Γρ. Καρταπάνης: Το θ/κ. Γ.Αβέρωφ στον Βόλο για πρώτη φορά το 1911 (μέρος β΄)

γρ-καρταπάνης-το-θ-κ-γ-αβέρωφ-στον-βόλο-78439

Πρωτοφανές γεγονός αποτέλεσε για την πόλη του Βόλου ο κατάπλους του θωρακισμένου καταδρομικού Γ. Αβέρωφ στις 16 Σεπτεμβρίου 1911, δύο εβδομάδες αφότου είχε καταπλεύσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα (1/11), μετά την απόκτησή του. Συνοδευόμενο από τις υπόλοιπες βαριές κι ελαφρές μάχιμες μονάδες του στόλου, υπήρξε σημείο αναφοράς και αντικείμενο ιδιαιτέρου θαυμασμού από χιλιάδες κόσμο, όχι μόνο του Βόλου, καθώς κατέφθαναν διαρκώς από τη γύρω περιοχή αλλά και τη θεσσαλική ενδοχώρα κατά τις μέρες της παραμονής του στο λιμάνι.

Παρακολουθήσαμε προηγουμένως το ενθουσιώδες, πανηγυρικό κλίμα που επικρατούσε τη μέρα του κατάπλου του Αβέρωφ, μέσα από το εκτενές ρεπορτάζ της εφ. Πρωία στις 17/1/1911. Ανάλογα είναι και τα δημοσιεύματα των δύο επόμενων ημερών, όπου το θέμα απασχολεί σχεδόν ολοκληρωτικά την τοπική ειδησεογραφία. Την Κυριακή 18 του μήνα η Πρωία δημοσιεύει αρχικά ειδικό πρωτοσέλιδο άρθρο «Επί τη αφίξει του στόλου μας», έμπλεο εθνικής ανάτασης, εστιάζοντας την προσοχή στην παρουσία του νέου, σύγχρονου πολεμικού πλοίου: «… Η παρουσία κυρίως του Αβέρωφ του εξιδανικεύοντος τους Εθνικούς πόθους, αποτελεί μιαν επιπλέον ελπίδαν νικηφόρον δια το μέλλον του Εθνικού ναυτικού μας…». Υπερθεματίζεται ο ενθουσιασμός και η συγκίνηση του κόσμου στη θέα του κατάπλου των πλοίων.

Στο κυρίως ρεπορτάζ τώρα, όπου περιγράφονται τα τεκταινόμενα, ο τίτλος είναι σαφής: «Η δευτέρα ημέρα του στόλου – Λαϊκαί επισκέψεις». Διάχυτος ο θαυμασμός του πλήθους που επισκέπτεται το καινούριο πολεμικό, αποδίδεται με παραστατικότητα από τον συντάκτη της εφημερίδας, που ως επισκέπτης και ο ίδιος περιγράφει λεπτομερώς όσα είδε:

«Ο κόσμος εξύπνησε χθες με την ανυπομονησίαν να δυνηθή να επισκεφθή τον Αβέρωφ. Ο ναύαρχος Τώφφνελ είχεν επιτρέψει τούτο. Ο λιμήν του Βόλου παρουσίαζε εξόχως μεγαλοπρεπές θέαμα με τα αγκυροβολούντα πολεμικά. Από τις 9 π.μ. ήρχισεν η επίσκεψις του Αβέρωφ. Αλλά όσοι μετέβησαν έμειναν όσον ηδύναντο περισσότερον επί του πλοίου θαυμάζοντας τα μέγιστα τηλεβόλα του και εξέταζοντας εν πάση λεπτομερεία τα πάντα…». Και συνεχίζει με τις προσωπικές του εντυπώσεις ο δημοσιογράφος της Πρωίας:

«Επίσκεψις επί του Αβέρωφ.

Καίτοι και από μακράν διακρίνεται ο μέγας όγκος του νέου μας θωρηκτού, εν τούτοις όταν κανείς το πλησιάση βεβαιούται ότι έχει έμπροσθεν του ένα τεράστιον φρούριον. Ανήλθομεν και ημείς εις το πλοίον όπου μας υπεδέχθησαν μετά υποχρεωτικής ευγενείας τα καλά μας ναυτόπαιδα και οι αξιωματικοί. Περιήλθομεν μετά λαιμάργου περιεργείας όλα τα λαβυρινθώδη διαμερίσματα του Αβέρωφ. Παντού απαστράπτουσα καθαριότης και άφθονα μηχανήματα. Κυριολεκτικώς τα χάνη κανείς εκεί μέσα. Ο Αβέρωφ έχει 7 καταστρώματα με διάφορα διαχωρίσματα κανονικά… Είναι και αρκετά πολυτελής, ιδίως το καρρέ των αξιωματικών είνε εξόχως πολυτελές.

Ο οπλισμός του Αβέρωφ.

Εκείνο όμως το οποίον προκαλεί τον θαυμασμό και συγκίνησιν εις τον λαόν είναι ο θώραξ και το πυροβολικόν του Αβερωφ. Έχει 36 εν όλω πυροβόλα εξ ων τα 16 παμμέγιστα και κινούμενα δι’ ηλεκτρισμού καθ’ όλας τας διευθύνσεις. Ο θώραξ είναι πολύ ισχυρός, ιδίως εις το μέσον του πλοίου και τα ύφαλα μέρη ούτως ώστε εν καιρώ ναυμαχίας και αν καταστραφούν τα άκρα να δύναται να μάχεται. Ανάγκη να σημειωθεί ενταύθα ότι εζητήσαμεν επιμόνως πληροφορίας και από αξιωματικούς και ναύτας δια το πάθημα της Πλυμούθης και εβεβαιώθημεν παρ’ όλων ότι το πάθημα δεν ήτο ουσιώδες και δεν υπέστη ουδεμίαν απολύτως μείωσιν η πολεμική αξία του θωρηκτού…».

Στη λεπτομερή περιγραφή του δημοσιογράφου της εποχής να κάνουμε μόνο δυο επισημάνσεις: α) Γενική διοίκηση στο στόλο ασκούσε ο άγγλος ναύαρχος Τόφνελ, επικεφαλής της βρετανικής ναυτικής εκπαιδευτικής – οργανωτικής αποστολής και β) Στο τελευταίο τμήμα του ανωτέρου αποσπάσματος γίνεται λόγος για την προσάραξη του πλοίου στο Πλύμουθ, όπου είχε μεταβεί για τις εορτές ενθρόνισης του Γεωργίου του Ε’, τον Ιούνιο του 1911, αμέσως μετά την επίσημη ένταξή του στο στόλο και τον απόπλου του από τα ναυπηγεία Ορλάντο.

Κατά τις επισκέψεις όμως υπήρχαν και απρόοπτα, απότοκα της αδημονίας του κόσμου να επισκεφθεί το πλοίο. Διαβάζουμε στη συνέχεια του παραπάνω ρεπορτάζ:

«Ανατροπή λέμβου

Παρ’ ολίγον όμως να έχωμεν και θύματα εκ των επισκέψεων. Τέσσαρες καπνέμποροι εκ Φαρσάλων επέβησαν ιστιοφόρου λέμβου… και διηυθύνοντο εις το θωρηκτόν. Εις μίαν στιγμήν όμως, ένεκα του πλέοντος ανέμου η λέμβος ανετράπη και οι επιβαίνοντες ευρέθησαν εις την θάλασσαν. Θα επνίγοντο δε διότι δεν εγνώριζον να κολυμβώσιν αν δεν τους έσωζε μία ατμάκατος του Αβέρωφ».

Ακολούθως το δημοσίευμα της εφημερίδας κάνει λόγο για την έξοδο των πληρωμάτων των πλοίων το απόγευμα αλλά και τις εθιμοτυπικές επισκέψεις μεταξύ των τοπικών αρχών και της ηγεσίας του στόλου. Ο Τόφνελ επισκέφτηκε τον άγγλο υποπρόξενο Μέρλιν και στον Αβέρωφ θα προσέρχονταν ο Νομάρχης κ. Αργυρόπουλος μαζί με τον Δήμαρχο Παγασών κ. Γκλαβάνη και άλλες αρχές. Όλα θα γίνονταν με κάθε επισημότητα αφού «θα ριφθώσι και οι κεκανονισμένοι κανονιοβολισμοί».

Το απόγευμα της Κυριακής, αν το επέτρεπε ο καιρός, που μάλλον εκείνες τις μέρες ήταν ιδιαίτερα φθινοπωρινός, θα παιάνιζε σε κεντρικό σημείο της παραλίας, μπροστά στο ονομαστό κέντρο Αργυλλά, η μπάντα του Αβέρωφ, κάτι που θα συνηθίζονταν και στις κατοπινές επισκέψεις του πλοίου.

Ακόμη μας δίνονται πληροφορίες για τον απόπλου του στόλου που προσδιορίζονταν για την προσεχή Τετάρτη 22 του μήνα. Η έξοδος στο ανοιχτό πέλαγος θα συνοδεύονταν με εκτελέσεις πυρών και προορισμό τη Σύρο.

*****

Την ίδια μέρα, σε ιδιαίτερο δημοσίευμα, πληροφορούμαστε και για την συνέχεια των γυμνασίων τη Δευτέρα, τα οποία θα γίνονταν «ως εν πολέμω» με ένσφαιρα πυρά.

*****

Την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 1911 κορυφώθηκε η επισκεψιμότητα στον Αβέρωφ αλλά και στα υπόλοιπα πλοία, παρά τις σχετικά δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Ο τίτλος του σχετικού, επίσης διεξοδικού δημοσιεύματος, στις 19/9, είναι κατατοπιστικός: «Η χθεσινή μέρα του στόλου. Αληθινή εορτή – Η συρροή του πλήθους – Η επίσκεψις του Αβέρωφ». Η παραλία του Βόλου είχε γεμίσει, εκτός από τους ντόπιους, και με πλήθος κόσμου από διάφορα μέρη της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας: «Η πόλις μας χθες ήγε αληθή πανήγυριν. Λόγω της Κυριακής αργίας πάντες έσπευσαν ν’ απολαύσουν το έξοχον θέαμα των εν λιμένι μας ορμούντων πολεμικών. Αμφιβάλλομεν αν έμεινε βολιώτης χθες εις το σπίτι του. Όλοι συν γυναιξί και τέκνοις, μηδέ των υπηρετριών εξαιρουμένων είχον κατέλθη εις την παραλίαν και απελάμβανον του πανοραμικού και σπανίου δια την πόλιν μας θεάματος των ηγκυροβολημένων πλοίων… Επίσης η εορτάζουσα πόλις μας εδέχθη χθες την επίσκεψιν πολλών ξένων. Από όλα τα χωρία του Πηλίου κατήλθον πολλοί δια να ιδούν τον στόλον. Και από την λοιπήν Θεσσαλίαν, την Λάρισαν, Φάρσαλα, Καρδίτσα και τας λοιπάς Θεσσαλικάς πόλεις, έφθασαν πλείσται οικογένειαι χάριν του στόλου. Αι φυσιογνωμίαι των συνήθων τύπων του Βόλου εξηφανίσθησαν. Επλημμύρισαν κυριολεκτικώς τα κέντρα της πόλεως από νέας φυσιογνωμίας ανδρών, γυναικών και δεσποινίδων. Και ευρέθημεν εν μια στιγμή ημείς οι νόμιμοι… διακάτοχοι της παραλίας εντός νέου περιβάλλοντος…».

Βέβαια η προτίμηση όλων των επισκεπτών ήταν ο Αβέρωφ. Έπειτα από τη γλαφυρή και με χιούμορ περιγραφή που προηγήθηκε, ο συντάκτης του άρθρου αναφέρεται σ’ αυτήν την προτίμηση αλλά και τα απρόοπτα εμπόδια:

«Αι επισκέψεις εις τον Αβέρωφ.

Από της 9ης π.μ. παρά την επικρατούσαν μεγάλη θαλασσοταραχήν πολλαί βάρκες γεμάται από κόσμον ήρχισαν να διευθύνονται προς το θωρηκτόν Αβέρωφ. Τα άλλα τα κακόμοιρα τα θωρηκτά, Ύδρα, Σπέτσαι και Ψαρά, έμειναν μακρόθεν με πικρόν παράπονον δια την εγκατάλειψιν. Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις. Αλλά ο ναύαρχος Τώφφνελ είχεν απαγορεύσει τας επισκέψεις την πρωίαν διότι επρόκειτο να δεχθή τας αρχάς της πόλεως. Και ηρκέσθησαν οι πρωινοί επισκέπται να περιέλθωσιν από μακράν το θωρηκτόν…».

Πράγματι από νωρίς το μεσημέρι άρχισαν οι επισκέψεις επισήμων και τοπικών αρχών στον Αβέρωφ. Αρχικά επέβη στο πλοίο ο δήμαρχος Παγασών κ. Γκλαβάνης με συνοδεία δημοτικών συμβούλων, και ακολούθησε η έλευση του τοπικού πρόξενου στον οποίο παρατέθηκε γεύμα. Η επίσκεψη του Νομάρχη αναβλήθηκε, ενώ εκείνη των αστυνομικών και στρατιωτικών αρχών δεν κατέστη εφικτή λόγω επιδείνωσης του καιρού. Όμως φαίνεται πως προς το απόγευμα επήλθε κάποια βελτίωση, οπότε και ευοδώθηκε η άνοδος του απλού κόσμου:

«Το απόγευμα επετράπη εις το κοινόν η επίσκεψις του θωρηκτού. Και έβλεπε τότε κανείς βάρκες, βαρκούλες με πανιά, και μαούνες ακόμη, γεμάτα από κόσμο να πηγαινοέρχονται εις τον Αβέρωφ. Πάντες όσοι το επεσκέφθησαν έφευγον ενθουσιασμένοι και υπερήφανοι διότι απεκτήσαμεν τοιούτον πλοίον…».

Αλλά και στην παραλία η κίνηση « ήτο μεγίστη και ασφυκτικώς πλήρης » με καλοντυμένες κυρίες και κυρίους, όπως επίσης με τους εξοδούχους άντρες των πληρωμάτων του στόλου. Όπως είχε ανακοινωθεί η μπάντα του Αβέρωφ «επαιάνιζε έμπροσθεν του ζυθοπωλείου Αργυλλά εκλεκτά τεμάχια» Για να καταλήξει με ικανοποίηση ο συντάκτης: «Και ούτω ηκούσαμεν και απελαύσαμεν τελείαν μουσικήν, πράγμα το οποίον δεν συμβαίνει συνήθως» (Πρωία 19/9/11).

*****

Όμως, πέρα απ’ όλα ετούτα τα εορταστικά εκείνες τις ημέρες επικρατούσε ένα υποβόσκον πολεμικό κλίμα με τη διάδοση φημών για συμπλοκές στα ελληνοτουρκικά σύνορα, σφαγές αμάχων στη Θεσσαλονίκη, επικείμενη επιστράτευση και κινήσεις του Ιταλικού στόλου κατά τουρκικών στόχων. Απ’ όλα ετούτα μόνο το τελευταίο αλήθευε μιας και ξέσπασε ο ιταλοτουρκικός πόλεμος του 1911-12, που στοίχισε στους Τούρκους τις βορειοαφρικανικές κτήσεις τους και τα Δωδεκάνησα. Οι διαδώσεις όμως τροφοδοτούσαν ένα γενικότερο πολεμικό σκηνικό που επιτάθηκε όταν τα αντιτορπιλικά σαλπάρισαν με άγνωστο προορισμό. Τελικά μάλλον τίποτε δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, αφού τα πλοία βγήκαν για κάποιες ασκήσεις κι επέστρεψαν το επόμενο πρωί. Το σχετικό δημοσίευμα στην εφ. Πρωία, επίσης στις 19/9, αναφέρεται σ’ όλα ετούτα που διαδίδονταν τα οποία χαρακτηρίζει ως «μεγαλουργήματα της φαντασίας». Μολαταύτα και την επόμενη μέρα δημοσιεύονται φήμες για κρότους πυροβόλων στον Θερμαϊκό κι εμφάνιση πολεμικού πλοίου, άγνωστης προέλευσης στα παράλια της Λάρισας. Παρά την επίσημη καθησυχαστική ανακοίνωση οι ποικίλες ανυπόστατες διαδόσεις προκαλούσαν στον κόσμο αναταραχή και αγωνία για τις ενδεχόμενες εξελίξεις.

Πάντως τα πολεμικά παρέμεναν στον Βόλο και συνεχίστηκαν και τη Δευτέρα οι ανταλλαγές επισκέψεων ανάμεσα στις τοπικές αρχές και την ηγεσία των πλοίων παρά το εμπόδιο που προκαλούσαν οι κακές καιρικές συνθήκες. Από την Τρίτη 20/9 ξανάρχιζαν τα γυμνάσια τα γυμνάσια, χωρίς όμως τη συμμετοχή του Αβέρωφ καθώς παρατέθηκε επίσημο γεύμα από το ναύαρχο Τόφνελ προς τον Νομάρχη κ. Αργυρόπουλο και τον δήμαρχο κ. Γκλαβάνη.

Ο απόπλους των πλοίων πραγματοποιήθηκε, νωρίτερα απ’ ότι είχε ανακοινωθεί προηγούμενα, το πρωί της Τετάρτης 21/9. «Πλήθος πολύ παρηκολούθει την πρωίαν τον απόπλουν των θωρηκτών τα οποία απέπλευσαν μεγαλοπρεπώς» σημειώνεται σχετικά, ενώ ακολούθησε και αναχώρηση των ελαφρότερων μονάδων προς το μεσημέρι. Κατά την αποχώρηση, μέσα στον Παγασητικό εκτελέστηκαν βολές πυροβόλων «διότι ηκούοντο συνεχείς κανονιοβολισμοί». (Πρωία 22/9/11)

*****

Ολιγοήμερος (16 έως 21/9) ετούτος ο πρώτος κατάπλους του θ/κ Γ. Αβέρωφ στο Βόλο, δύο – τρεις εβδομάδες μετά την άφιξη του στην Ελλάδα (1/9/11) και με σκοπό την εκτέλεση προγραμματισμένων γυμνασίων, απαρχή μιας προσπάθειας που θα οδηγούσε το νέο πλοίο και το πλήρωμα του ένα χρόνο αργότερα σε νικηφόρες ναυμαχίες. Το θωρακισμένο καταδρομικό θα επανέπλεε για γυμνάσια -πολεμικής προπαρασκευής- στα νερά του Παγασητικού τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1912, όπου θα διέμενε ευρύτερο διάστημα, λίγο καιρό προτού γράψει τις πιο δοξασμένες ναυτικές σελίδες στη νεότερη ιστορία.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου