Μια ερευνητική προσπάθεια, πολλές φορές δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένη, αφού κατά την αναδίφηση στις παλιές τοπικές εφημερίδες συναντούμε νέα, ενδιαφέροντα στοιχεία, άξια να μνημονευτούν. Από τούτη εδώ τη σελίδα έχουμε αναφερθεί κατ’ επανάληψη, στα Πευκάκια, τις Αλυκές (ως παραδοσιακούς «λουτρώνες», κοντά στην πόλη του Βόλου), τα κέντρα που υπήρχαν εκεί, αλλά και στις βενζίνες που εκτελούσαν τα δρομολόγια, σε μια νοσταλγική αναδρομή. Συνεχίζοντας όμως τη διερεύνηση, για διάφορα θέματα, στον τοπικό τύπο άλλων εποχών, έπεφταν διαρκώς στην αντίληψή μας ποικίλα δημοσιεύματα σχετικά με τα παραπάνω, που μας παρέχουν ενδιαφέρουσα πληροφόρηση για γεγονότα και καταστάσεις. Για τούτο και αποτολμούμε, στο σημερινό μας άρθρο, άλλη μια καλοκαιρινή αναδρομή στα Πευκάκια, αρκετές δεκαετίες πρωτύτερα.
«ΤΑ ΩΡΑΙΑ ΠΕΥΚΑΚΙΑ»
Όπως θυμούνται οι μεγαλύτεροι, κι έχουμε επίσης επισημάνει παλιότερα, στα Πευκάκια υπήρχε, ως το 1967, το γνωστό, ομώνυμο κέντρο του Πραξιτέλη Κυρίτση, στον ίδιο χώρο που λειτουργούσε αργότερα το Μπούρτζι. Το συγκεκριμένο κατάστημα ήταν σημείο αναφοράς ως σπουδαίο εστιατόριο, με σκάλα αποβίβασης των επιβατών που κατέφθαναν με τις βενζίνες. Χαρακτηριστική, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής μορφής εικόνα, φιγουράρει σε πολλές παλιές φωτογραφίες του Στουρνάρα, του Ζημέρη και άλλων καλλιτεχνών. Από προφορικές πληροφορίες συναγόταν ότι η λειτουργία του κέντρου ξεκίνησε στις αρχές τις δεκαετίας του ΄20, αρχικά ως μικρό εξοχικό αναψυκτήριο, για να κατασκευαστεί λίγα χρόνια αργότερα (περί το 1926-27), το χαρακτηριστικό σταυροειδές οίκημα και να ολοκληρωθούν όλες οι διαμορφώσεις του αύλειου χώρου στη βραχώδη κατάληξη της ακτής. Σύντομα καταξιώθηκε σαν μια ξεχωριστή για την εποχή επιχείρηση εστίασης, που συγκέντρωνε πλήθη βολιωτών κάθε καλοκαίρι. Αλλά μια καταχώρηση στον τοπικό τύπο μας πληροφορεί πως το κατάστημα είχε αρχίσει να λειτουργεί κατά την άνοιξη του 1919, προφανώς μόλις είχαν καταλαγιάσει οι εντάσεις και οι πολεμικές περιπέτειες της χώρας μας, έστω και προσωρινά. Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ολοκλήρωνε μια εφτάχρονη περίοδο γεμάτη από νικηφόρους πολέμους, αλλά και από δυσάρεστες κι επώδυνες καταστάσεις, όπως ο Εθνικός Διχασμός. Η διάθεση του κόσμου για αναψυχή και καλοκαιρινά μπάνια, έβρισκε πλέον την πολυπόθητη διέξοδο, και η δημιουργία ενός εξοχικού κέντρου σε κοντινή παραλία, σίγουρα ήταν καλοδεχούμενη. Η έναρξη της λειτουργίας του δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορη την τοπική ειδησεογραφία της εποχής. Στην εφ. Η Θεσσαλία, στις 31/3/1949 και στη στήλη «Η Θεσσαλία προ τριακονταετίας», από το φύλλο της 31ης Μαρτίου 1919, διαβάζουμε: «Από της προσεχούς Κυριακής ανοίγει τας πύλας του το νέον εξοχικόν κέντρον αναψυχής ‘’Τα Ωραία Πευκάκια’’ υπό την διεύθυνσιν του κ. Κυριάκου Κυρίτση. Τέλειον καφεστιατόριον, κρύα φαγητά, οίνος εξαιρετικής ποιότητος, ηδύποτα και ότι άλλο δύναται να ικανοποιήσει και τον πλέον ιδιότροπον στόμαχον. Δίδονται και γεύματα. Τέλειος ελβετικός παράδεισος».
Από την ανακοίνωση φαίνεται πως επρόκειτο για ένα οργανωμένο εξοχικό κέντρο, με ενδιαφέρουσες παροχές αναψυχής. Πήρε την ονομασία του από τα πεύκα που ήταν φυτεμένα στον χώρο του, ορισμένα από τα οποία υπάρχουν ακόμα. Σύντομα το όνομα Πευκάκια κάλυψε τη γύρω περιοχή δίνοντάς της την ονοματοθεσία που υπάρχει ως σήμερα, ακυρώνοντας τις όποιες παλιότερες. Ο πευκώνας που δημιουργήθηκε τα αμέσως επόμενα χρόνια, στο κτήμα Σέφελ, επέκτεινε το νέο τοπωνύμιο.
ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ
Παραπλεύρως από το κέντρο Πευκάκια, λειτουργούσε και δεύτερο, «Τα Αμπελάκια», το οποίο πήρε κι αυτό το όνομά του από παρακείμενο αμπέλι που υπήρχε παλιότερα. Η δραστηριότητά του υπήρξε αξιόλογη τόσο προπολεμικά, όσο και μεταπολεμικά, διέθετε δε, σχεδόν πάντοτε ζωντανή μουσική με αξιόλογα τοπικά σχήματα. Στις 23/4/1949, στην εφ. Ταχυδρόμος, συναντούμε σχετική ενημερωτική καταχώρηση: «Το εξοχικόν Αμπελάκια. Από αύριον θα αρχίση την λειτουργίαν του, το παρά τα Πευκάκια κέντρον Αμπελάκια. Η συγκοινωνία θα εκτελήται δια βενζινακάτων. Μια επίσκεψις θα σας ενθουσιάση. Ο διευθυντής: Σπύρος Μπαλώνης».
Να σημειώσουμε ότι το κέντρο διέθετε δική του σκάλα για να προσεγγίζουν οι βενζίνες, από την οποία ελάχιστα απομεινάρια υπάρχουν σήμερα. Εκείνο που παρατηρείται και στην παραπάνω είδηση είναι το γεγονός ότι τα εξοχικά κέντρα ξεκινούσαν αρκετά νωρίς την λειτουργία τους. Και να συνυπολογίσει κανένας τότε -άνοιξη 1949-ότι ο εμφύλιος δεν είχε τελειώσει, τα πράγματα ήταν ακόμη νεφελώδη κι επιβάλλονταν, όπως θα δούμε πιο κάτω, οι σχετικές απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Το κέντρο Αμπελάκια συνέχισε να λειτουργεί ως το 1979.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ.
Ιδιαίτερα δύσκολα κι επώδυνα καταγράφονται τα χρόνια του αδελφοκτόνου σπαραγμού. Αν και το καλοκαίρι του 1949 οι επιχειρήσεις -εκκαθαριστικού χαρακτήρα- είχαν επικεντρωθεί στην Β.Δ Ελλάδα, οι αποκομμένες ομάδες μαχητών του Δ.Σ.Ε. διώκονταν σε ολόκληρη τη χώρα. Οι αρχές επέβαλαν διαρκή επαγρύπνηση με ελέγχους απαγορεύσεις και περιορισμούς στην ελεύθερη διακίνηση του πληθυσμού. Έτσι και για την εκτός πόλης μετάβαση στα Πευκάκια και τις Αλυκές για το καθημερινό μπάνιο, ο έλεγχος του επιβατικού κοινού στις βενζίνες παρουσιάζεται ιδιαίτερα προσεκτικός. Υπήρχαν ακόμη αυστηροί περιορισμοί, τόσο στο ωράριο, όσο και στην απομάκρυνση από τις ακτές. Στην εφ. Ταχυδρόμος στις 3/6/49 διαβάζουμε: «Ελευθέρα η μετάβασις εις Πευκάκια και Αλυκές. Ανακοίνωσις του λιμεναρχείου… Ανακοινούται ότι επετράπη η δια θαλάσσης επικοινωνία πολιτών μεταξύ Βόλου-Πευκακίων από ώρας 09:00 έως 20:00 και μεταξύ Βόλου Αλυκών από ώρας 09:00 έως 16:00. Τα εκτελούντα την συγκοινωνίαν πλωτά μέσα, θα εκκινούν από την κάτωθι του κτιρίου της Ναυτικής Διοικήσεως προκυμαίαν, όπου και θα ενεργήται ο σχετικός έλεγχος κατά την αναχώρησιν και κατά την άφιξιν. Απομάκρυνσις των μεταβαινόντων από του χώρου των καταστημάτων και της παραλίας απαγορεύεται αυστηρώς. Οι παραβάται θα διώκωνταιεπιπαραβάσει του άρθρου 3 του νόμου 735 του 1917, περί αδικημάτων τινών κατά της ασφαλείας της χώρας. Ο λιμενάρχης Θ. Καλλίτσας, πλωτ. Λιμενικός».
Στις 16/7/49 επίσης, καταχωρείται και νέα ανακοίνωση από την Ναυτική Διοίκηση Βόλου και αφορά γενικά τη μετάβαση προς την περιοχή από στεριά και θάλασσα: «Η μετάβασις εις τα Πευκάκια. Εξεδόθη χθες η κάτωθι ανακοίνωσις. Ανακοινούται ότι η επικοινωνία πολιτών μεταξύ Βόλου και περιοχής Πευκακίων επιτρέπεται από ώρας 09:00 έως 21:00. Δια την διά θαλάσσης μετάβασιν δεν απαιτείται ειδική άδεια. Οι επιθυμούντες να μεταβαίνουν δια της ξηράς δέον όπως ώσιν εφοδιασμένοι δια ειδικής αδείας υπό του τμήματος Αστυνομικής Ασφαλείας Βόλου. Κατά τα λοιπά ισχύει ανακοίνωσις Λιμεναρχείου από 2/6/49. Ο Ναυτικός Διοικητής Π. Λίβας, αντιπλοίαρχος Β.Ν.».
ΚΑΤΙ ΠΡΩΤΟΓΝΩΡΟ
Στον Ταχυδρόμο της 29ης Ιουνίου 1962 διαβάζουμε για ένα αξιοπερίεργο και μάλλον πρωτοφανές για τα δεδομένα της εποχής, γεγονός. Ας παραθέσουμε αυτούσιο το δημοσίευμα: «Μαθηταί εξεδικήθησαν τα βιβλία των ! Τα… έκαψαν εις τα Πευκάκια.
Εις το γνωστόν κέντρον Πευκάκια όπου η κίνησις χθες βράδυ ήτο ασυνήθως ζωηρή –βοηθούσης εις τούτο και της ημιαργίας της Πέμπτης– έλαβενχώραν γεγονός το οποίον, λόγω της ιδιοτυπίας του, προεκάλεσε την γενικήν προσοχήν των πολυπληθών θαμώνων που παρευρίσκοντο εκεί. Περί την 10ην νυκτερινής κατέφθασαν εις το κέντρον 50 περίπου αγόρια και κορίτσια, μαθηταί γυμνασίων ως εγνώσθη, οι οποίοι, αφού εστρώθησαν εις πολλά τραπέζια και έκαμαν την σχετικήν παραγγελίαν, έβγαλον εν συνεχεία, από την τσέπην των βιβλία, εις τα οποία έδωσαν …φωτιά! Επρόκειτο προφανώς περί σχολικών βιβλίων τα οποία… εξεδικήθησαν κατά τον πρωτότυπον αυτόν τρόπον οι κάτοχοί των μαθηταί, επ’ ευκαιρία της λήξεως των γραπτών εξετάσεων και του σχολικού έτους. Φλόγες περιέβαλον αστραπιαίως τα πάντα, το δε πυρ από τα βιβλία παρ’ ολίγον να μετεδίδετο και εις τα καθίσματα, πράγμα το οποίον έκαμε τον ιδιοκτήτην του κέντρου να επέμβη περίτρομος! Το …φλογερόν αυτόν επεισόδιον έληξεν ευτυχώς ανωδύνως. Και η μόνη εντύπωσις που απέμεινεν εις τους παρακολουθήσαντας αυτό συμπολίτας είναι η υπερβολική αγάπη, την οποίαν φαίνεται να τρέφουν προς τα βιβλίαν των αρκετοί από τους μαθητάς των σχολείων μας!»
Πράγματι για τα ήθη των αρχών της δεκαετίας του ΄60, το συμβάν φαντάζει ακραίο και τολμηρό. Και παρά τον κίνδυνο που προκάλεσε, μάλλον έγινε αποδεκτό με χιούμορ και συγκατάβαση, από τους παρευρισκόμενους, παρά την έλλειψη σεβασμού των μαθητών προς τα πνευματικά πονήματα.
Η κακή συνήθεια καταστροφής των σχολικών βιβλίων μετά τη λήξη των εξετάσεων είναι θαρρώ διαχρονική, αφού και στα δικά μας χρόνια -τέλη δεκαετίας του ΄70- το σχίσιμό τους αποτελούσε κανόνα με τους χώρους γύρω από το σχολείο να γεμίζουν φύλλα. Ευτυχώς που έχουν τοποθετηθεί πλέον οι κάδοι ανακύκλωσης…
ΕΞΩΡΑΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Τα Πευκάκια, ως τόπος καλοκαιρινών μπάνιων δεν διέθεταν ιδιαίτερα ευμεγέθη παραλία. Η ύπαρξη προπολεμικά των πυριτιδαποθηκών περιόριζε τον ελεύθερο χώρο, όντας στρατιωτική περιοχή. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (19/7/1944) το ένα τμήμα του κτηριακού τους συγκροτήματος, προς τη μεριά της θάλασσας, ανατινάχτηκε από κακό εξαερισμό και υπερθέρμανση, όπως ειπώθηκε και στη συνέχεια, μετά τον πόλεμο έπαψαν να χρησιμοποιούνται, ως χώρος αποθήκευσης πυρομαχικών. Παρέμενε όμως φρουρά, κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου τουλάχιστον, αλλά αργότερα έγινε προσβάσιμη στο κοινό η περιοχή. Έτσι παρέχονταν η δυνατότητα στον κόσμο να μεταβαίνει και σε παρακείμενες ακρογιαλιές. Παρέμεναν όμως για χρόνια ετοιμόρροπα οικήματα, τα οποία αποτελούσαν κίνδυνο για τους εφήμερους παραθεριστές, που προφανώς μετά το μπάνιο έβρισκαν κατάλυμα γύρω από αυτά. Γι’ αυτό κι αποφασίστηκε η κατεδάφισή τους, όπως πληροφορούμαστε στον Ταχυδρόμο της 18ης Αυγούστου 1962: «Κατεδάφισις ερειπίων οικήματος εις Πευκάκια. Μεθαύριον Δευτέραν θα αρχίση υπό συνεργείου με την εποπτείαν του αρμοδίου γραφείου …η κατεδάφισις των ερειπίων του κτιρίου εις τα Πευκάκια, το οποίον εχρησιμοποιήτο παλαιότερον ως αποθήκη πυρομαχικών του στρατού…».
Βέβαια η έναρξη των εργασιών κατά την κορύφωση της «λουτρικής περιόδου» μάλλον καταδείχνει την περίεργη λογική του προγραμματισμού από μέρους των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών. Διαχρονική η διαπίστωση… Προφανώς επισπεύτηκε τότε η κατεδάφιση λόγω της επικείμενης έλευσης και στρατοπέδευσης της Αγγλικής Ταξιαρχίας.
***
Για λίγα χρόνια ακόμη τα Πευκάκια γνώρισαν δόξες με την απρόσκοπτη προσέλευση του κόσμου, είτε για μπάνιο, είτε για βραδινή διασκέδαση. Το κέντρο Πευκάκια έκλεισε το 1967, ενώ η θαλάσσια ρύπανση από τα απόβλητα μέσω της σήραγγας της Κάρλας, καθιστούσαν απαγορευτική τη «λήψι λουτρού». Αργότερα από το 1971 και μετά, με τη λειτουργία του κέντρου Μπούρτζι, η νυχτερινή ζωή στα Πευκάκια ξανάγινε ιδιαίτερα ζωντανή.
