλθει ανατροπή:
«Χθες την 6 μ.μ. παρ’ ολίγον θα εγένετο προ του Ακταίου, ναυάγιον μιας μικρής αλιευτικής λέμβου επί της οποίας επέβαινον μικροί μαθηταί και άλλα παιδιά, άνευ λεμβούχου». (Ταχυδρόμος 17/5/21).
***
Το 1921 όμως έμελε να ολοκληρωθεί με ένα τραγικό ναυάγιο ιστιοφόρου, μέσα στον Παγασητικό παραμονές Χριστουγέννων. Οι χειμωνιάτικες φουρτούνες σάρωναν τις αλίμενες ακτές του κόρφου, παρασύροντας όποιο πλεούμενο δεν βρισκόταν σε ασφαλές σημείο. Διαβάζουμε σχετικά:
«Ναυάγιον ιστιοφόρου
Το Λιμεναρχείον Βόλου πληροφορείται εξ’ Αγριάς ότι την εσπέραν της παρελθούσης Κυριακής το ιστιοφόρον του πλοιάρχου Παναγιώτου Πάγια εκ Σκύρου, εναυάγησεν εις την παραλίαν των Λεχωνίων λόγω τρικυμίας. Ο πλοίαρχος επνίγη το δε πλοίον συνετρίβη». (Ταχυδρόμος 25/12/21).
***
Η έλλειψη καταγραφής ναυαγίων για δέκα περίπου μήνες διακόπτεται με το παραπάνω οδυνηρό συμβάν. Το 1921 θα εκπνεύσει με ένα τραγικό ναυάγιο, υπενθυμίζοντας πως κατά τη χειμερινή περίοδο γίνεται αναπόφευκτη η πρόκληση τέτοιων περιστατικών.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
