Γρηγόρης Καρταπάνης: 88 χρόνια Μουντιάλ. Στοιχεία και επισημάνσεις

γρηγόρης-καρταπάνης-88-χρόνια-μουντιάλ-814683

Μέρος Α’

Με την 21η διοργάνωση που μόλις ξεκίνησε, το Παγκόσμιο Κύπελλο συμπληρώνει αισίως 88 χρόνια ζωής. Ο κορυφαίος ποδοσφαιρικός θεσμός σε επίπεδο αντιπροσωπευτικών συγκροτημάτων των κρατών μελών της FIFA, έπειτα από εκείνη την πρώτη μουδιασμένη και περιορισμένη (για διάφορους λόγους) σε συμμετοχές απόπειρα του 1930 στην Ουρουγουάη κι αφού πέρασε από πολλά ενδιάμεσα στάδια με εμπόδια και αλλαγές, έχει ολοκληρωθεί, τις τελευταίες δεκαετίες, σ’ ένα πολυσυμμετοχικό παγκόσμιας εκπροσώπησης πρωτάθλημα μέσα από το οποίο αποκαλύπτεται πλήρως ο ποδοσφαιρικός χάρτης της υφηλίου, μιας και αγωνίζονται οι πλέον ικανές εθνικές ομάδες στην τελική του φάση.

Είθισται κατά την περίοδο διεξαγωγής της τελικής φάσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου να επιχειρούνται, από τούτη εδώ τη σελίδα, διάφορες «μουντιαλικές αναδρομές» με την παρουσίαση παλιότερων διοργανώσεων, ώστε να καλύπτουμε, πέρα από την παρακολούθηση των τωρινών αγώνων που αναμφίβολα έχουν τον πρώτο λόγο, και την πλευρά της ποδοσφαιρικής ιστορίας.

Στα ποικίλα επίκαιρα αφιερώματα που ήδη έχουν κυκλοφορήσει – συνήθως ως προσφορές εντύπων – μπορεί ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται, να βρει πλήρη ιστορικά στοιχεία, στατιστικές, αποτελέσματα, συμμετοχές, σκόρερ και γκολ, χαρακτηριστικές στιγμές, παραλειπόμενα, παρασκήνιο και πολλές άλλες λεπτομέρειες μέσα από την 88χρονη πορεία του θεσμού. Γι’ αυτό και σε τούτο το σημείωμα θα παρουσιάσουμε και θα επισημάνουμε κάποια συγκεντρωτικά στοιχεία από το Παγκόσμιο Κύπελλο, τα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πιθανόν να μην προβάλλονται τόσο σε σχέση με ορισμένα άλλα. Πρόκειται για μια χρήσιμη (για τους ενδιαφερόμενους) και λειτουργική καταγραφή δεδομένων.

Από την τετράδα ως το τρόπαιο

Ο κατάλογος των κατόχων του τροπαίου είναι βέβαια γνωστός:

– Βραζιλία 5 φορές (1958-1962-1970-1994-2002)

– Ιταλία 4 φορές (1934-1938-1982-2006)

– Γερμανία 4 φορές (1954-1974-1990-2014)

– Ουρουγουάη 2 φορές (1930-1950)

– Αργεντινή 2 φορές (1978-1986)

– Αγγλία 1 φορά (1966)

– Γαλλία 1 φορά (1998)

– Ισπανία 1 φορά (2010)

Ετούτες οι κορυφαίες οπωσδήποτε ομάδες του πλανήτη όμως, πόσες φορές άγγιζαν την επιτυχία αλλά έμειναν φιναλίστ, ή ακόμη η πορεία τους ολοκληρώθηκε στον μικρό τελικό; Η Βραζιλία βγήκε δεύτερη δύο φορές (1950-1998), τρίτη επίσης δύο (1938-1978), όπως και τέταρτη (1974-2014). Η Ιταλία πήρε δεύτερη θέση το 1970 και το 1994, τρίτη το 1990 και τέταρτη το 1978. Η Γερμανία υπήρξε τέσσερις φορές φιναλίστ (1966-1982-1986-2002) και αριθμεί συνολικά οκτώ παρουσίες σε τελικό, περισσότερες από κάθε άλλη χώρα. Ακόμη «προηγείται» και στις κατακτήσεις τρίτης θέσης με τέσσερις νίκες σε μικρό τελικό (1934-1970-2006-2010), ενώ μόλις μία φορά, το 1958, κατετάγη 4η.

Η Ουρουγουάη έχει να επιδείξει μόνο τρεις 4ες θέσεις (1954-1970-2010). Η Αργεντινή έχει βρεθεί φιναλίστ άλλες τρεις φορές (1930-1990-2014), ενώ δεν έχει συμμετοχή σε μικρό τελικό. Η Αγγλία κατετάγη 4η το 1990. Η Γαλλία υπήρξε 2η το2006, 3η το 1958 και το 1986, 4η το 1982. Η Ισπανία έχει μια 4η θέση το 1950.

Υπάρχουν όμως και οι ομάδες που διεκδίκησαν αλλά δεν κατέκτησαν το μεγάλο τρόπαιο: Σ’ αυτήν την κατηγορία προηγείται η Ολλανδία με τρεις χαμένους τελικούς (1974-1978-2010) με τις δύο πρώτες φορές ν’ αντιμετωπίζει τους διοργανωτές Δ. Γερμανία και Αργεντινή αντίστοιχα. Ακόμη έχει μια τρίτη θέση (2014) και μια τέταρτη (1998). Η Τσεχοσλοβακία υπήρξε δύο φορές φιναλίστ (1934-1962) ομοίως και η Ουγγαρία (1938-1954). Μια φορά μετράει η Σουηδία (1958) που όμως έχει κατακτήσει και δύο τρίτες θέσεις (1950-1994) και μια 4η, το 1938.

Αξιόλογο επίτευγμα βέβαια είναι και η συμμετοχή σε μικρό τελικό: Η Πολωνία έχει δύο 3ες θέσεις (1974-1982). Η Αυστρία μια τρίτη (1954) και μια τέταρτη (1934) όπως και η Πορτογαλία (1966 και 2006, αντίστοιχα). Από μια 3η θέση έχουν πετύχει: Χιλή (1962) Κροατία (1998) και Τουρκία (2002). Τέλος από μία 4η θέση επιδεικνύουν: Η Γιουγκοσλαβία (1962), η Σοβιετική Ένωση (1966), το Βέλγιο (1986), η Βουλγαρία (1994) και η Ν. Κορέα (2002).

Να σημειώσουμε και τούτο: Το 1930 δεν έγινε μικρός τελικός. Οι ηττημένοι των ημιτελικών ήταν οι ΗΠΑ και η Γιουγκοσλαβία. Με κριτήριο τη γενικότερη παρουσία τους στην τελική φάση, μπορεί άτυπα να τοποθετηθούν στην 3η θέση οι ΗΠΑ και στην 4η η Γιουγκοσλαβία.

Συστήματα διεξαγωγής αγώνων

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα διάφορα συστήματα διεξαγωγής των αγώνων της τελικής φάσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Οι ριζικές αλλαγές και οι διάφορες διαφοροποιήσεις, πραγματοποιούνταν από την FIFA με ζητούμενο την καλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα αγωνιστική εξέλιξη της διοργάνωσης, ώστε να προσελκύουν περισσότερους θεατές.

Το 1930 οι 13 ομάδες που δήλωσαν συμμετοχή και αγωνίστηκαν απ’ ευθείας στην τελική φάση, χωρίστηκαν σε τρεις ομίλους των τριών και ένα των τεσσάρων απ’ όπου οι τέσσερεις πρώτοι πέρασαν στην ημιτελική φάση. Από εκεί οι νικητές βέβαια έπαιξαν στον τελικό, χωρίς να διεξαχθεί –για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του θεσμού– μικρός τελικός.

Το 1934 και το 1938 εφαρμόστηκαν εξ ολοκλήρου οι νοκ-άουτ συναντήσεις: φάση των 16, προημιτελικοί, ημιτελικοί, μικρός και μεγάλος τελικός. Όταν ένα ματς τελείωνε ισόπαλο και μετά την παράταση τότε δίνονταν επαναληπτικός αγώνας για την πρόκριση στην επόμενη φάση. Τέτοιοι επαναληπτικοί έγιναν ένας το 1934 και τρεις το 1938.

Αλλάζει ολωσδιόλου το σύστημα διεξαγωγής των αγώνων της τελικής φάσης στο 4ο Παγκόσμιο Κύπελλο και πρώτο μεταπολεμικό, το 1950 στη Βραζιλία. Από τις νοκ-άουτ συναντήσεις περνάμε εξ ολοκλήρου στη βαθμολογία. Συγκροτούνται αρχικά τέσσερις όμιλοι των τεσσάρων ομάδων και οι νικητές των ομίλων θα συγκροτούσαν νέο όμιλο όπου πάλι με βαθμολογία θα αναδεικνυόταν ο νικητής. Βέβαια οι υπαναχωρήσεις κάποιων εθνικών ομάδων, ενώ είχαν προκριθεί στην τελική φάση της διοργάνωσης και την τελευταία στιγμή απέσυραν την συμμετοχή, για διάφορους λόγους, οδήγησαν στη διαμόρφωση μόνο δύο πλήρων ομίλων, ενώ οι άλλοι δύο είχαν τρεις και δύο ομάδες αντίστοιχα. Η Ουρουγουάη που κληρώθηκε στον 4ο όμιλο είχε μοναδικό αντίπαλο την αδύναμη Βολιβία την οποία και συνέτριψε με 8-0, περνώντας έτσι ξεκούραστη στον τελικό όμιλο. Σε αυτόν, όπως γνωρίζουμε, η διοργανώτρια Βραζιλία στο τελευταίο παιχνίδι ανακηρυσσόταν τροπαιούχος ακόμη και με ισοπαλία, αλλά η Ουρουγουάη έκανε την απίστευτη ανατροπή.

Στο Π.Κ. το 1954 στην Ελβετία έχουμε ένα περίεργο σύστημα διεξαγωγής στην α’ φάση. Πάλι τέσσερις όμιλοι των τεσσάρων αλλά διαχωρίζονται σε κάθε όμιλο οι ομάδες ανά δύο σε ισχυρούς και αδύναμους και δεν θ’ αγωνίζονταν ούτε οι ισχυροί, ούτε οι αδύναμοι μεταξύ τους, οπότε στον κάθε όμιλο υπήρχαν μόνο δύο αγωνιστικές και τέσσερις αγώνες. Οι δύο πρώτοι κάθε ομίλου προκρίνονταν και άρχιζαν οι νοκ-άουτ αγώνες: προημιτελικοί, ημιτελικοί, μικρός και μεγάλος τελικός. Στις ισοβαθμίες των ομίλων δεν λαμβανόταν υπόψη η διαφορά τερμάτων αλλά γίνονταν αγώνες μπαράζ για την πρόκριση.

Από τα 1958 ως και το 1970 παγιώνεται το πιο γνωστό σύστημα διεξαγωγής: τέσσερις όμιλοι με βαθμολογία, πρόκριση των δύο πρώτων κι από εκεί και πέρα νοκ-άουτ συναντήσεις. Το 1958 ακόμη ίσχυε ο αγώνας μπαράζ στις ισοβαθμίες των ομίλων για την πρόκριση, δίχως να λαμβάνεται υπόψη η διαφορά τερμάτων.

Το 1974 έχουμε πάλι αλλαγή, καθώς οι δύο πρώτοι κάθε ομίλου που προκρίνονται δεν συναντιούνται πλέον σε νοκ-άουτ συναντήσεις, αλλά συγκροτούν δύο νέους ομίλους (β’ φάση ομίλων) απ’ όπου οι δύο πρώτοι παίζουν μεγάλο τελικό και οι δύο δεύτεροι μικρό τελικό. Αυτό έγινε και το 1978.

Το 1982 οι ομάδες της τελικής φάσης αυξάνονται στις 24 και διαχωρίζονται σε έξι ομίλους απ’ όπου προκρίνονται οι δύο πρώτοι σε κάθε όμιλο. Στη συνέχεια οργανώνονται άλλοι τέσσερις όμιλοι των τριών (β’ φάση ομίλων ή φάση των 12) με τους πρώτους να αποτελούν τα δύο ζευγάρια των ημιτελικών σε νοκ-άουτ πια ματς, ώστε να βγουν τα ζευγάρια των δύο τελικών.

Το 1986 αλλάζει πάλι το τοπίο, καθώς πλέον από τους ομίλους θα προκρίνονται συνολικά 16 ομάδες: οι δύο πρώτες και οι τέσσερις καλύτερες βαθμολογικά τρίτες. Μια καινοτομία που προσδίδει πρόσθετο ενδιαφέρον αφού περισσότερες ομάδες διεκδικούν με αξιώσεις πρόκριση και αποφεύγονται τυχόν στημένα παιχνίδια από αδιάφορα συγκροτήματα που ήδη έχουν προκριθεί ή αποκλειστεί. Το ενδιαφέρον παραμένει αμείωτο συνήθως ως την τελευταία αγωνιστική των ομίλων. Ακολουθούν νοκ-αουτ αγώνες (φάση των 16, προημιτελικοί, ημιτελικοί, τελικοί). Το ίδιο σύστημα εφαρμόστηκε και στο Μουντιάλ του 1990 και του 1994.

Από το 1998 διευρύνεται κι άλλο η συμμετοχή στην τελική φάση με τα αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα ν’ αυξάνονται σε 32. Τώρα τα πράγματα γίνονται πάλι απλά με τους δύο πρώτους κάθε ομίλου να προκρίνονται και να έπονται οι νοκ-άουτ συναντήσεις.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου