Γρηγόρης Καρταπάνης: Αργεντινή 1978 -40 χρόνια πριν

γρηγόρης-καρταπάνης-αργεντινή-1978-40-χρόν-802016

Η κάθε τελική φάση Παγκοσμίου Κυπέλλου επιδεικνύει την δική της διακριτή πορεία και γοητεία. Αγωνιστική δραστηριότητα, σκορ και ρεκόρ, ξεχωριστές στιγμές, αλλά και εξωαγωνιστικά ζητήματα, παρασκηνιακές παρεμβάσεις, θολά σημεία και γενικά ό,τι άπτεται θετικά ή αρνητικά στα δρώμενα του δημοφιλέστερου αθλήματος. Μέσα από ετούτη τη προφανή παρατήρηση, και το Παγκόσμιο Κύπελλο που διεξήχθη το καλοκαίρι του 1978 στα γήπεδα της Αργεντινής – ακριβώς πριν από σαράντα χρόνια – έχει το δικό του ξεχωριστό ενδιαφέρον. Επίκαιρα και επετειακά ας αποτολμήσουμε μια συνοπτική του παρουσίαση σήμερα, ολοκληρώνοντας τις φετινές μας «Μουντιαλικές Αναδρομές» σε αναμονή της ανάδειξης του μεγάλου νικητή στα γήπεδα της Ρωσίας.

***

Προσωπικά, το Π.Κ. του 1978, αποτελεί εκείνη τη διοργάνωση που παρακολούθησα – νεαρός τότε – σχεδόν στο σύνολό της και με επαρκείς ποδοσφαιρικές γνώσεις, ώστε ν’ αποκομίσω τις δικές μου οπτικές εμπειρίες και εκτιμήσεις, μιας και οι μνήμες από τα δύο προηγούμενα Μουντιάλ στη Γερμανία το 1974 και περισσότερο στο Μεξικό το 1970, διατηρούνται εξαιρετικά περιορισμένες, αμυδρές και αποσπασματικές, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Εκείνη την εποχή, το 1978 εφαρμόστηκε και η υποχρεωτική ,έγχρωμη αναμετάδοση των αγώνων (γεγονός που ανάγκασε την ήδη καταχρεωμένη χούντα της Αργεντινής να δαπανήσει τεράστια ποσά για την προμήθεια της νέας τεχνολογίας και των μέσων της) με επακόλουθο την κυκλοφορία – και στην Ελλάδα –έγχρωμων συσκευών τηλεόρασης, τις οποίες έσπευσαν να προμηθευτούν καταστήματα αλλά και σπίτια ποδοσφαιρόφιλων. Πραγματικά υπήρξε πρωτόγνωρη και μαγευτική η παρακολούθηση των αγώνων καταδεικνύοντας την τεράστια διαφορά με τους παραδοσιακούς ασπρόμαυρους δέκτες. Έξω από τις βιτρίνες των λιγοστών τότε καταστημάτων πώλησης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, συναθροίζονταν πλήθη κόσμου και έβλεπαν τα ματς, καθώς οι ιδιοκτήτες τους φρόντιζαν να θέτουν κάποιες συσκευές σε λειτουργία. Τα πράγματα στις τηλεοπτικές αναμεταδόσεις ήδη άρχιζαν ν’ αλλάζουν ριζικά.

***

Το Π.Κ. της Αργεντινής όμως διέθετε και μια αρνητική ιδιαιτερότητα. Θα διεξάγονταν σε μια χώρα που δεινοπαθούσε κάτω από ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς, από το 1976. Ήταν η δεύτερη φορά που συνέβαινε ,αυτό έπειτα από το 1934 στη διοργάνωση της Ιταλίας. Λίγο έλειψε η διοργανώτρια αρχή (FIFA) να αποσύρει την ανάθεση – που είχε οριστικοποιηθεί το 1974 – αλλά τα περιθώρια για αλλαγή ήταν πλέον ιδιαίτερα περιορισμένα. Επιπλέον η χούντα της Αργεντινής εγγυήθηκε ότι θα κατέβαλε κάθε προσπάθεια να διεξαχθεί μια άψογη διοργάνωση σε μια απόλυτα ασφαλή χώρα. Το καθεστώς του στρατηγού Βιντέλα θα εκμεταλλεύονταν το γεγονός για να προβάλλει διεθνώς μια κατασκευασμένη εικόνα – βιτρίνα της χώρας που βέβαια δεν είχε καμία σχέση με την οδυνηρή πραγματικότητα κι επιπλέον η μεγάλη γιορτή του ποδοσφαίρου θα αποτελούσε για το λαό μια ιδανική δυνατότητα διαφυγής από τα μεγάλα καθημερινά προβλήματα, αφού θα εστίαζε αλλού την προσοχή του. Μια ενδεχόμενη δε, κατάκτηση του τίτλου θα προσέδιδε άλλο κύρος στο ανελεύθερο καθεστώς και το κλίμα ευφορίας και εθνικής ανάτασης στο λαό θα κρατούσε για κάμποσο καιρό. Άλλωστε υπήρχε πριν από 44 χρόνια η επιτυχημένη συνταγή του Μουσολίνι!

***

Το Π.Κ. του 1978 ήταν το τελευταίο στο οποίο αγωνίστηκαν στην τελική φάση 16 ομάδες, αφού από το επόμενο, στην Ισπανία τα αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα θα έφθαναν τα 24, στο πλαίσιο αναβάθμισης και επέκτασης του θεσμού. Στις συμμετοχές υπήρχαν και κραυγαλέες απουσίες, όπως της Αγγλίας για δεύτερη συνεχόμενη φορά ή τις δίς πρωταθλήτριας Ουρουγουάης, αλλά και παρθενικές παρουσίες κρατών, όπως το Ιράν και η Τυνησία. Συνολικά οι συμμετοχές στα προκριματικά έφθασαν τις 106, περισσότερες από κάθε άλλη φορά. Η Ελλάδα έκανε μια ευπρόσωπη παρουσία σε όμιλο με Σοβιετική Ένωση και Ουγγαρία, αλλά η ήττα από τη δεύτερη εκτός έδρας στη τελευταία αγωνιστική, οδήγησε τους Μαγυάρους αντί για εμάς στα γήπεδα της Αργεντινής.

***

Ο α’ όμιλος ήταν ο πλέον ισχυρός, αφού αγωνίζονταν εκτός από τους διοργανωτές, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ουγγαρία. Στην 1η αγωνιστική οι Γάλλοι, με το νέο αστέρι, τον Μισέλ Πλατινί, έβαλαν δύσκολα στους Ιταλούς που τελικά πήραν το ματς με ανατροπή (2-1). Στο έτερο παιχνίδι φάνηκε με το καλημέρα η ευνοϊκή αντιμετώπιση των γηπεδούχων από την διαιτησία. Δύο Ούγγροι αποβλήθηκαν για σκληρά φάουλ όταν τα αντίστοιχα των Αργεντινών έμεναν ατιμώρητα και…. τελικό 2-1, με ανατροπή. Ανάλογη βοήθεια υπήρξε και στη δεύτερη συνάντηση των γηπεδούχων με την Γαλλία, όπου τα πέναλτι δίνονταν με διαφορετική ευαισθησία (2-1). Οι Ιταλοί νίκησαν με 3-1 τους Ούγγρους και μαζί με τη Αργεντινή περνούσαν στη 2η φάση των ομίλων. Έτσι το τρίτο ματς που δεν είχε ιδιαίτερη σημασία, η διαιτησία υπήρξε αδέκαστη και οι Ιταλοί επικράτησαν των διοργανωτών με 1-0, παίρνοντας την πρωτιά στον όμιλο. Στο ματς της παρηγοριάς Γαλλία – Ουγγαρία 3-1.

***

Πιο ξεκάθαρος, με διακριτά φαβορί, παρουσιάζονταν ο β’ όμιλος. Η κάτοχος του τίτλου Δ. Γερμανία και η Πολωνία σαφώς υπερείχαν της Τυνησίας και του Μεξικού. Το εναρκτήριο ματς Γερμανία- Πολωνία έμεινε στο 0-0, διαψεύδοντας τις όποιες προσδοκίες μιας και αγωνίζονταν η κάτοχος με την τρίτη του Π.Κ. του 1974. Αντίθετα την έκπληξη την έκανε η πρωτάρα Τυνησία που νίκησε καθαρά το Μεξικό με 3-1 κι όχι μόνο αυτό: Ηττήθηκε μόλις με 1-0 από την Πολωνία, ενώ απέσπασε 0-0 από την Γερμανία, που πέρασε αγχωτικά στην επόμενη φάση. Το αδύναμο Μεξικό ηττήθηκε 3-1 από την Πολωνία και 6-0 από την Γερμανία.

***

Η ανανεωμένη Βραζιλία, στον 3ο όμιλο ,κινδύνεψε ν’ αποκλειστεί πρόωρα έπειτα από τις δύο ισοπαλίες με Σουηδία (1-1) και Ισπανία (0-0). Κατάφερε όμως να νικήσει την τελευταία αγωνιστική την ήδη πρώτη Αυστρία με 1-0 και να περάσει στην επόμενη φάση. Τότε είχαν ακουστεί διαμαρτυρίες των Ισπανών για στημένο ματς με την σκόπιμη αδιαφορία την Αυστριακών. Ετούτοι πέτυχαν δύο νίκες με Ισπανία (2-1) και Σουηδία (1-0) κερδίζοντας τις εντυπώσεις, αλλά στο β’ γύρο, όπως θα δούμε, δεν υπήρξε ανάλογη πορεία. Η Ισπανία νίκησε την Σουηδία 1-0 ,αλλά η ήττα της Αυστρίας έστειλε τη Βραζιλία στους 8.

***

Ενδιαφέρον είχε και ο 4ος όμιλος κυρίως με τις εντυπωσιακές εμφανίσεις του Περού. Νίκησε 3-1 την Σκωτία, έφερε 0-0 με τους φιναλίστ του ’74, Ολλανδούς και ολοκλήρωσε νικηφόρα με 4-1 επί του Ιράν. Η Ολλανδία αγωνίστηκε μάλλον συγκρατημένα, αφού κέρδισε εξαρχής το Ιράν με 3-0, ακολούθησε το 0-0 με το Περού, και η ανώδυνη ήττα με 3-2 από τη Σκωτία.Προκρίθηκε χάρη στην καλύτερη διαφορά τερμάτων. Η Σκωτία δεν έδειξε κάτι περισσότερο μιας ακόμη και με το Ιράν έμεινε στο 1-1.

***

Όπως και στο Π.Κ. της Γερμανίας ,η β’ φάση θα διεξάγονταν με τις οκτώ ομάδες σε δύο ομίλους: Στον α΄ , που ήταν αμιγώς ευρωπαϊκός, βρέθηκαν οι : Ιταλία, Γερμανία, Αυστρία και Ολλανδία, ενώ τον β’ συγκροτούσαν οι τρείς νοτιοαμερικάνικες ομάδες μαζί με την Πολωνία. Οι δύο πρώτοι των ομίλων θ’ αγωνίζονταν στον τελικό και οι δύο δεύτεροι στον μικρό τελικό. Στον «ευρωπαϊκό όμιλο» Ιταλία και Γερμανία έμειναν στο 0-0, αλλά η Ολλανδία που άρχισε να δείχνει την δυναμική της, παρά την απουσία του Κρόιφ, διέσυρε 5-1 την Αυστρία. Ακολούθως Ολλανδία και Γερμανία έφεραν 2-2 στον μεταξύ τους αγώνα (που χαρακτηρίστηκε ως ρεβάνς του τελικού του 1974), με την Ιταλία να κερδίζει και αυτή την Αυστρία, διεκδικώντας βάσιμα θέση στο τελικό. Τα πράγματα ξεκαθάρισαν στην 3η αγωνιστική: Ολλανδία – Ιταλία 2-1 και η έκπληξη Αυστρία – Γερμανία 3-2, έστειλαν την Ολλανδία στον τελικό, την Ιταλία στον μικρό τελικό και τους Γερμανούς στο σπίτι τους.

Στον άλλο όμιλο όλα εξαρχής έδειχναν πως αποτελούσαν ζήτημα ανάμεσα στους διοργανωτές και στη Βραζιλία. Αφού καθάρισαν στην πρεμιέρα εύκολα τους αντιπάλους τους Πολωνία (2-0) και Περού (3-0) αντίστοιχα ,ακολούθησε η μεταξύ τους συνάντηση, όπου έμειναν στο 0-0 σ’ ένα νευρικό ματς με σφιχτές άμυνες, με κάπως καλύτερη την Βραζιλία και αγχωμένη την Αργεντινή. Όλα θα κρίνονταν στην τελευταία αγωνιστική, με τους Βραζιλιάνους να υπερτερούν, ως τώρα, στη διαφορά τερμάτων. Τότε οι διοργανωτές, δηλαδή η χούντα του Βιντέλα, διέπραξε κάτι απόλυτα κατακριτέο κι εντελώς αντιδεοντολογικό. Αφού τότε δεν υπήρχε η απόφαση για ταυτόχρονη διεξαγωγή τέτοιων συναντήσεων, ώστε ν’ αποφεύγονται οι σκοπιμότητες (να μην είναι γνωστό το αποτέλεσμα) το ματς Βραζιλίας – Πολωνίας ορίστηκε να διεξαχθεί νωρίτερα, ενώ της Αργεντινής θα γίνονταν το βράδυ. Έτσι οι οικοδεσπότες θα ήξεραν τι αποτέλεσμα έπρεπε να φέρουν και πόσα γκολ να πετύχουν για να βρεθούν στον τελικό. Η Βραζιλία νίκησε καθαρά με 3-1 την Πολωνία. Αυτό σήμαινε πως η Αργεντινή χρειάζονταν νίκη με 4-0 επί του Περού. Όλος ο κόσμος του ποδοσφαίρου γνωρίζει το ματς – παρωδία που ακολούθησε, με τους Αργεντινούς να νικούν με 6-0 και να περνούν αυτοί στον τελικό. Ο αργεντίνικης καταγωγής τερματοφύλακας του Περού , Ραμόν Κιρόγα, που ώς τότε είχε εντυπωσιάσει με τις εμφανίσεις του δεχόταν το ένα γκολ μετά το άλλο, μαζί με μια προκλητικά ευάλωτη αμυντική γραμμή. Το στρατιωτικό καθεστώς είχε καταφέρει να «δώσει» την πρόκριση στην εθνική ομάδα, αφού πέρα από τη διαφορετική ώρα έναρξης του αγώνα είχε εξαγοράσει και παίχτες του Περού. Ο Κιρόγα αν και στην αρχή αποποιήθηκε κάθε περίπτωση χρηματισμού, επικαλούμενος για την κακή απόδοση τόσο του ίδιου, τόσο και συμπαιχτών του την φανατισμένη ατμόσφαιρα στις κερκίδες – λες και δεν γνώριζε από λατινοαμερικάνικα γήπεδα – αρκετά χρόνια αργότερα, προφανώς επειδή τον βασάνιζαν οι τύψεις, ομολόγησε πως πράγματι το ματς ήταν στημένο, έπειτα από παρέμβαση του χουντικού καθεστώτος. Με αυτόν τον τρόπο η Αργεντινή πέρασε στον τελικό.

***

Στον μικρό τελικό η αδικημένη Βραζιλία, που βέβαια διαμαρτυρήθηκε έντονα για την σε βάρος της συμπαιγνία, επικράτησε της Ιταλίας με 2-1, παρότι έμεινε αρχικά πίσω στο σκορ, και τερμάτισε τρίτη και αήττητη.

***

Στο Μονουμεντάλ του Μπουένος Άιρες οι οικοδεσπότες υποδέχτηκαν τους Ολλανδούς που αγωνίζονταν για δεύτερη συνεχόμενη φορά σε τελικό. Αν και προηγήθηκαν στο 37ο λεπτό με τον Κέμπες στο β’ ημίχρονο έδωσαν χώρο στους Ολλανδούς προσέχοντας περισσότερο την άμυνα τους ,ώστε να διαχειριστούν το υπέρ τους σκορ. Η διαιτησία από την αρχή της συνάντησης, έδειξε και πάλι τις φιλικές διαθέσεις της προς τους διοργανωτές «κιτρινίζοντας» μόνο Ολλανδούς. Μολαταύτα οι «οράνιε» πίεσαν και προς το τέλος του αγώνα (81’) ο αναπληρωματικός φορ Νανίγκα έφερε το ματς στα ίσια, παγώνοντας το κατάμεστο στάδιο. Κι οι αργεντινοί γλίτωσαν τα εμφράγματα στο 90’, όταν το σουτ του Ρεπ σταμάτησε στο δοκάρι. Στην παράταση η Αργεντινή βάλθηκε να αποδείξει ότι πέρα απ’ όσα ακούγονταν ή φαίνονταν – ευνοϊκά γι’ αυτήν – διέθετε και καλή ομάδα. Και το κατόρθωσε, καθώς κυριάρχησε πλήρως όπου με δύο γκολ των Κέμπες (104’) και Μπερτόνι (115’) νίκησε και κατέκτησε το βαρύτιμο τρόπαιο για πρώτη φορά στην ιστορία της. Η δικτατορική κυβέρνηση αισθάνονταν πλέον απόλυτη ικανοποίηση, αφού ο λαός, έμπλεος ενθουσιασμού κι εθνικής ανάτασης, θα πανηγύριζε για καιρό τη μεγάλη νίκη, ξεχνώντας την πραγματική κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα. Το ποδόσφαιρο ,ως το δημοφιλέστερο άθλημα και με την παγκόσμια επιτυχία, προσέδιδε στα ανελεύθερα καθεστώτα κύρος και γόητρο, μέσα βέβαια από την υποβολιμαία και στοχευμένη διαχείρισή του.

Να επισημάνουμε πως οι Ολλανδοί αρνήθηκαν να προσέλθουν να παραλάβουν το κύπελλο και τα μετάλλια των φιναλίστ, όπως και ο προπονητής τους Ερνστ Χάπελ δεν παρέστη στη συνέντευξη τύπου, ούτε η ολόκληρη αποστολή παρακάθισε στην καθιερωμένη δεξίωση. Με αυτόν τον τρόπο κατέδειξαν την αντίθεσή τους προς τη δικτατορική κυβέρνηση και τις πρακτικές χειραγώγησης του ποδοσφαίρου που αλλοιώνουν το χαρακτήρα του και καταρρακώνουν το «ευ αγωνίζεσθαι».

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου