Γρηγόρης Καρταπάνης:Το Θ/Κ Γ.Αβέρωφ στο Βόλο το 1930

γρηγόρης-καρταπάνηςτο-θ-κ-γ-αβέρωφ-στο-68391

ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

Καθολικά αποδεκτή η επισήμανση: το θωρακισμένο καταδρομικό “Γ.Αβέρωφ” είναι το πλέον ένδοξο πολεμικό πλοίο στα νεότερα τουλάχιστον χρόνια. Η νικηφόρα δράση του στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου ουσιαστικά μόνο του επέβαλε την Ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο και η καθοριστική του συμβολή στην τελική νίκη αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές στην ναυτική μας ιστορία. Αλλά και η γενικότερη συνεισφορά του σε άλλα γεγονότα πολεμικού και όχι μόνο χαρακτήρα, υπήρξε πάντοτε το ίδιο δυναμική και θετική, ως τον παροπλισμό του το 1948. Η αναπαλαίωση του πλοίου και η διατήρηση του ως πλωτό ναυτικό μουσείο κρατά ολοζώντανες τις εθνικές μνήμες μια μακρόχρονης διακριτής πορείας σε καιρούς πολέμου και ειρήνης.

Το ημερολόγιο του πλοίου

Το δοξασμένο σκαρί κατά τη διάρκεια της ενεργούς πορείας του ως ναυαρχίδα του στόλου, κατέπλευσε συνολικά έντεκα φορές στο λιμάνι του Βόλου: Μια κατά την διάρκεια των προετοιμασιών για τον α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, το Μάιο του 1912, και άλλες δέκα στα χρόνια του Μεσοπολέμου, από το 1923 ως το 1939, πάντοτε επικεφαλής μοίρας του στόλου για την εκτέλεση προγραμματισμένων ασκήσεων, όπως έχουμε αναφέρει κι άλλες φορές σε αυτή εδώ την σελίδα.

Μια από ετούτες τις μεσοπολεμικές επισκέψεις, εκείνη το Μάρτιο του 1930, θα μνημονεύσουμε σήμερα, που είναι και μια από τις διαρκέστερες σε παραμονή, αφού το πλοίο παρέμεινε 18 μέρες, από τις 9 έως τις 26 του μήνα, συμμετέχοντας στα προκαθορισμένα γυμνάσια αλλά και σε εορταστικές και αθλητικές εκδηλώσεις.

Όπως φαίνεται από τις επιγραμματικές καταγραφές των διαφόρων κινήσεων του πλοίου στο ημερολόγιο του, ο κατάπλους στο Βόλο πραγματοποιήθηκε στις εννιά το πρωί της 9ης Μαρτίου. Το Θ/Κ Γ.Αβέρωφ είχε αποπλεύσει την προηγούμενη μέρα από το αγκυροβόλιο του Φαλήρου και σε όλη την διάρκεια του ταξιδιού εφαρμόστηκε “πολεμικός πλούς” με εκτελέσεις αντιαεροπορικών βολών.

Ας δούμε το σχετικό τμήμα του ημερολογίου του πλοίου όπως αυτό περιλαμβάνεται στο βιβλίο του ναυάρχου ε.α Ν.Α Σταθάκη: “Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ, Χρονικό του θωρηκτού της νίκης” έκδοση Πολεμικού Ναυτικού, 1987, που είναι και το πληρέστερο πόνημα για το ένδοξο καράβι:

081350 Τάξις απάρσεως. Απόπλους δια Βόλον. Πολεμικός πλούς Εκτέλεσις Α/Α βολής.

090000 Εν πλω. 09.00 Αγκυροβολία όρμον Βόλου. 0930 Αποβίβασις αγήματος. 1015 Α.Σ εις την ξηράν. 12.00 Επίσκεψης Φρουράρχου και Λιμενάρχου Βόλου.

111030 Επίσκεψις κυβερνήτου Γαλλικού πολεμικού Μοντμιρέλ. 11.00 επίσκεψις Άγγλου πρόξενου και Δημάρχου

190020 Τάξις απάρσεως. Πλούς δι’ εκτέλεσιν γυμνασίων μετά αεροσκάφους. 1025 εμφάνισις αεροσκάφους. Αλλαγή πορείας. Εικονικά πυρά. 1130 επανάπλους. 1140 Αγκυροβολία όρμον Βόλου. 1515 επέβησαν πλοίου 300 μαθηταί δι’ επίσκεψιν του. 210900 επέβη πλοίου ο Υπουργός Ναυτικών. 0940 επέβη πλοίου ο υφυπουργός της Αεροπορίας. 0945 Τάξις απάρσεως. Πολεμικός πλούς. 1131 εξεσφενδονίσθη τορπίλη υπό του 2ου υποβρυχίου. 1210 Αγκυροβολία όρμον ΦΤΕΛΙΑΣ (σ.σ Πτελεού). 1415 Αναχώρησις Υ.Ν και Α.Σ επεβιβάσθησαν επί του ΛΕΩΝ. 1615 Τάξις απάρσεως. Γυμνάσια εν πλω. 1858 Αγκυροβολία όρμον Βόλου.

231030 επιθεώρησις. Θεία Λειτουργία 1050 επίσκεψις ΑΔΥ. 1105 επίσκεψις εισαγγελέως Βόλου. 1225 επεβιβάσθη ο Α.Σ.

250800 έπαρσις σημαίας και μεγάλου σημαιοστολισμού. 0905 Αναχώρησις αποβατικού αγήματος. 1200 εβλήθησαν 21 βολαί χαιρετισμού. Υπηρεσία Κυριακής λόγω της Εθνικής Εορτής.

261415 Τάξις απάρσεως. Πλούς ημερινής περιπολίας. 1611 Ανάδυσις Υποβρυχίου Κ2. 1731 Ανάδυσιςυποβρυχίου Κ3. Νυκτερινός πολεμικός πλούς..”

Να προσθέσουμε ότι ο Αβέρωφ από το Βόλο έπλευσε για τη Θεσσαλονίκη συνεχίζοντας τα γυμνάσια, όπως αναφέρεται στις τελευταίες καταγραφές του παραπάνω αποσπάσματος του ημερολογίου του. Με μια προσεκτική ανάγνωσή του αντιλαμβανόμαστε ότι επρόκειτο για εκτέλεση αξιόλογων γυμνασίων, με την συνεργασία υποβρυχίων και αεροπλάνων που παρακολουθούνταν από την ηγεσία του Ναυτικού: τον υπουργό Ναυτικών, τον υφυπουργό Αεροπορίας και τον Αρχηγό Στόλου. Ακόμη πληροφορούμαστε για τις εθιμοτυπικές επισκέψεις των τοπικών αρχών, επισκέψεις σχολείων, αλλά και τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου.

Δημοσιεύματα των εφημερίδων

Ο κατάπλους του θωρηκτού Αβέρωφ στο Βόλο μαζί με άλλα πλοία για την εκτέλεση γυμνασίων στον Παγασητικό, αποτελούσε οπωσδήποτε ξεχωριστό θέμα στην τοπική επικαιρότητα των εφημερίδων. Εκείνες τις μέρες περιλαμβάνουν αρκετά δημοσιεύματα για το ενδιαφέρον γεγονός, μέσα από τα οποία μας παρέχεται πλούσια πληροφόρηση για την παρουσία και τις δραστηριότητες των πολεμικών πλοίων και ιδιαίτερα βέβαια της ναυαρχίδας.

Ήδη από τις 7/3 η εφ. Σημαία ενημερώνει τους αναγνώστες της για τον επικείμενο κατάπλου του Αβέρωφ, ενώ είχαν καταπλεύσει τα ελαφρά σκάφη που θα τον συνόδευαν:

Το απόγευμα η μοίρα των ελαφρών σκαφών, υπο τη διοίκηση του Κασιμάτη κατέπλευσε χάριν γυμνασίων εις Βόλον, όπου θα μεταβεί το προσεχώς Σάββατον και ο Αβέρωφ, φέρων τον αρχηγόν Δεμέστιχαν”.

Ακολούθως, η ίδια εφημερίδα στις 9/3, ημέρα κατάπλου του Αβέρωφ, με νέο δημοσίευμά της παρέχει τις οδηγίες ασφαλούς ναυσιπλοΐας στον Παγασιτικό λόγω των γυμνασίων που επρόκειτο να εκτελεστούν με πραγματικά πυρά, τις επόμενες μέρες.

Οι απαγορευμένες περιοχές ορίζονταν

α)μέσα από την ευθεία Αγριάς – Μικρά Τρίκερι και

β) στον όρμο του Αλμυρού δυτικά από την ευθεία Αγκίστρι – κάβος Μιτζέλας.

Η τοπική ειδησιογραφία παρακολουθεί τις κινήσεις των πλοίων και στις 13/3 πάλι στην εφ. Σημαία, σημειώνεται με αρκετές πληροφορίες η εκτέλεση νυχτερινής άσκησης του ΑΒΕΡΩΦ

«Η χθεσινή άσκηση του ΑΒΕΡΩΦ.

Από της 9ης μέχρι της 10ης περίπου νυκτερινής της χθες εξετελέσθη η υπό του θωρηκτού Γ.ΑΒΕΡΩΦ προαγγελθείσα άσκησις. Το θέμα της ασκήσεως ήτο περίπου το εξής: το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ ευρίσκετο εν αμύνη υπερασπίζον τας εγκαταστάσεις της βάσεως, υπέστη δε αιφνιδιαστικήν επίθεσιν εκ μέρους εχθρικών πολεμικών. Ως τοιαύτα δε ήσαν ατμάκατοι αι οποίαι έπλεον εναντίον του. Δέον να σημειωθεί ότι αι ατμάκατοι, μόλις το θωρηκτόν ήρχισεν να ρίπτη τας άνευ σφαιρών βολάς, έδωσαν το σήμα της επίθεσης, ρίψασαι αρκετάς φωτοβολίδας χρώματος πρασίνου. Εις τας συνομιλίας των οι κ.κ. αξιοματικοί του Ναυτικού ανέφερον ότι εν λόγω άσκησις επέτυχε πλήρως».

Στα γυμνάσια, όπως είδαμε συμμετείχαν και υδροπλάνα προφανώς από την οργανωμένη βάση που υπήρχε τότε στο Βαλτούδι της Μηλίνας. Στα πλαίσια των κινήσεων τους για τις ασκήσεις, σύμφωνα με ότι αναφέρεται στο φύλλο της Σημαίας στις 16/3, προθαλασσώθηκαν και αγκυροβόλησαν στα Πευκάκια κοντά στο ναυπηγείο. Την ίδια μέρα επισημάνεται κι άλλη μια ενδιαφέρουσα είδηση που δεν έχει να κάνει με τις ασκήσεις και τα γυμνάσια. Πρόκειται για την ευγενική χειρονομία της δωρεάς από τον κυβερνήτη του Αβέρωφ πλοίαρχο Κονιάλη, δύο “φαλαινίδων” (βάρκες για κωπηλασία και ιστιοπλοΐα) προς το νεοσύστατο τότε Ναυτικό όμιλο Βόλου οι Αργοναύται, που είχε ιδρυθεί το 1929. Σε ανταπόδωση ο Όμιλος εξέδωσε ευχαριστήριο και με ψήφισμα του ανακήρυξε τον κ. Κονιάλη επίτιμο μέλος του.

Ενα ποίημα για τον Αβέρωφ

Λίγο νωρίτερα στις 12/3 πάλι στην εφ. Σημαία, δημοσιεύεται ποίημα αφιερωμένο στη ναυαρχίδα του στόλου, που υπογράφεται από τον Θεμιστοκλή Κ. Δημητρούλη, (Λέσβιο), αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος αποκαλείται “Εθνικός ποιητής Στρατού και Στόλου”. Πιθανόν να πρόκειται για κάποιον ποιητάρη από εκείνους που με τα έμμετρα μεγαλόστομα πονήματα τους εξύψωναν το ηθικό των πολεμιστών, όπως ο αείμνηστος Σπύρος Ματσούκας.

Το παραθέτουμε:

“Στο θωρηκτό Αβέρωφ.

Να ο ΑΒΕΡΩΦ ξεκινά το θρυλικό καράβι

κι ολόταχο τα κύματα και τα πελάγη σχίζει.

Στα χαλυβδένια στέρνα του μαύρη φώτια ανάβει

κι από παντού όπου περνά τους τόπους χαιρετίζει

Τα μέρη το γνωρίσανε, το ένοιωσε το κύμα

ως και τα ολογάλανα του Αιγαίου τα νερά

που την αρμάδα έκανε μια μέρα στάχτη,τρίμμα

και άχρηστη τη σώριασε μέσα στο Ναγαρά

Νάτο προβαίνει κι έρχεται του έθνους το καμάρι

περήφανο καμαρωτό και το ψηλό κατάρτι

στολιζ’ η γαλανόλευκη με δόξα και με χάρη

καράβι της φυλής χαρά και της σκλαβιάς αντάρτη.

Δέτε μ’ ορμή τα κύματα και τα νερά αυλακώνει

και τρίζει το κατάστρωμα με τα βαρειά κανόνια

Χίλια δελφίνια στ’ άρματα και ένα στο τιμόνι

κι οπίσω του ακολουθούν χιλιάδες χελίδονια.

Βγήκε απ’τη Σαλαμίνα μας, γίγας τ’ ανάστημα του

και τραγουδούν τη δόξα του τα’ αθάνατα νερά του

το γνώρισαν και το φιλούν, το γλύφουν, το χαϊδεύουν

καθ’ ακρογιάλι και νησί να το ιδούν γυρεύουν.

Να πάρουν απ’ τη δόξα του κι από τη λεβεντιά του

κι απ’ τη μεγάλη τη φωτιά π’ αναφέρει στην καρδιά του

και να τα στείλουν σ’ αδελφούς σαν φλόγα να ανάψη

κι από’ άκρη ως άκρη τους εχθρούς μια μέρα να τους κάψη.

Βόλος 11-3-1930

Προφανώς γράφτηκε την προηγούμενη της δημοσίευσης του, στο Βόλο, από τον λεσβιακής καταγωγής ποιητή.

Ποδοσφαιρικές συναντήσεις

Κατά την παραμονή του Αβέρωφ και των υπολοίπων πλοίων στο Βόλο διοργανώθηκαν σκοπευτικοί και ποδοσφαιρικοί αγώνες μεταξύ ομάδων του στόλου και τοπικών σωματείων. Ειδικά στο ποδόσφαιρο διεξήχθησαν αξιόλογες συναντήσεις που αναπλήρωσαν ως ένα σημείο την απουσία πρωταθλήματος και άλλων επίσημων διοργανώσεων εκείνη την περίοδο λόγω διαφωνιών ανάμεσα στους τοπικούς συλλόγους. Άλλωστε στις ομάδες των πλοίων και ειδικότερα του Αβέρωφ, αγωνίζονταν ορισμένοι από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές της εποχής που έπαιζαν σε συλλόγους της Αθήνας του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, κάποιοι δε είχαν και διεθνείς συμμετοχές με το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα.

Σημειώνουμε, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα τότε των τοπικών εφημερίδων τους Καλτέκη του Αρη Θ., Ζουρντό του Εθνικού Π. και Φ.Κουράντη του Ολυμπιακού Π. ενώ απουσίαζαν λόγω αδειών οι Α. Τσολίνας του Παναθηναϊκού και Β.Ανδιανόπουλος (της θρυλικής πεντάδας) του Ολυμπιακού.

Το φίλαθλο κοινό αποζητούσε τέτοιους αγώνες με γνωστά ονόματα παικτών των κορυφαίων ομάδων της εποχής και προσέρχονταν ιδιάιτερα πολυπληθές στο γήπεδο της πλατείας Γεωργίου Α’, στην παραλία προς τον Άγιο Κωνσταντίνο. Επίσης οι παίχτες των τοπικών ομάδων αποκόμιζαν εμπειρία και γνώσεις από την επαφή τους με κορυφαίους ποδοσφαιριστές και αυτού του είδους οι συναντήσεις απέβαιναν ευεργετικές για το τοπικό ποδόσφαιρο. Σε κάθε ματς δίνονταν ιδιαίτερη επισημότητα καθώς παιάνιζε η μπάντα του Αβέρωφ και παρακολουθούνταν από τους αξιωματικούς των πλοίων και τις τοπικές αρχές. Εκτός από τους ντόπιους διαιτητές, σφύριζαν και αξιωματικοί του Ναυτικού που διέθεταν τη σχετική γνώση.

Συγκεντρωτικά έγιναν οι παρακάτω αγώνες:

9/3 Κένταυρος – Μικτή ομάδα Στόλου 2-4

11/3 Πηλεύς – Γαλλικό πολεμικό Μονμεράιγ 3-1

12/3 Μικτή Στόλου – Μονμεράιγ 9-0

16/3 Τοξότης – Σφενδόνη 4-3

16/3 Πηλεύς – Αβέρωφ 1-1

23/3 Μικτή Κεραυνού Τοξότη – Μικτή Στόλου 3-3

25/3 ΠΑΟΚ – Μικτή Στόλου 0-3

25/3 ΑΕΚ – Μικτή Στόλου 0-6

Τα περισσότερα αποτελέσματα θεωρούνταν τιμητικά για τοπικές ομάδες αν συνυπολογίσουμε τη δυναμικότητα των “αντιπάλων”.

O Αβέρωφ απέπλευσε για Θεσσαλονίκη μαζί με τα υπόλοιπα στις 26/3 κι αφού την προηγούμενη μέρα είχαν οργανωθεί διάφορες εκδηλώσεις για την εθνική επέτειο με συμμετοχή βέβαια αγημάτων των πλοίων προσδίνοντας έτσι ιδιαίτερη επισημότητα. Κατά την επιστροφή στο Ναύσταθμο, το θωρηκτό κατέπλευσε για μια-δύο μέρες (10-11/4) στη Σκιάθο, όπως σημειώνεται στο ημερολόγιο του πλοίου.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου