Γρηγόρης Καρταπάνης: Θαλασσινές ιστορίες

γρηγόρης-καρταπάνης-θαλασσινές-ιστο-284235

Εύκολα γίνεται αντιληπτή η πλειοψηφία των θαλασσινών θεμάτων κατά τις εβδομαδιαίες μας αναδρομές στην ιστορία αλλά και την καθημερινότητα του τόπου μας, σε τούτη εδώ τη σελίδα. Η διάκριση αυτή οφείλεται βέβαια κατά ένα μέρος στις προτιμήσεις του γράφοντα, λόγω της αγάπης του και της βιωματικής του σχέσης με τη θάλασσα, αλλά σε καμιά περίπτωση η συγκεκριμένη θεματολογία δεν υπακούει αποκλειστικά σε υποκειμενικές, προσωπικές ικανοποιήσεις.

Δύο επαρκείς και σίγουρα αντικειμενικοί λόγοι γι’ αυτή την «επιμονή » είναι, αφενός μεν η πλούσια και διαχρονική ναυτική παράδοση και δραστηριότητα της περιοχής μας και αφετέρου το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα ίδια τα θαλασσινά γεγονότα κι ελκύουν το σημερινό αναγνώστη, όντας, πολλές φορές, πρωτότυπα και αξιοπερίεργα. Από το ανεξάντλητο σύνολο των θαλασσινού περιεχομένου ειδήσεων και άλλων δημοσιεύσεων του τοπικού τύπου, επιλέγουμε και σήμερα ορισμένες από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Το τρένο γίνεται ρυμουλκό

Ο τίτλος και μόνο του συγκεκριμένου δημοσιεύματος στην εφ. Ταχυδρόμος, στις 28/7/1946, κεντρίζει την περιέργεια του αναγνώστη, ώστε να δει τις αξιοπρόσεχτες λεπτομέρειές του:

«Μία νίκη του σιδηροδρόμου στη… θάλασσα. Η σιδηροδρομική μηχανή γίνεται ναυαγοσωστικό! Το κατόρθωμα ενός βολιώτου».

Ο καθένας, νομίζω, πως θα ήθελε να πληροφορηθεί τη συνέχεια, καθώς, όπως παραστατικά επισημαίνεται, επρόκειτο για κάτι ξεχωριστό:

«Φαντασθήκατε ποτέ μια σιδηροδρομική ατμομηχανή που βρίσκεται φορτωμένη σ’ ένα καράβι θα ήταν δυνατόν να προσφέρη αποτελεσματική βοήθεια, αν συνέβαινε το καράβι αυτό να πέση έξω σε κάποια ακτή; Να το ανελκύση δηλαδή και να το σώση; Και όμως ένα τέτοιο γεγονός εξαιρετικά πρωτότυπο, που δεν είναι παρμένο ούτε από τις ιστορίες του Ιουλίου Βερν, ούτε από τα παραμύθια του Άντερσεν, συνέβη εδώ και λίγο καιρό στη Στυλίδα».

Ο πρόλογος φουντώνει κι άλλο την περιέργεια και παρακάμπτοντας τη γλαφυρή αλλά και διεξοδική περιγραφή του συντάκτη του κειμένου, σημειώνουμε συνοπτικά ότι είχαν συμβεί τα εξής:

Αποβατικό σκάφος του Πολεμικού Ναυτικού («παντόφλα») μετέφερε από το Βόλο στη Στυλίδα, τροχαίο και άλλο υλικό των Ελληνικών Σιδηροδρόμων για την αποκατάσταση του κατεστραμμένου από τον πόλεμο δικτύου. Το πλοίο όμως, λόγω της κακοκαιρίας που προέκυψε, εξόκειλε και προσάραξε στα αβαθή κατά την προσέγγισή του στο σημείο εκφόρτωσης.

Οι προσπάθειες αποκόλλησης, αρχικά με τοπικά πετρελαιοκίνητα καΐκια και στη συνέχεια με ρυμουλκό που έφτασε γι’ αυτό το σκοπό, υπήρξαν ανεπιτυχείς, αφού έσπαζαν τα ρυμούλκια μιας και το αποβατικό φαίνεται πως είχε καθίσει στα ρηχά για τα καλά. Τότε ο βολιώτης αρχιμηχανικός την σιδηροδρόμων Μιχ. Κοέν που συνόδευε το φορτίο, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει την ατμομηχανή που ήταν φορτωμένη και βρίσκονταν πάνω σε ράγες, στο αποβατικό σκάφος, ώστε αυτό να επαναπλεύσει.

Να πως έγινε αυτό, με την συνδρομή και του πληρώματος του καραβιού:

«…Απλούστατα από το σκάφος πήραν μια άγκυρα και την φουντάρισαν διακόσια περίπου μέτρα πίσω από την πρύμνη. Την άκρη την δέσανε πάνω στην ατμάμαξα, για την οποία έλαβε προηγουμένως όλα τα μέτρα να μην τιναχτεί στη θάλασσα σε περίπτωση που θα κόβονταν η άγκυρα. Η σιδηροτροχιά που ήταν στο κατάστρωμα του πλοίου, μήκους 32 μέτρων, άφηνε πέρα από την ατμάμαξα και τα δύο βαγόνια, μήκος ελεύθερο για να κινηθεί η ατμομηχανή με τα βαγόνια μ. 5,70. Η ατμάμαξα μπορούσε να τραβήξει 600 περίπου τόνους, ενώ όλο το βάρος που θα προέκυπτε από την προστριβή του πλοίου στο βυθό, έφτανε μετά την αφαίρεση του βάρους του εκτοπισμένου ύδατος, τους 442 τόνους. Η μηχανή σήκωσε ατμό κι ύστερα έβαλε μπρος. Εκανε προπαρασκευαστικώς μια παλινδρομική κίνηση μαζί με τα βαγόνια, πράγμα που βοήθησε με το βάρος τους να ταλαντωθεί το σκάφος και να ευρυνθεί έτσι το αυλάκι όπου είχε σφηνωθεί. Κατόπιν έγιναν 4 έλξεις αλληλοδιαδόχως. Η δεύτερη και η τρίτη έλξις, μαζί με τις μηχανές του πλοίου φουλ ανάποδα, πετύχανε τη μετακίνηση του σκάφους κατά 1 και 1 ½ μέτρα. Με την τέταρτη απόπειρα, το πλοίο ξεκοτσάρισε εντελώς και οδηγήθηκε στην Αγία Μαρίνα, όπου και ξεφόρτωσε. Ο κ. Μιχ. Κοέν έτυχε και των συγχαρητηρίων του Ελληνικού Ναυαρχείου. Είναι μία νίκη των σιδηροδρόμων στη θάλασσα».

Πόσες φορές η ατομική ευφυΐα και γνώση δεν δίνει ουσιαστικές λύσεις σε πραγματικά δύσκολες καταστάσεις!

Αβαρίες φορτίου στα δικαστήρια

Για ναυτικά ατυχήματα, όπως συγκρούσεις πλεούμενων, με υλικές μόνο ζημιές που οφείλονταν κυρίως σε κυβερνητική απροσεξία, έχουμε κάνει λόγο κι άλλες φορές. Οπως επίσης και για αβαρίες φορτίου, προκειμένου ν’ αποφευχθεί βύθιση και να καταστεί εφικτή η συνέχιση του πλου. Υπήρξαν όμως και κάποιες περιπτώσεις, που μετά τον καταμερισμό των ευθυνών, οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη, με τους ιδιοκτήτες του φορτίου να ζητούν αποζημίωση. Στο παρακάτω περιστατικό και οι δύο καπεταναίοι θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη σύγκρουση, έπειτα από τις ανακρίσεις του Λιμεναρχείου, με αποτέλεσμα να ζητείται η κατάσχεση των σκαφών τους:

«Μια αίτησις κατασχέσεως συγκρουσθέντων παρά το Τρίκκερι, πλοιαρίων. Ενώπιον του Προέδρου Πρωτοδικών Βόλου συνεζητήθη χθες αίτησις του αλευροβιομηχάνου Λαρίσης κ. Φ. Παπά και του αλευρεμπόρου κ. Ε. Τσικαρδώνη, περί συντηρητικής κατασχέσεως δύο πλοίων, ήτοι του πετρελαιοκινήτου Ευαγγελίστρια του Ν. Γεωργίου και του αλιευτικού Αγιος Δημήτριος του Γ. Γιαμαρέλου, συνεπεία του κατωτέρω επισυμβάντος γεγονότος. Τας πρωινάς ώρας της 8ης τρέχοντος μηνός το πετρελαιοκίνητον Ευαγγελίστρια κατευθυνόμενον εις Χαλκίδα με φορτίον 23.300 οκάδων αλεύρων τα οποία είχε φορτώσει εντεύθεν η θεσσαλική εταιρία μεταφορών δια λογαριασμών των κ. κ. Παπά και Τσικαρδώνη, συνεκρούσθη ολίγον πέραν των Τρικκέρων και πλησίον της Αργυρονήσου, με το αλιευτικόν πλοίον Άγιος Δημήτριος το οποίον ήρχετο εξ’ αντιθέτου διευθύνσεως, προς Βόλον. Εκ της συγκρούσεως αμφότερα τα σκάφη υπέστησαν ζημίας, μεγαλυτέρας όμως ζημίας υπέστη το Ευαγγελίστρια, το οποίον προ του κινδύνου να βυθιστή, ηναγκάσθη να κάμη αβαρίαν και να ρίψη εις την θάλασσαν 141 σάκκους αλεύρων.

Εν συνεχεία δε, αφού επεσκεύασε προχείρως μιαν οπήν, δημιουργήθεισαν εκ της συγκρούσεως, εις την πρώραν αυτού, το Ευαγγελίστρια έπλευσε προς το Πτελεόν, όπου και προσήραξεν. Ενεργήθησαν μετά την σύγκρουσιν ανακρίσεις και ο Λιμενάρχης Βόλου διέταξε πραγματογνωμοσύνην, εξ’ αυτής δε διεπιστώθη ότι οι κυβερνήται αμφοτέρων των σκαφών ήσαν υπεύθυνοι δια την σύγκρουσιν. Κατόπιν τούτου οι κάτοχοι των αλεύρων, δια να καλύψουν την ζημίαν την οποίαν υπέστησαν εκ της αβαρίας και την οποίαν ζημίαν υπολογίζουν εις 26 εκατομμύρια, απεφάσισαν να εγείρουν αγωγήν κατά των κυβερνητών των πλοίων, ως πρώτην των δε ενέργεια υπήρξεν η αίτησις συντηρητικής κατασχέσεως των πλοίων» ( Η Θεσσαλία 20/3/1947).

«Πειρατικόν σκάφος»

Στα χρόνια του εμφυλίου συνεχίζονταν και η δράση ακροδεξιών, παρακρατικών συμμοριών με την ανοχή ή ακόμη και τη σιωπηρή κάλυψη των νόμιμων αρχών, που εξασφάλιζαν έναν κατ’ ανάγκη «σύμμαχο». Οταν όμως ξεπερνιόνταν κάποια όρια και οι ομάδες αυτές εκτρέπονταν σε λεηλασίες και άλλες εγκληματικές πράξεις, το κράτος αντιδρούσε και τις αφόπλιζε η τις καταδίωκε. Με αυτή την τακτική διακηρύσσονταν επίσημα η αμείλικτη πάταξη κάθε παρεκτροπής απ’ όποια πλευρά κι αν προέρχονταν, εφαρμόζοντας ισόνομη και δίκαιη μεταχείριση. Τοπική παρακρατική ομάδα που δρούσε στην περιοχή του Βόλου και του Πηλίου, διέθετε και «πειρατικόν» σκάφος με το οποίο προέβαινε σε επιδρομές στον Παγασητικό αλλά και τις Βόρειες Σποράδες.

Η ανεξέλεγκτη δράση του ανάγκασε τις τοπικές ναυτικές αρχές να προβούν στη σύλληψή του, δηλώνοντας την τήρηση ίσων αποστάσεων και προς τις δύο πλευρές:

«Σύλληψις πειρατικού σκάφους. Ανακοίνωσις του κ. Κώνστα. Κατ’ ανακοίνωσιν εκ της Ανωτέρας Ναυτικής Διοικήσεως, κατόπιν προσωπικής διαταγής του διοικητού, πλοιάρχου κ. Κώνστα, συνελήφθη προ ολίγων ημερών αγκυροβολημένον εντός του Παγασητικού, υπό περιπολικών, πειρατικόν πετρελαιοκινήτον σκάφος 15 τόννων, ανήκον εις παρακρατικήν οργάνωσιν. Το εν λόγω πειρατικόν ήτο θωρακισμένον και καλώς εξωπλισμένον, έδρα δε κυρίως εις τα παράλια του Πηλίου και των Βορείων Σποράδων νήσων. Τελευταίως το πετρελαιοκίνητον τούτον ενήργησεν επιδρομήν εις την μόνην Αλλονήσου, εκ της οποίας διήρπασεν πολλά είδη. Ο συλληφθείς κυβερνήτης του πειρατικού, (το πλήρωμα του οποίου δεν συνελήφθη, καθ’ όσον κατά την ώραν της συλλήψεως του πετρελαιοκινήτου απουσίαζεν εξ αυτού), πρόκειται να παραπεμφθεί εις το στρατοδικείον επί παραβάσει του γ’ ψηφίσματος περί μέτρων τάξεως. Ο Διοικητής της Ανωτέρας Ναυτικής Διοικήσεως κ. Κώνστας προσέθεσεν ότι ουδέποτε θα επιτρέψη δράσιν πειρατικών πλοιαρίων, ασχέτως αν αυτά ανήκουν εις την μίαν ή την άλλην παράταξιν» (Ταχυδρόμος 27/5/1947).

Να σημειώσουμε, ότι μετά την απελευθέρωση και στα χρόνια του εμφυλίου στο λιμάνι του Βόλου υπήρχε η Ναυτική Διοίκηση του Πολεμικού (Βασιλικού τότε) Ναυτικού, ανεξάρτητα από το Λιμεναρχείο, με περιπολικά ή άλλα πολεμικά πλοία, που φρόντιζε για την επόπτευση και την ασφάλεια στη θαλάσσια περιοχή της δικαιοδοσίας της. Αναφέρονται, την περίοδο αυτή, κάμποσα περιστατικά, ακόμα και με διασώσεις σκαφών σε περιπτώσεις κακοκαιρίας, από τα ναυλοχούντα στο Βόλο πλοία του Ναυτικού.

Πάντοτε, θαρρώ, πως συναντούμε ενδιαφέρουσες πτυχές της θαλασσινής – ναυτικής δραστηριότητας.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου