Με αφορμή τις πρόσφατες σεισμικές δονήσεις που ανησύχησαν την τοπική μας κοινωνία, μιας και το επίκεντρό τους εντοπίζεται λίγα χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Βόλου –ευτυχώς δεν υπήρξε συνέχεια του φαινομένου–, ας επιχειρήσουμε μια συνολική αναδρομή, στους σοβαρότερους σεισμούς, κατά τον 19ο και 20ο αιώνα, στη Μαγνησία.
Σημαντική και οδυνηρή σεισμική δραστηριότητα παρουσιάζει διαχρονικά ο θεσσαλικός χώρος, όπως επισημαίνεται στο βιβλίο του καθηγητή Παναγιώτου Ι. Σπυροπούλου: «Χρονικό των σεισμών της Ελλάδος – από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», εκδ. Δωδώνη, 1997, στο κεφάλαιο ΣΤ΄(σελ. 225-252), με καταγραφή των σεισμών από τους αρχαίους χρόνους -όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία-ως τα τέλη του 20ου αιώνα. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τη θεσσαλική γη ως μια ιδιότυπη περιοχή από γεωφυσική αλλά και σεισμική άποψη, καθώς «μακροί αιώνες σεισμικής ηρεμίας ακολουθούνται από σύντομες σχετικά περιόδους, έντονης σεισμικής δραστηριότητας» (οπ.π σελ. 225). Οι σεισμοί προκαλούνται από ένα συνδυασμό μεγαλυτέρων και μικρότερων ρηγμάτων που διατρέχουν τον τόπο και τη θαλάσσια περιοχή του.
*****
Στην αρχαιότητα σημειώνεται μόνον ο σεισμός του 510 π.Χ. στην περιοχή Φαρσάλων (Κραννών), ενώ στη συνέχεια από το 510 π.Χ. έως το 1621 μ.Χ. η απουσία σχετικών αναφορών δεν συνεπάγεται και τη μη εκδήλωση σεισμών σε ένα τόσο ευρύ χρονικό διάστημα και σε έναν ιδιαίτερα σεισμογενή χώρο, όταν μνημονεύονται ανάλογα περιστατικά σε γειτονικές περιοχές.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ως τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα σημειώνονται συνολικά 14 σεισμοί, κυρίως στη δυτική και κεντρική Θεσσαλία, που όμως επηρέασαν όλη την έκτασή της, κι έγιναν αισθητοί ακόμη και ως τις Β. Σποράδες. Οι μαρτυρίες προέρχονται κυρίως από κώδικες μοναστηριών, όπου εγγράφονταν οι δυσάρεστες εμπειρίες. Από αυτούς τους σεισμούς μόνο δύο συνέβησαν στην περιοχή του κατοπινού νομού Μαγνησίας: το 1743 σε Αλμυρό-Βελεστίνο μεγέθους 6,8R και τον Μάρτιο –Απρίλιο του 1773 στον Αλμυρό, στα 6,6R. Από το 1864 και μετά, καταγράφεται μια πυκνότερη κι εντονότερη σεισμική παρουσία στη Μαγνησία (Βόλος, Πήλιο, Σποράδες) και στην ανατολική Θεσσαλία γενικότερα, που φθάνει ως τους σεισμούς του 1980 σε Αγχίαλο και Αλμυρό.
***
1864 Αύγουστος, περιοχή Πηλίου.
Περί τα μέσα Αυγούστου (13 έως 20) παρατηρείται στο Β. Πήλιο έντονη σεισμική δραστηριότητα με το μέγεθος του κύριου σεισμού να εκτιμάται στα 5,8R και ένταση VI βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Το επίκεντρό του υπολογίζεται κατά προσέγγιση, κάπου στα 20 χλμ. βόρεια της Ζαγοράς και μέσα στη θάλασσα. Δύο μήνες αργότερα (21/10/1864) νέος δυνατός σεισμός πλήττει το Πήλιο με το επίκεντρό του να εντοπίζεται νοτιότερα, κοντά στη Συκή. Το μέγεθος του υπολογίζεται στα 6,1R και η έντασή του στους VII βαθμούς Μερκάλι, για αυτό κι έγινε έντονα αισθητός στο Βόλο, τη Β. Εύβοια, αλλά και μακρύτερα. Οι μετασεισμοί -ορισμένοι αρκετά ισχυροί- συνεχίστηκαν για κάμποσες μέρες, όπως και στον προηγούμενο σεισμό του Αυγούστου. Δεν αναφέρονται θύματα, παρά μόνο υλικές ζημιές και στις δύο περιπτώσεις του 1864 στο Πήλιο.
***
1867-68 Σκιάθος – Σκόπελος
Από τα τέλη Αυγούστου του 1867 παρατηρείται σεισμική δραστηριότητα στη Σκόπελο που εντάθηκε τον Οκτώβριο του ιδίου χρόνου. Στις 22 του μήνα σημειώθηκε ο πρώτος δυνατός σεισμός (5,5R, V+.) για να ακολουθήσουν λίγες μέρες αργότερα (27/10) άλλοι δύο με μεγέθη 5,6R και 5,8R και ένταση VIκαι VII αντίστοιχα. Το επίκεντρο υπολογίζεται στη θαλάσσια περιοχή νότια του νησιού για αυτό και τα φαινόμενα έγιναν έντονα αντιληπτά και στην Εύβοια, με την μετασεισμική ακολουθία να διατηρείται για έναν και πλέον μήνα. Πάνω στον χρόνο επανελήφθησαν οι σεισμοί στις Β. Σποράδες (3/10/68) με το επίκεντρο να εντοπίζεται τώρα Β.Δ. της Σκιάθου. Σε αντίθεση με τους σεισμούς της περασμένης χρονιάς, ετούτος προκάλεσε αρκετές ζημιές, αφού ήταν ισχυρότερος (6,2 R- VIII.), κυρίως στη Σκιάθο. Σε τούτο συντέλεσαν και οι συνεχείς μετασεισμοί που κράτησαν δύο μήνες περίπου, με τον ισχυρότερο να φθάνει τα 5,7R στις 9/10/68. Ο σεισμός έγινε αισθητός και στο Βόλο, προκαλώντας λιγοστές ζημιές.
***
1873 Σκόπελος.
Συνέχισε να τριγυρίζει ο εγκέλαδος, εκεί στις Βόρειες Σποράδες και τα επόμενα χρόνια. Με επίκεντρο το βορειοδυτικό τμήμα της Σκοπέλου (κοντά στη Γλώσσα) προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε οικήματα του νησιού κι έγινε αισθητός αρκετά μακριά, όπως και στο Βόλο. Το μέγεθος του εκτιμάται κάπου στα 5,5R και η έντασή του στα VI (9/3/1873).
***
1880 Βόλος – Πήλιο
Τον προηγούμενο χρόνο από την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, σημειώθηκε ισχυρός σεισμός περί τα μέσα Ιανουαρίου, με το επίκεντρο του να επισημαίνεται στη θαλάσσια περιοχή του ανατολικού Πηλίου. Έγινε έντονα αισθητός, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές στο Βόλο και τα χωριά του Πηλίου, ιδιαίτερα δε στη Ζαγορά, όπου επλήγη σοβαρά το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην ομώνυμη συνοικία, το οποίο και αποτέλειωσε επόμενος σεισμός στα 1886, όταν σημειώθηκε και καθίζηση εδάφους. Μέγεθος 5,8R, ένταση VI+.
***
1882 Άφησος Πηλίου
Δύο χρόνια αργότερα νέος δυνατός σεισμός πλήττει την περιοχή του Πηλίου και της Μαγνησίας με επίκεντρο κοντά στην Άφησο, όπου και έγινε ιδιαίτερα αισθητός. Συνέβη τη νύχτα της 30ης προς την 31ηΙανουαρίου του 1882 με μέγεθος 5,5R και ένταση V+ και περισσότερο τον ένοιωσαν τα παράλια του Παγασητικού και ο Βόλος, σε αντίθεση με τα ορεινά χωριά που τον αισθάνθηκαν λιγότερο, δίχως πάντως να μνημονεύονται ζημιές.
***
1886 Βόλος
Φαίνεται πως στη δεκαετία του 1880 ο εγκέλαδος παρέμενε στην περιοχή Βόλου-Πηλίου-Αν. Θεσσαλίας, αφού την προηγούμενη… προτιμούσε τα κοντινά νησιά ! Στις 22/10 /1886 νέα ισχυρή δόνηση, με επίκεντρο πάλι τις νότιες ακτές του Παγασητικού και μέγεθος 5,7R, ταρακούνησε για τα καλά τον τόπο, ενώ έγινε ιδιαίτερα αισθητός στη Β. Εύβοια, τον Αλμυρό, τη Λαμία και ασθενέστερα ως την Αθήνα. Προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές στην εγγύτερη περιοχή, με τους μετασεισμούς να διαρκούν περίπου ένα μήνα. Υπήρξε όμως και δεύτερος δυνατός σεισμός 5,5R στις 26/10/86 με άλλο επίκεντρο, κάπου στα 25 χλμ νοτιοανατολικά της Λάρισας (προς τη λίμνη Κάρλα) που επίσης τρόμαξε την Ανατολική Θεσσαλία και νοτιότερα. Η συνολική σεισμική δραστηριότητα Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 1886 προκάλεσε αρκετή ανησυχία στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του Βόλου και όχι μόνο.
***
1891 Βόλος
Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1891 νέος σεισμός μεγέθους 5,5R και έντασης VI, σημειώθηκε με επίκεντρο τις βόρειες ακτές του Παγασητικού, που τρομοκράτησε τους κατοίκους του Βόλου και του Πηλίου. Οι προειδοποιητικοί προσεισμοί στις 11 και 15 του μήνα (ο δεύτερος ισχυρός), επιβεβαίωναν μια ακόμη ενοχλητική σεισμική δραστηριότητα, καθώς καταγράφονται καταρρεύσεις οικημάτων σε Λεχώνια και Βόλο. Να σημειώσουμε επίσης και τους σεισμούς που έπληξαν τη Λάρισα στα τέλη του 1891 και τις αρχές του 1892 προκαλώντας αρκετές ζημιές, όπως και εκείνον του 1900, «εναρκτήριο» της σεισμικής παρουσίας στην περιοχή για τον νέο αιώνα!
***
1905 Μαγνησία (Β. Πήλιο – Αγιά )
Ξημερώματα, στις 7/1/1905, ξαναχτύπησε ο σεισμός τη Μαγνησία (Β. Πήλιο) και την Αγιά προκαλώντας σημαντικές καταστροφές. Το επίκεντρό του εντοπίζεται κοντά στο Κεραμίδι, το οποίο πλήρωσε περισσότερο τη μανία της καταστροφής μαζί με τα Κανάλια και τα χωριά της Αγιάς (Σκλήθρο, Σκήτη, Πολυδένδρι κ.ά.), ενώ και στο Βόλο σημειώθηκαν εκτεταμένες ζημιές. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίζεται στα 6,3 – 6,5R με την ένταση να φθάνει VIII, για αυτό και υπήρξαν πολλές καταρρεύσεις οικημάτων στις πλησιέστερες στο επίκεντρο περιοχές. Ακόμη έγινε αρκετά αισθητός στη Λάρισα όπου επλήγησαν κάποια παλιά σπίτια και λιγότερο στην υπόλοιπη Θεσσαλία και την Εύβοια. Κοντά στο Σκλήθρο σημειώθηκαν σοβαρές κατολισθήσεις, γεγονός που επίσης πιστοποιεί την ένταση και την καταστροφικότητα του φαινομένου. Η εφημερίδα του Βόλου «Θεσσαλία» καλύπτει για εβδομάδες το σοβαρό γεγονός με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες στα ρεπορτάζ από τους τόπους που επλήγησαν περισσότερο, μιας και παρουσιάστηκαν αξεπέραστα προβλήματα με την αποκατάσταση των ζημιών και την πρόνοια για τους άστεγους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- 1. Γιάννη Παπαϊωάννου: «Η σεισμική δράση στην Αν. Θεσσαλία και στις Β. Σποράδες κατά τον 19ο αιώνα», περ. Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 24ος, Λάρισα 1993, σελ.257-266.
- 2. Παναγιώτου Ι. Σπυροπούλου: «Χρονικό των σεισμών της Ελλάδος – από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», εκδ. Δωδώνη, 1997.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
