Η αποκάλυψη άγνωστων ναυαγίων και άλλων ναυτικών ατυχημάτων κατά την διερεύνησή μας στις παλιές τοπικές εφημερίδες, προσδίδει στη σχετική προσπάθειά μας ενδιαφέρουσα εξακολούθηση, ώστε να επισημανθούν, με την καλύτερη δυνατή πληρότητα, ετούτα τα περιστατικά που συνέβησαν στη θαλάσσια περιοχή της Μαγνησίας και των Β. Σποράδων τον 20ό αιώνα.
Οπισθοχωρώντας στον χρόνο, εντοπίζουμε από τις πρώτες δεκαετίες της περασμένης εκατονταετηρίδας αξιοσημείωτα γεγονότα ναυαγίων και ποικίλων ατυχημάτων που επιβεβαιώνουν και αυτά δύο πραγματικότητες: α) την διαρκή και πολύμορφη ναυτιλιακή δραστηριότητα του τόπου μας και β) την αδιαμφισβήτητη επικινδυνότητα του ναυτικού βίου, ειδικά σ’ εκείνες τις πιο δύσκολες εποχές που τότε ξεκινούσε η μηχανοκίνηση των ιστιοφόρων. Μέσα από το αρχείο της εφ. Ταχυδρόμος επιχειρούμε μία «κατ’ έτος» καταγραφή ναυαγίων και άλλων ανάλογων περιστατικών, προκειμένου να αποκαλύπτεται μια όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη και συνεχής «ναυαγιακή» εικόνα στην περιοχή μας, αρχίζοντας σήμερα από τα σχετικά γεγονότα του 1920.
***
Όπως έχει κατ’ επανάληψη επισημανθεί και γίνεται άλλωστε εύκολα αντιληπτό, στους χειμωνιάτικους μήνες με τις δυσμενείς και ακραίες συχνά καιρικές συνθήκες, τα ναυάγια παρουσιάζονται περισσότερα σε σχέση με τις υπόλοιπες εποχές του χρόνου, δίχως βέβαια να λείπουν κι από κει οδυνηρά συμβάντα. Έτσι και κατά την διερευνούμενη χρονιά, με το έμπα της, καταγράφεται και η πρώτη απώλεια ιστιοφόρου. Να σημειώσουμε εδώ πως ο νέος χρόνος αρχίζει στον απόηχο ενός σοβαρού δυστυχήματος στο λιμάνι του Βόλου, όταν στο φορτηγό πλοίο Αντώνιος, κατά την διάρκεια επισκευών, εξερράγη ένας λέβητας, φονεύοντας και τους τέσσερις εργαζόμενους.
Για το τραγικό αυτό γεγονός θα υπάρξει σύντομα ιδιαίτερο κείμενο. Κι ενώ προσπαθούν να καταλαγιάσουν οι οδύνες, πληροφορούμαστε τη βύθιση ενός μικρού, έμφορτου, εμπορικού ιστιοφόρου, κοντά στη Σκιάθο με ολική απώλεια σκάφους και φορτίου αλλά ευτυχώς με πλήρη διάσωση των επιβαινόντων:
«Ναυάγιον
Πλησίον τον ακτών της Σκιάθου λόγω θαλασσοταραχής, εναυάγησεν το ιστιοφόρον του κ. Πασσά, τόννων 20 περίπου. Το σκάφος και το φορτίον κατεστράφησαν. Το πλήρωμα εσώθη». (Ταχυδρόμος 5/1/20). Τέτοια περιστατικά με μικρού εκτοπίσματος φορτωμένα ιστιοφόρα παρουσιάζονταν συχνά στις σφοδρές κακοκαιρίες.
***
Στην σχεδόν καθημερινή στήλη σύντομων αναφορών και σχολίων, «Πεννιές» με θέματα από την ζωή της πόλης, σημειώνεται ανάμεσα στ’ άλλα και η βύθιση, στο λιμάνι του Βόλου, της μικρής ατμοκίνητης καταδίωξης του Λιμεναρχείου, καθώς επικρατούσε το προηγούμενο βράδυ δυνατή κακοκαιρία με βροχή και αέρα. Το αξιοπρόσεχτο είναι πως η βύθιση δεν έγινε άμεσα αντιληπτή και όλοι νόμιζαν ότι το σκάφος εκλάπη και απέπλευσε κρυφά, ή κόπηκαν τα σχοινιά και παρασύρθηκε, προτού το εντοπίσουν στον βυθό του λιμανιού.
Με χιούμορ ο συντάκτης της εποχής σημειώνει το συμβάν:
«Με την τελευταίαν νεροπομπήν και το άγριο φύσημα ανετράπη κατά τη νύκτα η ατμάκατος του Λιμεναρχείου, το Δελφινάκι, το οποίο παρέμεινεν επί 24ωρον εις τον βυθό της θαλάσσης παρά την ακτήν ένθα είχε δεθή. Υπό των αρμοδίων του λιμένος είχον χαθή τα ίχνη του, ενομίζετο δε ότι ίσως είχε κλαπή ή είχε ξεφαντώσει μόνο του. Όταν απεκαλύφθη καθήμενον νωχελώς επί της μαλακής άμμου, ανεσύρθη τη βοηθεία δύο ιστιοφόρων». (Ταχυδρόμος 14/1/20).
***
Οι χειμωνιάτικες κακοκαιρίες ανέκαθεν ταλαιπωρούν τους πλόες των μικρών κυρίως σκαφών και επιφέρουν συχνά διάφορα ατυχήματα. Προκειμένου ν’ αποφευχθούν τα χειρότερα η απόρριψη μέρους του φορτίου αποτελούσε αναγκαστική λύση όταν δεν υπήρχε άλλη επιλογή .
Σε αβαρία λοιπόν προχώρησε και το πλήρωμα του ατμόπλοιου Αίγινα, ανοιχτά στις ακτές του Αν. Πηλίου κατά τον πλου του από την Θεσσαλονίκη στο Βόλο:
«Αβαρία Αιγίνης.
Πληροφορούμεθα από το ενταύθα Λιμεναρχείον ότι το ατμόπλοιον Αίγινα ερχόμενον εκ Θεσσαλονίκης και καταληφθέν υπό τρικυμίας, ηναγκάσθη να προβή εις πολλάς αβαρίας μεταξύ Κασσάνδρας και Σκοπέλου». (Ταχυδρόμος 24/1/20).
***
Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντούμε στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων σκόπιμες βυθίσεις σκαφών, προκειμένου να εισπραχθούν τα ασφάλιστρα. Ο τίτλος του παρακάτω δημοσιεύματος: «Δολία προσάραξις» είναι σαφής για ένα τέτοιο συμβάν που έγινε στις Αλυκές.
Οι αρμόδιες αρχές όμως αποκάλυψαν την απάτη και το υψηλό τίμημα που είχε συμφωνηθεί σε περίπτωση ατυχήματος δεν εισπράχθηκε, με τους υπεύθυνους να αντιμετωπίζουν την δικαιοσύνη:
«Πρότινος ως γνωστόν προσήραξε παρά τας αλυκάς το ιστιοφόρον Ευγενία υπό τον πλοίαρχον Γ. Ποντικόν. Εκ των γενομένων ανακρίσεων απεδήχθη ότι ο πλοίαρχος εκ δολίας προαιρέσεως, υπήκον εις αθέμιτον κέρδος, προσήραξεν το πλοίον. Τούτο ανήκον εις τον Αλ. Κάπαρην επωλήθη εις τους Ιωάννην Ποντικόν, ανεψιόν του πλοιάρχου, Στ. Λαιμόν και Γ. Κόνσουλαν, αντί 55 χιλιάδων δραχμών, ησφαλίσθη όμως αντί 75 χιλιάδων και προς ωφέλειαν της προκυπτούσης διαφοράς εγένετο η προσάραξις». (Ταχυδρόμος 28/1/20).
***
Το χειμώνα του 1920 μνημονεύονται και άλλα ναυάγια σε διάφορα σημεία των ελληνικών θαλασσών όπως η βύθιση του εμπορικού σκάφους Σμύρνη που απωλέστηκε με φορτίο 250 τόνων σίτου ,στην Κύμη στις 17/1, ευτυχώς χωρίς να χαθούν ζωές. Ακόμη το Μάρτιο καταγράφονται άλλα δύο ναυάγια ιστιοφόρων στην περιοχή του Αγίου Όρους: Κοντά στη Μονή Παντοκράτορος, βούλιαξε το σκάφος Άγιος Δημήτριος με φορτίο λεμονιών, όπου το πλήρωμα διασώθηκε. Αντίθετα από το ιστιοφόρο Ευαγγελίστρια που μετέφερε γαιάνθρακες και αλεύρι, πνίγηκαν τα έξη από τα εννιά μέλη του πληρώματός του». (Ταχυδρόμος 11/3/20).
***
Από το «ναυαγιολόγιο» του 1920 δεν λείπουν και τα ατυχήματα ατμοπλοίων. Το φορτηγό πλοίο Νόρτον προσάραξε στη νησίδα Τσουγκριάς της Σκιάθου τον Αύγουστο και χρειάστηκε η έλευση ναυαγοσωστικού ρυμουλκού από τον Πειραιά για την αποκόλλησή του, ενώ έγινε και μεταφόρτωση φορτίου.
Το περιστατικό είναι βέβαια σοβαρό, αλλά συναντούμε μόνο ένα δημοσίευμα στην εφημερίδα, γιατί όπως φαίνεται δεν έχει υποστεί το σκαρί σοβαρές ζημιές και μετά την ανέλκυσή του μεταφέρθηκε για επισκευές στον Πειραιά:
«Η προσάραξις του Νόρτον
Νεώτερα τηλεγραφήματα περί του Νόρτον αναφέρουν ότι προσήραξεν τούτο τη νύκτα της 21ης εις την νησίδα Τσουγκριά της Σκιάθου. Επί τόπου αφίκετο αντιπρόσωπος της εταιρίας μετά ναυαγοσωστικού το οποίον κατώρθωσε χθες να ανασύρη το ατμόπλοιον, υποστάν μόνον μικρά ρήγματα. Το ατμόπλοιον θα προσωρμίση εις τον λιμένα της Σκιάθου, οπόθεν θα αναχωρήση δια Πειραιά προς επισκευήν. Τα επ’ αυτού εμπορεύαμτα εσώθησαν, θα κομισθούν δε ενταύθα προς μεταφόρτωσιν διά τους λιμένας δι’ ους προωρίζοντο. Εκ της αγοράς μας μόνον 250 βαρέλια έλαιον είχον φορτωθεί επ’ αυτού, διασωθέντα ήδη». (Ταχυδρόμος 29/8/20).
***
Μικρή περιπέτεια είχε και το ατμόπλοιο Πανδώρα λίγες μέρες αργότερα, όταν κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες προσέγγιζε το λιμάνι του Βόλου, κι έμεινε ακυβέρνητο, έπειτα από κάποια μηχανική βλάβη.
Ο κίνδυνος να εξοκείλει προς τον κάβο Αγκίστρι ήταν προφανής ,αλλά ευτυχώς με τη συνδρομή άλλου διερχόμενου πλοίου ρυμουλκήθηκε με ασφάλεια στο λιμάνι:
«Εκ της θαλασσοταραχής
Χθες την πρωίαν το ατμόπλοιον Πανδώρα ερχόμενον εις τον λιμένα μας, υπέστη παρά το Αγκίστρι εκ της θαλασσοταραχής βλάβην εις τας μηχανάς του, αναγκάσθεν να σταματήσει. Ευτυχώς διήρχετο εκείθεν η Πατρίς η οποία το προσέδεσε και το έφερε εις τον λιμένα». (Ταχυδρόμος 16/9/20).
***
Ατυχήματα συμβαίνουν και μέσα στο λιμάνι, ενίοτε αρκετά σοβαρά με υψηλή επικινδυνότητα, όπως το παρακάτω περιστατικό με ξέσπασμα πυρκαγιάς σε βενζινάκατο, από τις λιγοστές που υπήρχαν ακόμη τότε.
Δεν διευκρινίζονται οι λόγοι της ανάφλεξης στο σύντομο σχετικό δημοσίευμα, όπου επιγραμματικά αναφέρεται το γεγονός:
«Ανάφλεξις βενζινακάτου
Χθες το απόγευμα όλως τυχαίως απήλθεν ανάφλεξις της μηχανής της βενζινακάτου του Α. Σουριώτη, εξής επήλθον αρκεταί ζημίαι ευτυχώς άνευ θυμάτων».
Το συμβάν σημειώνεται και στη στήλη «Πεννιές» όπου ο συντάκτης της επισημαίνει την αδράνεια των παρευρισκομένων που κοίταζαν παθητικά χωρίς να προσφέρουν την παραμικρή βοήθεια:
«Μια βενζινάκατος εκάη χθες εις τον λιμένα μας. Το γεγονός ήτο αρκετόν να συντελέση εις την συρροήν πλήθους εις την παραλιακήν πλαζ. Κύτταζαν όλοι αφηρημένοι και κανένας σχεδόν δεν έδιδεν χείρα βοηθείας. Κι έτσι η βενζινάκατος εκάη». (Ταχυδρόμος 2/12/20).
***
Οι χειμωνιάτικες φουρτούνες συνήθως συνοδεύονταν από ναυάγια ή άλλα ναυτικά ατυχήματα, όπως άλλωστε έχουμε επισημάνει πολλές φορές στα «ναυαγιακά» άρθρα μας. Η απουσία οδυνηρών συμβάντων στη διάρκεια κάποιας πολυήμερης και σφοδρής κακοκαιρίας αποτελούσε μάλλον σπάνια και ευχάριστη είδηση που δικαιολογημένα αναφέρονταν στον τύπο, όταν οι περιπέτειες των πλεούμενων περιορίζονταν μόνο στο κοπιώδες ταξίδι και την αναζήτηση ασφαλούς καταφύγιου.
Διαβάζουμε σχετικά:
«Θαλασσοταραχή
Κατά πληροφορίας μας εις το πέλαγος κατά την χθεσινήν νύκτα επεκράτησε σφοδρότατη θαλασσοταραχή. Πολλά πλοία και ιδίως ιστιοφόρα κινδυνεύσαντα ηναγκάσθησαν να ποδίσουν. Ναυάγια, ευτυχώς, δεν εσημειώθησαν». (Ταχυδρόμος 6/12/20).
Το «ναυαγιολόγιο» του 1920 ολοκληρώνεται με μια βύθιση φορτηγίδας (μαούνας) στο λιμάνι του Βόλου κατά τη διάρκεια εκφόρτωσης και μεταφοράς φορτίου από κάποιο καράβι. Αρκετές φορές παρουσιάζονταν τέτοια ατυχήματα, που προέρχονταν από λάθος, παλαιότητα του σκάφους ,αλλά και κακή ή υπερβολική φόρτωση, όπως στο αναφερόμενο συμβάν. Το σχετικό δημοσίευμα επιγράφεται «Καταβύθισης φορτηγού» (!) ενώ πρόκειται για μια απλή φορτηγίδα του λιμανιού.
Το ενδιαφέρον μάλλον εστιάζεται στο γεγονός ότι το συγκεκριμένο αγγλικό φορτηγό πλοίο μετέφερε και μουσικά όργανα (πιάνα) τα οποία και – όπως επισημαίνεται – διασώθηκαν:
«Χθες, καθ’ ην στιγμήν απεβιβάζοντο εμπορεύματα εκ του Αγγλικού φορτηγού ατμοπλοίου Γκράντλεϋ εις τίνα φορτηγίδα, αυτή, λόγω του υπερβολικού βάρους κατεβυθίσθη. Περιείχε σιδηρικά και κλειδοκύμβαλα. Το λιμεναρχείον επελήφθη ανακρίσεων προς εξακρίβωσιν του υπαίτιου της καταβυθίσεως της φορτηγίδος. Τα κλειδοκύμβαλα μόνον κατωρθώθη να διασωθούν». (Ταχυδρόμος 12/12/20).
***
Νομίζω πως θα έπρεπε να αναφέρουμε κι ένα σοβαρό ναυάγιο πολεμικού πλοίου που συνέβη στις 28/11/1920 στη Μήλο. Πρόκειται για το αντιτορπιλικό Ναυκρατούσα που προσάραξε στη βραχονησίδα Πρασονήσι ή Παξιμάδι της Μήλου και καταστράφηκε λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, ευτυχώς χωρίς να υπάρξουν θύματα. Το συμβάν συγκαταλέγεται στις πλέον σοβαρές απώλειες πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, σε καιρό ειρήνης. (Ταχυδρόμος 30/11/20).
Το έτος 1920 παρουσιάζει, όπως είδαμε, μια πλούσια ειδησεογραφία ναυαγίων.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
