Γρηγόρης Καρταπάνης: Καλοκαιρινές διαδρομές -Καλοκαιρινά του 1920

γρηγόρης-καρταπάνης-καλοκαιρινές-δι-796524

Στις βολιώτικες εφημερίδες, κάθε χρόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, παρουσιάζονται, σχεδόν καθημερινά, οι σχετικές με την εποχή αναφορές. Η τοπική ειδησεογραφία με ενδιαφέροντα ρεπορτάζ και ποικίλα δημοσιεύματα με εικόνες, σχόλια, παραλειπόμενα και… περίεργα, καλύπτει επαρκέστατα τις θερινές εν γένει δραστηριότητες, που διαχρονικά εκδηλώνονται στο τόπο μας με δυναμικότητα και πολυμορφία. Θαλάσσιες εκδρομές, παραλιακές βόλτες και εκδηλώσεις, ημερήσια ή βραδινή (κυρίως) διασκέδαση και βέβαια η ζωηρή λουτρική κίνηση στις πλαζ του Βόλου, συνθέτουν την ενδιαφέρουσα και ζωντανή εικόνα της καλοκαιρινής καθημερινότητας στην περιοχή του Βόλου.

Οι καλοκαιρινής θεματολογίας δημοσιεύσεις ξεκινούν συνήθως αρκετά νωρίς, κάποιες φορές ακόμη και απ’ τον Απρίλιο, με τις προετοιμασίες των θερινών καταστημάτων ,παραλιακών και μη, τα οποία θ’ ανοίξουν τις πύλες τους οσονούπω, βοηθούντος και του καιρού. Οι καταγραφές είναι συχνά λεπτομερείς ώστε να μας προσφέρουν μία πλήρη πληροφόρηση για τα τεκταινόμενα ενόψει του καλοκαιριού. Επίσης στις μόνιμες στήλες σύντομων ειδήσεων ή σχολίων των τοπικών εφημερίδων συναντούμε πολλές και ενδιαφέρουσες ολιγόγραμμες αναφορές, όπως κι ετούτες που θα παρουσιάσουμε πιο κάτω μέσα από τις σελίδες της εφ. Ταχυδρόμος του 1920. Στην σχεδόν καθημερινή στήλη της εφημερίδας, «Πεννιές» καταγράφονται, ανάμεσα στ’ άλλα επιγραμματικά και στιγμές από την καλοκαιρινή δραστηριότητα, πάντοτε με την εύθυμη διάθεση του συντάκτη της εποχής.

***

Στη στήλη «Πεννιές» στις 17/5/1920, μεταξύ των άλλων σχολίων της βολιώτικης καθημερινότητας, σημειώνονται και οι πρώτες σύντομες ειδήσεις από την λουτρική κίνηση στη μοναδική τότε οργανωμένη πλαζ του Αναύρου. Όπως φαίνεται η λειτουργία της σύγχρονης για την εποχή, παραλίας, είχε ξεκινήσει νωρίτερα, αφού είχαν ολοκληρωθεί οι ετήσιες παρεμβάσεις ανακαίνισης, αλλά ο Μάιος με τα γνωστά του καιρικά τερτίπια είχε επιφέρει μια πρώτη ανάσχεση της επισκεψιμότητας, ευτυχώς προσωρινή. Διαβάζουμε σχετικά:

«…Εις τον Άναυρον αι εγκαταστάσεις δια τα λουτρά επερατώθησαν, οι δε λουόμενοι προς το παρόν είναι ολίγοι χάρις εις την μεσολαβήσασαν κακοκαιρίαν η οποία ανέκοψε προσωρινώς την κίνησιν. Από χθες εν τούτοις ήρχισαν πληθυνόμενοι οι επισκέπται του Αναύρου, όπου άφθονος παρέχεται από τον Παγασητικόν η αύρα, παρ’ όλην την αντίθετον ονομασία του μέρους αυτού…»

Ο συντάκτης επισημαίνει το ευάερον της τοποθεσίας, σχολιάζοντας με χιούμορ την «αντίθετη» ονομασία: ‘Αν – αυρος.

***

Λίγες μέρες αργότερα οι μαγιάτικες παραξενιές επηρεάζουν και πάλι τις διάφορες καλοκαιρινές δραστηριότητες. Τα μπάνια και οι διάφορες εκδηλώσεις στα παραλιακά κέντρα εμποδίζονται , καθώς επικράτησε ένας μίνι καύσωνας που ταλαιπώρησε τον κόσμο. Ευτυχώς η βραδινή δροσιά βελτίωσε την αφόρητη κατάσταση. Από νωρίς βέβαια οι βολιώτες εξέδραμαν στον Άναυρο προς αναζήτηση δροσιάς, ενώ και το βραδάκι προσέρχονταν στα διάφορα κέντρα της παραλίας:

«Πεννιές.

– Λίγο έλειψε χθες να έχωμεν δυνατόν λίβαν εις την πόλιν μας.

– Ο Μάιος έως τώρα παρουσίασε κάθε καιρικήν μεταβολήν και δεν αμέλησεν να δείξει σημεία του απαισίου αυτού καπνίσματος.

– Εν τούτοις το βράδι απεκαταστάθη η σχετική δροσιά και ο κόσμος έκανε την έξοδόν του.

– Το πρωί καθώς και το απόγευμα ο Άναυρος εδέχθη πλείστον κόσμον.

– Ο οποίος υπερπλήρωνε μέχρις αποπνικτικής αναπνοής το ακούραστο τραινάκι.

– Τα κέντρα της παραλίας με τας προβαλλομένας εις το πανί καλλιτεχνικάς σκιάς επληρώθησαν ασφυκτικώς το βράδυ.

– Μ’ όλην δε την ευρυχωρίαν του «Ακταίου» η αναζήτησις της καρέκλας εξακολουθεί να είναι η δυσάρεστος απόλαυσις.

– Το Ακρογιάλι, το όμορφο αυτό κέντρο παρά τον Αγίον Κωνσταντίνον συγκεντρώνει πολύν κόσμον…». (Ταχυδρόμος 25/5/1920).

***

Όπως φαίνεται ο Μάιος του 1920 χαρακτηρίζονταν από ιδιαίτερη αστάθεια και η έλευση του Ιουνίου προσέδιδε ελπίδες για ομαλοποίηση του καιρού πλέον, στην καλοκαιριάτικη όψη του. Οι «Πεννιές» στις 2/6 καταγράφουν το γενικότερο κλίμα και τις προσδοκίες:

«Η πρώτη μέρα του Ιουνίου έδωκεν αρκετές ελπίδες ότι δεν θα έχωμεν απότομες μεταβολές όπως κατά την βασιλείαν του προκατόχου του.

– Έδειξεν όμως ότι μας επιφυλάσσονται και ζέστες πολλές οι οποίες ευχόμεθα να είναι ακίνδυνες.

– Ο Παγασητικός χθες γενναιότατος εις παροχήν μπάτη ζωογόνου.

– Από το πρωί εξακολουθητικώς μέχρις εσπέρας έστελλε άφθονη δροσερή αύρα.

– Ωραίον ήτο χθες το θέαμα με τα αφρίζοντα κρυστάλλινα κύματα, το οποίον απήλαυσαν καλλίτερα οι πρωινοί θαμώνες του Αναύρου.

– Εις τον οποίον οι λουόμενοι επληθύνθησαν ήδη…».

***

Καθώς έχουμε μπει για τα καλά στο καλοκαίρι, έρχεται στις 18 Ιουνίου ένα εκτενές δημοσίευμα (χρονογράφημα) στην εφ. Ταχυδρόμος στο οποίο περιγράφεται η δραστηριότητα στην πλαζ του Αναύρου. Ο συντάκτης με παραστατικότητα και χιούμορ καταγράφει ότι ενδιαφέρον – από κάθε άποψη – συνέβαινε. Φέρει τίτλο “Ο Άναυρος» και από κάτω σημειώνονται οι επί μέρους ενότητες του κειμένου: «Μεσημβρινές εντυπώσεις – Η γλώσσα και τα μάτια που ξεμουδιάζουν – Και όμως κινείται – Το παρντόν και το στρίμωγμα».

Αρχικά δίνεται μια γενική εικόνα της όλης κατάστασης:

«Από τον Άναυρον ουδέποτε γυρίζετε άναυρος ως επίσης ούτε άναυλος διότι πληρώνετε είκοσι λεπτά εις το τραινάκι δια τα είκοσι βήματα. Το όμορφο αυτό μέρος με την πρωινήν και απογευματινήν συγκέντρωσιν και τα λουτρά του αποτελεί το Α και το Ω της θερινής σαιζόν του Βόλου, μαζί και με το τρικ – τρικ βέβαια της εσπερινής απολαύσεως της κινήσεως των σκιών επί του λευκού πανιού…». Όπως βλέπουμε το βραδάκι υπήρχαν και παραστάσεις θεάτρου σκιών.

Ακολούθως ο συντάκτης περιγράφει την κατάσταση στα πρωινά μπάνια, εστιάζοντας τη ματιά του στους νεαρούς που επισκέπτονται το παραλιακό κέντρο της πλαζ με σκοπό το φλέρτ. Υπήρχαν δηλαδή, στο Βόλο του 1920, και μάλιστα ιδιαίτερα εκδηλωτικά, τα καμάκια της εποχής:

«Το πρωί μέχρι της μεσημβρίας βλέπει κανείς εκεί το highlifeτης βολιώτικης κοινωνίας με όλους τους δανδήδες να απολαμβάνη εν ηρεμία και κουσκουριά την αύραν του Παγασητικού εις τα νερά του οποίου ξεμουδιάζουν προηγουμένως τα μέλη αλλά και η γλώσσα, όσον και τα μάτια τα οποία υπό τας διαταγάς του διαβολεμένου flirt, του προσκόπου αυτού του υιού της Αφροδίτης, ρίπτουν ηλεκτρισμένους απείρους προβολείς. Μ’ αυτούς γίνεται ένα ισχυρότατο σύμπλεγμα, που εξακοντίζει τη μαγνητική δύναμή του αρκετά μακριά, ώστε πολλές φορές να κάνη καθέναν και καθεμίαν που έρχεται να αλλάζη ύφος και να αισθάνεται εκκένωσιν ρεύματος επ’ αυτού…».

Πέρα όμως από το επιτρεπόμενο φλερτάρισμα στα όρια της διακριτικής και κόσμιας… παρενόχλησης, υπάρχουν και οι απρεπείς που περιφέρονται με σκοπό όχι το θαλάσσιο λουτρό, αλλά το… οφθαλμόλουτρο. Σε τούτο όμως συντελούν όχι μόνο η ανδρική επιθυμία για… πικάντικες παρατηρήσεις, αλλά και η γυναικεία ενδυμασία που γίνεται όλο και περισσότερο αποκαλυπτική:

«Υπάρχουν εν τούτοις και αδιάκριτα μάτια τα οποία βλέπουν την καλτσοδέτα της μαντάμ του παρακείμενου τραπεζιού και τα οποία διακρίνουν εις την όψιν απηγορευμένας καλλιτεχνικάς γραμμάς. Προς αντίδρασιν κατ’ αυτών ελήφθη μέτρον υπό της τελευταίας μόδας τα φορέματα να γίνονται… κοντότερα και από υφάσματα… διαφανέστερα».

Παρατηρητικός ο χρονογράφος της εφημερίδας επισημαίνει και την υπέρτερη γυναικεία παρουσία στα λουτρά του Αναύρου, και τότε στα 1920.

«Και μια σημείωσις για τα λουτρά: Ομολογείται ότι περισσότερος γυναικείος κόσμος λούεται παρά άνδρες. Και εν τούτοις το ελιξίριον της νεότητας εφευρέθη εις τα ανδρικά λουτρά. Πρόκειται περί δίωρου ηλιοθεραπείας μετά το λουτρόν. Ο εφευρέτης παράδειγμα αυτός ζωντανόν, έχει ήδη πολλούς οπαδούς».

Στον Άναυρο υπάρχουν και οι καθυστερημένοι που μεταβαίνουν εκεί αργά το απόγευμα όταν ο κόσμος λιγοστεύει και οι θελκτικές γυναικείες παρουσίες ελλείπουν. Ότι έχει απομείνει δεν προσφέρεται γι’ απόλαυση για ν’ ακολουθήσει η ευρηματική διαπίστωση:

«Υπάρχουν και μερικοί καθυστερούντες της μεσημβρινής συγκεντρώσεως, αυτοί που έρχονται με το προτελευταίο τραινάκι για να φύγουν με το τελευταίο. Ένας από μια τέτοια παρέα, αφού είχε φύγει όλος σχεδόν ο κόσμος, κουσκουσούρευε το κοκαλιάρικο ντεκολτέ κάποιας που εκάθητο σ’ εν άλλο τραπέζι. Και ο αδιόρθωτος της παρέας παρετήρησε:

Tardeveniendibusossa, σ’ εκείνους π’ αργούν μένουν τα κόκκαλα…».

Και ολοκληρώνεται το χρονογράφημα με τις δυσκολίες της μετάβασης της επιστροφής με το τραινάκι, όπου συχνά επικρατεί το αδιαχώρητο:

«Εάν η μετάβασις εις τον Άναυρο, στοιχίζει είκοσι λεπτά, η επάνοδος όμως στοιχίζει είκοσι λεπτά επίσης, αλλά με άλλα τόσα πατήματα, εκτός του στριμώγματος. Με το πάτημα ακολουθεί το αφηρημένον παρντόν και μετά τούτο το αφηρημένον επίσης δεν πειράζει και εξακολουθεί ο πλησίον να σας πατά».

***

Κατακαλόκαιρο πια και οι «Πεννιές» καταπιάνονται με χιουμοριστική διάθεση και πάλι με την καλοκαιρινή καθημερινότητα, σε μια εποχή που η κίνηση κορυφώνεται, όπως και υψηλή θερμοκρασία:

«Η θερμοτέρα από τας Ιουλιανάς ημέρας, που διερχόμεθα εν κυνική υπομονή, υπήρξε ίσως η χθες.

– Ο μπάτης ολίγος και εις αυτόν δε τον Άναυρον η δροσιά εδίδετο με το σταγονόμετρον από τον Παγασητικόν.

– Δι’ αυτό πολλοί από τους εκεί λουομένους έμεναν αρκετές ώρες εις την θάλασσαν.

– Μερικοί μάλιστα ωραιόσωμοι του ωραίου φύλου ξανοίγοντο προς τα ρηχά, πλησίον της κοσμικής συγκεντρώσεως.

– Μαντάμ με τα δεσποινίδος εθεάθησαν βαδίζουσαι επί τας σκαλωσιάς που οδηγεί εις τις ανδρικές καμπίνες. Με μισογουρλωμένα μάτια μερικοί έσπευσαν να τας ειδοποιήσουν περί του… παραστρατήματος…».

(Ταχυδρόμος 24/7/1920).

***

Η κορύφωση της καλοκαιρινής κίνησης παρατηρείται τον Αύγουστο και κυρίως το Δεκαπενταύγουστο, όπως άλλωστε και στις μέρες μας ,με τις θρησκευτικές εκδρομές στα προσκυνήματα της Παναγίας. Στις «Πεννιές» της 17ης Αυγούστου, επισημαίνεται και η μετάβαση πλήθους κόσμου στον Άγιο Λαυρέντιο για την εορτή του Αγίου Αποστόλου του Νέου στις 16/8 , ενώ δεν έλειψαν οι εκδρομές και σε άλλα εορτάζοντα μοναστήρια της Παναγίας σε Μακρινίτσα και Πορταριά. Βέβαια η λουτρική δραστηριότητα στον Άναυρο ήταν ανάλογη και αυτό σχολιάζεται ανάλογα με έμφαση στις κολακευτικές γυναικείες παρουσίες των λουτρών. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα «ενδύματα λουτρού» κυριών και δεσποινίδων, καταγράφοντας τις τάσεις της μόδας για τα μαγιό τότε στα 1920.

« – Η κίνησις εις τα κέντρα της παραλίας και εις τον Άναυρον επίσης ζωηρά.

– Ζωηρότερα δε αι λουόμενοι του Αναύρου.

– Βγαίνουν τώρα πλέον αρκεταί λουόμεναι προς τον χώρον αυτόν και με πολλήν προθυμίαν επιδεικνύουν καλλίγραμες σιλουέτες με τα κουστούμια του λουτρού και προς τούτοις επιδεικνύουν… κλωτσίες στο νερό.

Εξάφνα διά την χθεσινήν κίνησιν θα μπορούσε να σημειωθεί ότι εις την… εξώλουτρον επίδειξιν, διεκρίθη ωραία δεσποινίς με όμορφο ωχρό κίτρινο κουστούμι και ετέρα με κτυπητό κόκκινο…»

***

Οι καλοκαιριάτικες «Πεννιές» συνεχίζουν με χιουμοριστική διάθεση και το Σεπτέμβριο, όπου παρά τα πρώτα φθινοπωρινά ξεσπάσματα, το καλοκαίρι ξανακάνει αισθητή την παρουσία του:

«Ο καιρός αυτές τις ημέρες επήρε καλοκαιρινή όψη.

– Το ωραίον φύλον εξακολουθεί να φορή ελαφρές και λεπτές αμφιέσεις, αραιά δε και που εμφανίζεται καμμιά μαντάμ τα βράδια με μαντώ.

– Ο Άναυρος έχει αρκετούς τους θαμώνας του και τους λουόμενους»

(Ταχυδρόμος 10/9/1920).

Έτσι λοιπόν φαίνεται πως με ήπιο καιρό ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1920.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου