ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΣΤΑ 1945-1947
Βαριά λαβωμένο εγκατέλειψαν και το λιμάνι του Βόλου οι κατακτητές κατά την αποχώρησή τους τον Οκτώβριο του 1944, όπως άλλωστε και ολόκληρη τη χώρα. Οι κατεστραμμένες εγκαταστάσεις, τα γκρεμισμένα μουράγια, ο κατακερματισμένος κυματοθραύστης μαζί με το πλήθος των κάθε λογής βυθισμένων σκαφών, μέσα κι εγώ από αυτό, συνέθεταν ένα τραγικό τοπίο, που για ν’ αποκατασταθεί πλήρως χρειάζονταν κοπιώδεις και χρονοβόρες προσπάθειες, όπως και συνέβη τελικά.
Ενα πολυάριθμο σύνολο σχετικών δημοσιευμάτων στις εφημερίδες του Βόλου, στα πρώτα μεταπελευθερωτικά χρόνια, καταγράφει τις εξελίξεις των εκτεταμένων εργασιών που θα επανέφεραν το λιμάνι σε πλήρη αποκατάσταση. Επειδή όμως αμέσως μετά την απελευθέρωση και τους επόμενους μήνες η κατάσταση παρουσιάζονταν αποκαρδιωτική, τόσο στον χερσαίο, όσο και στον θαλάσσιο χώρο του λιμανιού, χωρίς τη δυνατότητα επαρκούς ελέγχου από τις λιμενικές και ναυτικές αρχές, εμφανίζονταν φαινόμενα διαρπαγών και κλοπών από τα ημιβυθισμένα πλοία και άλλα σημεία στην προκυμαία. Οποιος μπορούσε, προσέγγιζε με βάρκα κι έκανε ό,τι ήθελε δίχως να γίνεται, συνήθως, αντιληπτός και το πράγμα φαίνεται πως είχε διογκωθεί επικίνδυνα. Για αυτό και αναγκάστηκαν οι τοπικές αρχές να εκδίδουν συνεχώς απαγορευτικές διατάξεις με ιδιαίτερη αυστηρότητα, προσπαθώντας να περιορίσουν και να ελέγχουν τη θαλάσσια αλλά και τη χερσαία κυκλοφορία, με ταυτόχρονη αποτροπή των κάθε είδους λεηλασιών και παραβατικών συμπεριφορών.
Παράλληλα την ίδια περίοδο καταβάλλονται και οι πρώτες προσπάθειες αποκατάστασης, ώστε να δημιουργηθούν λειτουργικά σημεία του λιμανιού, και να προσεγγίζουν τα πλοία, έως ότου ξεκινήσουν και προχωρήσουν οι εκτεταμένες εργασίες της πλήρους αποκατάστασης, οι οποίες κράτησαν ως το 1950. Επισημαίνεται επίσης στις διάφορες ανακοινώσεις, η επικινδυνότητα των πλόων μέσα στο λιμάνι λόγω των βυθισμένων πλεούμενων, αλλά και των πυρομαχικών που ενδέχεται να υπήρχαν σε πολλά από αυτά. Οι απαγορευτικές και περιοριστικές διαταγές για την κυκλοφορία στο λιμάνι εκδίδονταν, τόσο από το Λιμεναρχείο Βόλου, όσο και από τη Ναυτική Διοίκηση Βόλου, μονάδα του Πολεμικού Ναυτικού, που έδρευε στο Βόλο εκείνα τα πρώτα μεταπολεμικά (και εμφυλιακά) χρόνια.
Η κυκλοφορία λέμβων
Οι επιδρομές με βάρκες σε ημιβυθισμένα ναυάγια ή σε άλλα σημεία του λιμανιού που υπήρχαν διάφορα υλικά και αντικείμενα, φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερα αυξηθεί κι έπρεπε να εκλείψουν με την άμεση εφαρμογή περιοριστικών όρων στην ενδολιμενική – και όχι μόνο – ναυσιπλοΐα, όπως επίσης και στην χερσαία ζώνη, με απειλή επιβολής αυστηρών κυρώσεων στους παραβάτες.
Πάντως η πρώτη ανακοίνωση του Ναυτικού Διοικητή Βόλου είναι προειδοποιητική και σε περίπτωση εξακολούθησης του φαινομένου θα εφαρμόζονταν αυστηρές τιμωρίες:
«Η κίνησις των λέμβων.
Ο Ναυτικός Διοικητής Βόλου κ. Α. Γολέμης, πλοίαρχος ανακοινεί: Καθιστώ γνωστόν εις τους χρησιμοποιούντας λέμβους, ότι δεν απαγορεύω προς το παρών την εντός του βορείου λιμένος κυκλοφορίαν αυτών, μολονότι έχουν διαπραχθεί πλείσται κλοπαί ναυαγίων, ακόμη δε και απεκόπησαν ξύλιναι δέστραι, αίτινες είχον τοποθετηθεί υπό των Συμμάχων δια την πρόσδεσιν ατμοπλοίων, κομιζόντων τρόφιμα δια τας ανάγκας του πληθυσμού. Ούχ’ ήττον όμως εάν η μέχρι σήμερον κατάστασις, εξακολουθήση, εκτός της κατασχέσεως πάσης λέμβου, ήτις ήθελε συλληφθή να διαπράττη κλοπήν ειδών εκ της ξηράς ή ναυαγίων και της παραδειγματικής τιμωρίας των επιβαινόντων ταύτην, θα ευρεθώ εις την αναπότρεπτον ανάγκην να απαγορεύσω πάσαν κυκλοφορίαν οποιασδήποτε ιδιωτικής λέμβου εις τον βόρειον λιμένα, εν ανάγκη δε και εις ολόκληρον τον λιμένα Βόλου». (Ταχυδρόμος 14/4/1945).
Νέα ναυάγια – Νέες ανακοινώσεις
Σαν να μην έφθαναν τα ναυάγια που παρέμενα ακόμη βυθισμένα στο λιμάνι του Βόλου, μέσα κι έξω από αυτό, δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση, ήρθε να προστεθεί κι εκείνο του α/π. Θήρα στις 22/12/1946, όταν προσέκρουσε σε μαγνητική νάρκη και βυθίστηκε στο σημείο που ήδη βρίσκονταν βουλιαγμένη γερμανική τορπιλάκατος, λίγες εκατοντάδες μέτρα από την είσοδο του λιμανιού. Το πλοίο μετέφερε διάφορα είδη προοριζόμενα κυρίως για τον στρατό και αμέσως μετά το ναυάγιο διατάχθηκε η φρούρησή του, ώστε ν’ αποτραπούν οι επίδοξοι επιδρομείς, που ήδη είχαν εμφανιστεί περισυλλέγοντας ότι επέπλεε. Η «ανακοίνωσις του Λιμεναρχείου» δεν σήκωνε αμφισβητήσεις:
«Απαγορεύεται αυστηρώς η προσέγγισις λέμβων εις το ναυάγιον του α/π. ΘΗΡΑ. Πάσα λέμβος πλησιάζουσα το ναυάγιον εις απόστασιν μικροτέραν των εκατό μέτρων θα βάλλεται παρά του αντιτορπιλλικού ΚΡΗΤΗ.
Βόλος 23/12/46. Ο Λιμενάρχης θ. Καλλίτσας, πλωτάρχης Λιμενικός» (Ταχυδρόμος 24/12/1946).
Τα μέτρα σκληραίνουν
Το Φεβρουάριο του 1947 ξεκίνησαν οι συντονισμένες εργασίες γενικού καθαρισμού του λιμανιού του Βόλου από τα εναπομείναντα ναυάγια. Οι ναυαγιαιρέσεις προχωρούσαν αποδοτικά, με τα ειδικά πλωτά συνεργεία να εργάζονται ανελλιπώς σε πραγματικά δύσκολες παρεμβάσεις. Παράλληλα όμως οξύνονταν και οι πολεμικές αντιπαραθέσεις του εμφυλίου και στο Βόλο είχε καταπλεύσει μοίρα του στόλου, προκειμένου να συνδράμει το στρατό σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των ανταρτών, προσβάλλοντας τις ακτές.
Γι’ αυτό και η κυκλοφορία και ο ελλιμενισμός ιδιωτικών σκαφών στο λιμάνι, έπρεπε να υπακούει σε αυστηρές διατάξεις με απαγορεύσεις και περιορισμούς:
«Αποφάσεις της Ναυτικής Διοικήσεως δια την κίνησιν του λιμένος μας.
Η Ναυτική Διοίκησις Βόλου ανακοινοί ότι από πρωίας της 1ης Απριλίου τίθενται εις εφαρμογήν τα κάτωθι μέτρα ασφαλείας λιμένος:
1) Ολόκληρος ο ανατολικός λιμένας διατίθεται δια τα πολεμικά σκάφη. Απαγορεύεται η προσέγγισις και πρόσδεσις λέμβων και παντός πλωτού μέσου εις τον ανατολικόν λιμένα. Εξαιρούνται τα φορτηγά και επιβατικά σκάφη άτινα δύνανται να παραβάλωσιν, εγκρίσει της Διοικήσεως εις την ανατολικήν πλευράν της κεντρικής προβλήτος.
2) Απαγορεύεται η προσέγγισις λέμβων και πλωτών μέσων παρά το πλωτόν συνεργείον Ηφαιστος.
3) Απαγορεύεται η διέλευσις παντός πλωτού μέσου δια του στενού μεταξύ του άκρου του κυματοθραύστου και της έναντι του μεγάρου Παπαστράτου, προκυμαίας.
4) Απαγορεύεται η διέλευσις παντός πλωτού μέσου δια την ρηγμάτων του κυματοθραύστου.
5) Απαγορεύεται η μετάβασις και παραμονή ιδιωτών επί του κυματοθραύστου.
6) Η κεντρική προβλής είναι απηγορευμένη ζώνη. Η είσοδος επιτρέπεται μόνον κατόπιν αδείας του Αξ/κου Ελέγχου Ακτών (γραφείον παρά την θύραν της προβλήτος).
7) Οι κυβερνήται απάντων των πλωτών μέσων (λέμβων, πετρελαιοκινήτων, αλιευτικών κλπ.) δέον να παρουσιασθώσιν εις τον Αξ/κον Ελέγχου Ακτών προς έκδοσιν ειδικής αδείας δι ης δέον να ώσιν εφοδιασμένα τα σκάφη των. Πλοία μη εφοδιασμένα δια της αδείας αυτής θα συλλαμβάνωνται.
8) Οι εντεταλμένοι την τήρησιν της παρούσης έχουσιν διαταχθή να βάλωσιν, ιδία εν καιρώ νυκτός εναντίον παντός μη συμορφουμένου προς τας άνω διατάξεις.
9) Η παρούσα δημοσιευθήτω επί τρείς συνεχείς ημέρας εις τα εφημερίδας Ταχυδρόμος και Θεσσαλία.
Εν Βόλω τη 31 Μαρτίου 1947.
Ο Ναυτικός Διοικητής Αντιπλοίαρχος Α. Γιάγκος» (Ταχυδρόμος 1/4/1948).
Και την επαύριο σε δημοσίευμα για την εν γένει κατάσταση στο λιμάνι υπάρχει ξεχωριστή αναφορά για τα απαραίτητα μέτρα που πάρθηκαν λόγω της σοβαρής και κρίσιμης κατάστασης που είχε δημιουργηθεί:
«…Οσον αφορά τα ληφθέντα υπό του κ. Διοικητού απαγορευτικά μέτρα δια την κίνησιν των πετρελαιοκινήτων και των λέμβων εν τω λιμένι μας και δια την κυκλοφορίαν εντός της προβλήτος, ταύτα κατέστησαν επιβεβλημένα λόγω των σημερινών εξαιρετικών περιστάσεων και των επικειμένων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων εναντίων των συμμοριτών με συμμετοχή του στόλου, θα αρθούν δε ευθύς ως το επιτρέψουν αι κατάλληλοι συνθήκαι».
Φυλάκιο στον κυματοθραύστη
Απότοκη των ιδιαίτερων συνθηκών που δημιουργούνταν με το φούντωμα του αδελφοκτόνου πολέμου, είναι και η παρακάτω ανακοίνωση της Ναυτικής Διοικήσεως Βόλου, δύο μήνες αργότερα με την επιβολή επιπλέον ελέγχων και απαγορευτικών διατάξεων για τον απόπλου και κατάπλου στο λιμάνι του Βόλου.
Διαβάζουμε σχετικά:
«Τα νέα μέτρα εις τον λιμένα μας. Φυλάκιον εις τον κυματοθραύστην. Η κίνησις πλοίων και βενζινακάτων. Ο Ναυτικός Διοικητής Βόλου, αντιπλοίαρχος κ. Α. Γιάγκος, μας απέστειλεν προς δημοσίευσιν την εξής ανακοίνωσιν:
Ανακοινούται ότι:
1) Από Τετάρτην 4 Ιουνίου εγκαθίσταται φυλάκιον ελέγχου εις το άκρον του κυματοθραύστου, παρά τον πράσινον φανόν λιμένος.
2) Παν πλωτόν μέσον πλην των ατμοπλοίων, εισπλέον ή εκπλέον του λιμένος, δέον να προσεγγίζη εις το φυλάκιον προς έλεγχον.
3) Κατόπιν της εγκαταστάσεως του φυλακίου, αίρεται η απαγόρευσις κατάπλου ή απόπλου εν καιρώ νυκτός, παραμένει όμως εν ισχύει η απαγόρευσις κινήσεως παντός πλωτού μέσου, μη ανήκοντος εις την υπηρεσίαν, εντός του ανατολικού λιμένος.
4) Τα βενζινόπλοια συγκοινωνίας Αλυκών, εις τα οποία κατ’ εξαίρεσιν επετράπη η επιβίβασις και αποβίβασις λουομένων παρά την προβλήτα, δύνανται να παρατείνωσι τα δρομολόγιά των και εν καιρώ νυκτός, υπό τον όρον ότι μετά την 8ην εσπερινήν θα προσορμίζονται εις τον δυτικόν λιμένα.
5) Οι κυβερνώντες τα σκάφη και οι επιβαίνοντες αυτών δέον να έχουσιν υπόψιν, ότι τα πλοία δύνανται να βληθώσιν υπό του φυλακίου ή υπό των σκοπών των πολεμικών, εάν δεν συμμορφούνται προς τας διατάξεις της παρούσης» (Ταχυδρόμος 3/6/1947).
Οι συνθήκες της περιόδου εκείνης επέβαλλαν αυτές τις συνεχείς ανακοινώσεις περιορισμών, ελέγχων και απαγορεύσεων στο λιμάνι του Βόλου. Τα δημοσιεύματα ετούτα είναι ενδεικτικά, καθώς συναντούμε κι άλλα παρόμοια ως τα 1949 στις τοπικές εφημερίδες. Δύσκολα χρόνια.
