Γρηγόρης Καρταπάνης: Πριν 58 χρόνια: Ολλανδοί Αργοναύτες αναβιώνουν τον μύθο

γρηγόρης-καρταπάνης-πριν-58-χρόνια-ολλ-765795

Η Αργοναυτική Εκστρατεία υπήρξε ανέκαθεν ένας μύθος – μίγμα ιστορικής αλήθειας και παραμυθιού – που προσήλκυε το ενδιαφέρον για τη γνώση όλων των λεπτομερειών του παράτολμου εγχειρήματος. Κι επιπλέον το υπερπόντιο, για τα δεδομένα της εποχής, ταξίδι, προκαλούσε (και προκαλεί) την επιθυμία της αναβίωσής του. Η πρακτική αναπαράσταση του πλου, από το Βόλο, ώς τα απώτερα σημεία του ανατολικού Εύξεινου Πόντου, με μέσα που προσεγγίζουν περισσότερο ή λιγότερο, εκείνα της εποχής του Ιάσονα, επιχειρήθηκε, όπως γνωρίζουμε δύο φορές. Την πρώτη στα 1984, ο Ιρλανδός θαλασσοπόρος Τιμ Σέβεριν, έπλευσε από τον Παγασητικό ώς τη μυθική Κολχίδα, σε μια προσπάθεια που χαρακτηρίστηκε αμφίβολης σκοπιμότητας (έως τυχοδιωκτική), αφού είχε σκοπό την διαφημιστική προβολή και την αποκόμιση κερδών από ντοκιμαντέρ δημοσιεύματα και βιβλία. Πάντως υπήρξε μια ολοκληρωμένη επανάληψη του Αργοναυτικού πλου με την – όσο το δυνατόν- πιστότερη αποτύπωση της μυθολογικής διαδρομής, της πλέον γνωστής κι αποδεκτής, μιας και ορισμένοι μελετητές τη διαφοροποιούν ριζικά και τη διογκώνουν σ΄ ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος, με έξοδο στον Ατλαντικό και τη Βόρεια Ευρώπη. Στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και η σημερινή Αργώ του Βόλου, όπου το πιστό αντίγραφο του αρχαίου πλοίου, κατά τις εκτιμήσεις των κατασκευαστών, δεν ευδόκησε, από αντικειμενικά αξεπέραστες δυσκολίες, να επαναλάβει την ακριβή μυθική πλεύση κι αρκέστηκε σε μια ανάλογη εναλλακτική διαδρομή. Ως κάποιο βαθμό η προσπάθεια συμπληρώθηκε με τη μετάβαση της Αργούς στη Γεωργία, με φορτηγό πλοίο και τη πραγματοποίηση πλου εντός των χωρικών υδάτων της χώρας, με τελικό προορισμό το Πότι, όπου και η αρχαία Κολχίδα. Εκτός όμως από τις παραπάνω απόπειρες αναβίωσης του μύθου, προϋπήρξε στον τόπο μας άλλη μία, ακριβώς πριν από 58 χρόνια, τον Αύγουστο του 1960, όταν ομάδα Ολλανδών προσκόπων αποφάσισαν να επαναλάβουν το ταξίδι των Αργοναυτών, τουλάχιστον κατά ένα μέρος του, εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Βέβαια όπως θα δούμε αναλυτικά πιο κάτω, η προσπάθεια ήταν μάλλον πρόχειρη, απέχοντας πολύ από την οποία πιστή αναπαράσταση. Μόλις εννέα οι σύγχρονοι Αργοναύτες, μηχανοκίνητο το σκαρί που θα τους μετέφερε και η διαδρομή με παραλλαγές. Παρόλα αυτά τότε, δόθηκε στο γεγονός μεγάλη δημοσιότητα και η εκκίνηση από τον Βόλο είχε πανηγυρικό χαρακτήρα. Όχι άδικα, αφού επρόκειτο, αν και με παρατυπίες, για την πρώτη απόπειρα αναβίωσης του ταξιδιού κι αυτός είναι ο λόγος που την ξαναθυμίζουμε σήμερα.

***

Μία ομάδα Ολλανδών προσκόπων από την πόλη Χίλβερσουμ, που έφεραν τον τίτλο Αργοναύται, με έκδηλο, όπως φαίνεται, το ενδιαφέρον τους για τον Ελληνικό πολιτισμό, πραγματοποίησαν εκείνη τη χρονιά (1960) εκδηλώσεις ανάλογου περιεχομένου. Εκθέσεις αρχαίας και βυζαντινής τέχνης, παράσταση αρχαίου δράματος, (Ιφιγένεια εν Αυλίδι), χορούς και διαλέξεις, ως προπομπούς της κατοπινής μετάβασής τους στην Ελλάδα. Σκοπός της επίσκεψής τους πρωταρχικά ήταν η συμμετοχή στις εκδηλώσεις για το «Χρυσούν Ιωβηλαίον των Ελλήνων Προσκόπων» που θα διοργανωνόταν στην Αμφίκλεια. Παράλληλα επιθυμούσαν να επαναλάβουν μέρος του Αργοναυτικού πλου, ενώ στο υπόλοιπο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα θα επισκέπτονταν αξιοθέατα και αρχαιολογικούς χώρους στην Θεσσαλονίκη, όπου και θα κατέφθαναν αρχικά, στην Αθήνα, στους Δελφούς και αλλού. Η άφιξή τους στην συμπρωτεύουσα, συνοδεύτηκε από συγκεντρώσεις και ομιλίες που στόχευαν στην ενδυνάμωση της Ελληνοολλανδικής φιλίας, κάτι που επαναλήφθηκε και στην Αθήνα. Αφού ολοκληρώθηκαν οι εορτασμοί στην Αμφίκλεια, έφθασαν και στον Βόλο για την αναβίωση της Αργοναυτικής Εκστρατείας.

Ο τοπικός Τύπος, όλο αυτό το διάστημα, παρακολουθεί με ενδιαφέρον τα γεγονότα και πληροφορεί σχετικά το αναγνωστικό κοινό. Στην εφ. Ταχυδρόμος, στις 7/7/1960, συναντούμε την πρώτη ενημέρωση: «Η αναπαράστασις της Αργοναυτικής Εκστρατείας υπό Ολλανδών προσκόπων».

Ανάμεσα στα άλλα ενδιαφέροντα για την παρουσία των επισκεπτών στην Ελλάδα και τον Βόλο, αναφέρεται η χρήση ντόπιου αλιευτικού σκάφους για τον πλου, το οποίο ήδη είχαν ναυλώσει. Ακόμη, μάλλον λαθεμένα, παρατίθεται η πληροφορία ότι «θα φθάσουν μέχρι των παραλίων της αρχαίας Κολχίδας».

Δέκα μέρες αργότερα το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο, σε δημοσίευμα με τίτλο: «Ανεχώρησαν εξ Ολλανδίας διά την Ελλάδα οι Αργοναύται πρόσκοποι του Χίλβερσουμ – η εκστρατεία θα αρχίση από τον Βόλον», όπου μαθαίνουμε αρκετά για τις δραστηριότητες των επισκεπτών στη χώρα μας (εφ. Ταχυδρόμος 17/7/1960). Το γεγονός παραμένει σχεδόν καθημερινά πρωτοσέλιδο: «Οι εννέα Ολλανδοί πρόσκοποι Αργοναύται έφθασαν χθες το πρωί εις Θεσσαλονίκην. Εις Βόλον θα ευρίσκωνται τέλη του μηνός. Την 3ην Αυγούστου θα αρχίση η εκστρατεία» (Ταχυδρόμος 18/7/1960).Στις 22/7/1960 στην ίδια εφημερίδα, πληροφορούμαστε για τις εκδηλώσεις οι οποίες θα προηγηθούν του απόπλου, όπως και τη διαδρομή «από Βόλου εις Καβάλαν μετ΄ επιστροφής, 400 ναυτικά μίλια». Ο χαρακτηρισμός του ταξιδιού ως «κρουαζιέρα 15 ημερών εις το Αιγαίον Πέλαγος», ίσως φανερώνει την… πραγματικότητα. Στη συνέχεια του ρεπορτάζ καταγράφονται τα ονόματα των σύγχρονων αργοναυτών όπως και εκείνα των μυθικών ηρώων που θα έφερε ο καθένας. Ιάσων, ο Δρ. Μίλερ, αρχηγός της προσκοπικής ομάδας. Ορφεύς, ο Λ. Ρουλόφσεν, αρχηγός ανιχνευτών προσκόπων, καθηγητής. Ηρακλής, ο Γκ. Ρόμειν, φοιτητής 20 ετών. Αγκαίος, ο Ε. Μπόερ, φοιτητής 19 ετών. Μόψος, ο Χ. Άαλπολ, φοιτητής 19 ετών. Ίδας, ο Κ. Μάκινκ, φοιτητής 19 ετών. Πολυδεύκης, ο Μπ. Γκέν, μαθητής 16 ετών. Ζήτης, ο Τ. Νόορμαν, μαθητής 15 ετών. Ύλας, ο Κ. Βός, φοιτητής 17 ετών.

Οι αρχές τις πόλης του Βόλου και διάφοροι τοπικοί φορείς δραστηριοποιούνται έντονα για την επικείμενη άφιξη, μιας και το γεγονός θεωρείται σημαντικό. Η συμβολή του στην προβολή και την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής εκλαμβάνεται ως εξαιρετική και δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία. Θα ακολουθούσαν αρκετές εκδηλώσεις και η τελετή του απόπλου θα έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα.

***

«Αφίχθησαν χθές οι Ολλανδοί Αργοναύται. Αι σημεριναί εκδηλώσεις προς τιμήν των. Αύριον η εκκίνησις διά την εκστρατείαν». Με αυτό τον τίτλο μάς ενημερώνει το ρεπορτάζ της εφ. Ταχυδρόμος (2/8/1960), για τον ερχομό στο Βόλο των Ολλανδών προσκόπων. Κατέφθασαν κατά το απόγευμα, αφού προηγουμένως «διήλθον εκ Πτελεού όπου και εγευμάτισαν εις την μαγευτικήν θέσιν Πηγάδια». Η υποδοχή έγινε στο Τουριστικό Περίπτερο και ακολούθησε θαλασσινός περίπατος, με σκάφος που παραχωρήθηκε από το Λιμεναρχείο, στον Παγασητικό. Το δείπνο, στο κέντρο Ν.Ο.Β., προσφέρθηκε από τον πράκτορα Πρ. Ηλιάδη, εκπρόσωπο στον Βόλο της Ολλανδικής Βασιλικής Ατμοπλοΐας. Για την διανυκτέρευσή τους οι επισκέπτες θα φιλοξενούνταν στις εγκαταστάσεις Παιδόπολης της Αγριάς.

Την επομένη, παραμονή του απόπλου, το πρόγραμμα περιλάμβανε περιήγηση σε αρχαιολογικούς χώρους, γεύμα στα Χάνια, στο προσκοπικό καταφύγιο Κένταυρος και το βράδυ επίσημο δείπνο από τις τοπικές αρχές, πάλι στο κέντρο Ν.Ο.Β., όπου παραβρέθηκε πλήθος επισήμων και επωνύμων του Βόλου (Ταχυδρόμος 3/8/1960).

Ο απόπλους, όπως μας πληροφορεί το αναλυτικό πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ, πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερα πανηγυρικό τρόπο από το κεντρικό σημείο της παραλίας, στις 8:30 το πρωί. Όλες οι αρχές του τόπου παρούσες, πλήθος κόσμου και η Φιλαρμονική να παιανίζει αδιάκοπα μέσα σε ζητωκραυγές κι επευφημίες. Το αλιευτικό σκάφος Αίολος είχε «διασκευασθή αρχαιοπρεπώς» με πρόσθετες κατασκευές, χρωματισμούς και διακοσμήσεις από τον ζωγράφο Ζήση, ώστε να μοιάζει με την Αργώ. Συμμετείχαν, παριστάνοντας τους κωπηλάτες, βολιώτες πρόσκοποι, ώστε να παρουσιάζεται μια όσο το δυνατόν περισσότερο πιστή αποτύπωση του αρχαίου πλοίου και του πληρώματός του. Όμως πόσο επιτυχημένη υπήρξε η «μεταποίηση» ενός σύγχρονου αλιευτικού, σε Αργώ, είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, αν δεν δούμε κάποια φωτογραφία.

Αφότου απέπλευσε το Αίολος – Αργώ, κατά την έξοδό του από το λιμάνι, το περιστοίχισαν κωπηλατικές λέμβοι του Ν.Ο.Β., ενώ ακολουθούσαν «εις διάταξιν περελάσεως» όλες οι βενζίνες του Βόλου γεμάτες κόσμο. Τόσο τα συνοδά πλεούμενα όσο και τα ελλιμενισμένα σκάφη «ηχούσαν πανηγυρικώς». Τον απόπλου κινηματογράφησε συνεργείο του B.B.C. με σκοπό να μεταδοθεί τηλεοπτικά σε πολλές χώρες παγκοσμίως, από 22 κανάλια, γεγονός πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής. Στο ίδιο δημοσίευμα περιγράφεται και η διαδρομή: Βόλος – Άφησσος – Πτελεός- Σκιάθος- Σποράδες- Ερημόνησα – Λήμνος και στη συνέχεια: Σαμοθράκη-Θάσος-Καβάλα-Θεσσαλονίκη. Παρατηρούμε ότι κατά το Β΄ σκέλος της η διαδρομή δεν ακολούθησε την ρότα των Αργοναυτών, αλλά μετατράπηκε σε μια ωραία κρουαζιέρα στο Βόρειο Αιγαίο. Στις 18 Αυγούστου το ταξίδι ολοκληρώθηκε και οι Ολλανδοί πρόσκοποι αφού αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη, επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Το Αίολος, επανέκαμψε στον Βόλο μια μέρα αργότερα (εφ. Ταχυδρόμος 20/8/1960).

Οι ίδιοι πρόσκοποι πάντως φαίνεται πως αγαπούσαν τις αναβιώσεις αρχαίων ταξιδιών. Στον Ταχυδρόμο (4/8/1962), δύο χρόνια αργότερα, πληροφορούμαστε πως επιθυμούσαν να επαναλάβουν το ταξίδι του Θησέα στην Κρήτη, με μαύρα πανιά.

***

Η παραπάνω απόπειρα αναβίωσης της Αργοναυτικής Εκστρατείας οπωσδήποτε παρουσιάζει σοβαρές αποκλίσεις από την πραγματικότητα και μάλλον έγινε με προχειρότητα και ίσως για λόγους διαφημιστικούς ή τουριστικούς. Δικαιολογημένες οι όποιες ενστάσεις, αλλά το γεγονός αποτελεί την πρώτη προσπάθεια αναπαράστασης – έστω και με αυτόν τον αμφισβητούμενο τρόπο – ενός μύθου που πάντα συγκινούσε και συγκινεί.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου