Ανεμότρατες και παράκτιοι αλιείς στον Παγασητικό
Οι παραβατικές συμπεριφορές στην αλιευτική δραστηριότητα εκδηλώνονται με διάφορες μορφές σε κάθε τρόπο και μέσο ψαρέματος, προκαλώντας αντιδράσεις μεταξύ των ίδιων των ψαράδων. Η απαξίωση και μη τήρηση των θεσμοθετημένων κανονισμών, με σκοπό την αύξηση της αλιευτικής συγκομιδής, οδηγεί συχνά σε κατάφορες αυθαιρεσίες, με αντιπαραθέσεις κι επέμβαση των λιμενικών αρχών για την επιβολή της νομιμότητας.
Στο διαχρονικό ετούτο φαινόμενο, όπως καταγράφεται στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων, σημαντική πτυχή του, με συνεχή επίσης παρουσία αποτελεί η διαμάχη ανάμεσα στις ανεμότρατες (μηχανότρατες) και τους παράκτιους αλιείς, όταν οι πρώτες, παραβιάζοντας τη σχετική νομοθεσία, αλίευαν πλησιέστερα, από το επιτρεπόμενο όριο, στις ακτές ή σε άλλες απαγορευμένες για αυτές περιοχές (κόλπους, διαύλους, όρμους κ.λ.π). Η κόντρα των δύο πλευρών παρουσιάζεται πολλές φορές με εξάρσεις και προκλητικές παρανομίες, το κίνητρο της αυξημένης συγκομιδής σε συνδυασμό με την ελλιπή επιτήρηση, αλλά και τα μάλλον χαμηλά πρόστιμα, ωθούσε τους καπεταναίους των μηχανοτρατών να παρακάμπτουν συχνά τα όρια της δικαιοδοσίας τους. Τα συρόμενα αλιευτικά τους μέσα σάρωναν το βυθό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται κι επιπλέον, πολλές φορές παράσερναν και κατέστρεφαν τα ποντισμένα δίχτυα ή παραγάδια των παράκτιων αλιέων, δημιουργώντας σοβαρό πρόβλημα. Οι αντιδράσεις των θιγόμενων εξελίσσονταν συχνά σε έντονες αντιπαραθέσεις που ενίοτε έφθαναν στην αυτοδικία με ακραίες ενέργειες.
Η επισήμανση του προβλήματος στις αρμόδιες αρχές αποτελούσε τη νόμιμη οδό για τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό του φαινομένου, που συνήθως δεν απέδιδαν, είτε από αδυναμία αυστηρής επιτήρησης, είτε λόγω της επιβολής μάλλον ανίσχυρων ποινών. Ας δούμε κάποιες τέτοιες περιπτώσεις στην περίοδο του Μεσοπολέμου.
Εξαρση παράνομης αλιείας – Ενα ενδιαφέρον άρθρο
Στις αρχές του 1936 φαίνεται πως είχε ενταθεί η αλιεία των μηχανοτρατών μέσα στον Παγασητικό κόλπο, λόγω της απουσίας καταδιωκτικού σκάφους, με αποτέλεσμα οι μικροψαράδες της περιοχής να έχουν κυριολεκτικά αγανακτήσει.
Απόδειξη αυτής της οξυμένης κατάστασης αποτελεί το παρακάτω εκτενές δημοσίευμα στην εφ. Ταχυδρόμος στις 28/2/1936 με τίτλο: «Ενα ζήτημα στον Παγασητικό. Η αλιεία με ανεμότρατες. Εξεγέρσις των μικρών ψαράδων», στο οποίο εκτίθενται με σαφήνεια όλες οι πτυχές του ζητήματος, μιας και η παράνομη αλίευση είχε φτάσει στο απροχώρητο. Οι παράκτιοι αλιείς του Παγασητικού πράγματι βρίσκονταν σε απόγνωση, αφού η αδυναμία του τοπικού Λιμεναρχείου να επιβάλλει τη νομιμότητα «άφηνε» τις μηχανότρατες να αλωνίζουν ανεξέλεγκτα στον κόλπο. Στην αρχή του δημοσιεύματος ο συντάκτης του επισημαίνει την απελπισία στην οποία είχαν περιέλθει οι ευάριθμοι ψαράδες της περιοχής και ακολούθως αναφέρεται στην προέλευση αλλά και την καταστροφικότητα -όταν δεν τηρούνται οι νομοθετημένοι περιορισμοί- της αλιείας με τις μηχανότρατες.
Ενδιαφέροντα στοιχεία μας πληροφορούν επαρκώς για το επίμαχο θέμα:
«Περί τους 800 ψαράδες του Παγασητικού αγωνίζονται αυτές τις μέρες για να επιτύχουν την απαλλαγή του κόλπου από την πληγή των ανεμοτρατών, το σκληρό αυτό μέσον αλιείας που απειλεί να περιορίσει στο ελάχιστο την παραγωγή ψαριών στον Παγασητικό κόλπο. Η ανεμότρατα είναι είδος αλιείας Ιταλικής προελεύσεως, υπό Ιταλών δε το πρώτον, προ πολλών ετών, εισήχθη εις την Ελλάδα. Αποτελείται από ένα μεγάλο δίχτυ, στις άκρες του οποίου είναι δεμένα βάρη από μολύβι. Ρίχνεται στη θάλασσα και πηγαίνει κατ’ ευθείαν στο βυθό. Και από εκεί σύρεται με δύο βάρκες μια δεξιά και άλλη αριστερά, σιγά-σιγά προς την επιφάνεια φέρνοντας μαζί του, όχι μόνον τα μεγάλα ψάρια που θα βρεθούν στο δρόμο του, αλλά και τα αποσπώμενα από την ορμή του τραβήγματος φυτά της θαλάσσης, μέσα στα οποία κατά μυριάδας βρίσκονται οι γόνοι των ψαριών. Τα καταστρεπτικά έτσι αποτελέσματά της για την παραγωγή ιχθύων στα παράλια, όπου εγίνετο ψάρεμα με ανεμότρατες, κατεφάνησαν πολύ γρήγορα και εθεσπίσθησαν κατ΄ αυτών διάφορα μέτρα, μεταξύ των οποίων και η απαγόρευσις αλιείας εντός κόλπων και λιμένων. Ψάρεμα με ανεμότρατες επιτρέπεται μόνον σε ανοικτό πέλαγος».
Παρακάτω καταγγέλλεται η ελλιπής (έως ανύπαρκτη) αστυνόμευση της περιοχής, λόγω έλλειψης καταδιωκτικού σκάφους που επιτρέπει στις ανεμότρατες να παρανομούν ψαρεύοντας μέσα στον Παγασητικό, όπου ναι μεν αποκομίζουν καλές ψαριές, αλλά ταυτόχρονα αφανίζουν το γόνο των ιχθύων με αποτέλεσμα να επακολουθήσει μείωση των αλιευμάτων στην περιοχή, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά για όλους, παρά τα βραχυπρόθεσμα δικά τους οφέλη:
«Η αλιεία όμως με το μέσον αυτό είναι τόσον προσοδοφόρος, ώστε να περιφρονούνται οι απαγορεύσεις και το δι΄ ανεμοτρατών ψάρεμα να οργιάζει σήμερα στον Παγασητικό κόλπο. Η δύναμις που διαθέτει το Λιμεναρχείον δεν είναι επαρκής, καταδιωκτικά βενζινόπλοια δεν υπάρχουν και της καταστάσεως αυτής επωφελούμενοι οι ιδιοκτήτες ανεμοτρατών ψαρεύουν ανενοχλήτως από την μίαν άκρην του κόλπου έως την άλλην. Και όταν τα εναντίον των μέτρα κάπως εντείνονται, τότε προσποιούνται ότι δήθεν καταφεύγουν στο ανοικτό πέλαγος δια να επιστρέψουν την νύκτα εντός του Παγασητικού και συνεχίσουν το έργον των. Η λαθραλιεία αυτή κάνει κατ’ αυτόν τον τρόπον τη δουλειά της από ετών και εις ορισμένα παράλια του Παγασητικού, όπου εντατικώς εργάζονται οι ανεμότρατες, η παραγωγή ιχθυών, λόγω της καταστροφής των γόνων και του αφανισμού των μικρών ψαριών, κατήλθεν πλέον εις το ελάχιστον, περιορίζεται δε σιγά – σιγά η παραγωγή και σε άλλα σημεία των παραλίων, όπου επίσης επεξετάθη η δράσις των ανεμοτρατών».
Στη συνέχεια του ρεπορτάζ καταγγέλλεται η μη αποτελεσματική επιβολή ποινών και προστίμων προς τις ανεμότρατες που συλλαμβάνονταν να αλιεύουν παράνομα, αφού τα κέρδη που προσπόριζαν από την δραστηριότητά τους αυτή υπολογίζονταν πολλαπλάσια. Με συνεχείς διαμαρτυρίες και υπομνήματα οι παράκτιοι αλιείς του Παγασητικού που δεν ήταν και λίγοι, ζητούσαν τόσο πληρέστερη καταδίωξη όσο και θέσπιση υψηλότερων χρηματικών ποινών, ώστε να αποθαρρύνονται οι επίδοξοι λαθραλιείς.
Η χρήση ταχύπλοων σκαφών που θα περιπολούν συνεχώς θα έδινε οριστική λύση στο πρόβλημα:
«Οι μικροί ψαράδες που φθάνουν στον Παγασητικό, όπως είπαμε, τους 800, είναι ανάστατοι από το όργιον αυτόν της παρανόμου αλιείας, η οποία αν συνεχισθεί θα αφανίσει καθώς λέγουν και όπως είναι ακριβές την παραγωγή ψαριών. Και προέβησαν δια της Ενώσεως Επαγγελματιών και Βιοτεχνικών Σωματείων εις επανειλημμένα διαβήματα προς τον κ. Λιμενάρχην. Τα μέτρα όμως που ελήφθησαν κατά των ανεμοτρατών δεν εδείχθησαν αποτελεσματικά. Το πρόστιμο 10.000 δραχμών και ενός μηνός απαγόρευσις-η ανώτατη ποινή-κανέναν δεν συνετίζει. Φθάνει μια καλή «ριξιά» ανεμότρατας, όπως λέγεται στη γλώσσα των ψαράδων, να αποδώσει 30 και 40 ακόμη χιλιάδες δραχμές. Και με την προσδοκία του κέρδους αυτού περιφρονούν τον κίνδυνο της αυτοφώρου – απίθανου άλλωστε – συλλήψεως και επιβολής προστίμου. Ζητούν, λοιπόν, τώρα οι ψαράδες να ληφθούν αποτελεσματικότερα μέτρα κατά των κουρσάρων αυτών του βυθού. Και εν εξ αυτών, μετά την ενίσχυση της δυνάμεως του λιμεναρχείου και δι΄ ενός καταδιωκτικού βενζινόπλοιου, είναι και η επέκταση των διατάξεων του νόμου που αφορούν την αλιείαν δια δυναμίτιδος και εις την αλιείαν δι’ ανεμοτρατών. Να επιβάλλεται δηλαδή πολύμηνος φυλάκιση εις τον δράστη, βαρύτατον πρόστιμον και κατάσχεσις. Μόνον έτσι θα λείψει, υποστηρίζουν οι ψαράδες, από τον Παγασητικό η πληγή αυτή των ανεμοτρατών που απειλεί να αφανίσει την παραγωγή ιχθύων στο μεγαλύτερο μέρος των παραλιών του. Με το απλούν πρόστιμον που ισχύει σήμερον, ούτε έγινε ούτε θα γίνει κανείς περιορισμός, αλλά μάλλον επέκταση θα σημειωθεί της λαθραλιείας, η οποία με την ελπίδα των μεγάλων κερδών συγκεντρώνει διαρκώς και περισσότερους θιασώτας» (Ταχυδρόμος 28/2/1936).
Ο χαρακτηρισμός για τις ανεμότρατες «κουρσάροι του βυθού» αλλά και η εκτίμηση ότι το πρόβλημα θεωρούνταν εξίσου σοβαρό όπως η αλιεία με δυναμίτη, καταδείχνουν τις διαστάσεις που είχε πάρει η υπόθεση και επιβάλλονταν άμεση αντιμετώπιση.
Επιστολή – απάντηση του λιμενάρχη
Η έξαρση του φαινομένου ήταν πράγματι υπαρκτή, όπως ακριβώς εκτίθεται στο προηγούμενο δημοσίευμα, το οποίο προκάλεσε και την άμεση απάντηση του λιμενάρχη Βόλου, την επομένη με επιστολή του στην εφ. Ταχυδρόμος όπου εκθέτει, με μια μάλλον απολογητική διάθεση, τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τις αρχές για την πάταξη του φαινομένου, όπως και της επιβολής των προβλεπόμενων ποινών με αυστηρότητα.
Κατόπιν επισημαίνει την απουσία -λόγω συντήρησης- του καταδιωκτικού βενζινόπλοιου που συντελεί στην έξαρση της παρανομίας, αλλά και το αίτημα στο αρμόδιο υπουργείο για άμεση αποστολή άλλου σκάφους και για την θέσπιση αυστηρότερων ποινών σε κάθε μορφή παράνομης αλιευτικής δραστηριότητας, ώστε να εκλείψουν τέτοιες συμπεριφορές:
«Επιστολαί προς τον Ταχυδρόμον. Και πάλιν οι ανεμότρατες.
Αξιότιμε κ. Διευθυντά.
Σχετικώς προς το σήμερον δημοσιευμένον εν τη εγκρίτω ημών εφημερίδι, άρθρον υπό τον τίτλον «Ενα ζήτημα εις τον Παγασητικόν. Η αλιεία με ανεμότρατες» έχω την τιμήν να σας πληροφορήσω ότι η Λιμενική Αρχή Βόλου εις εκάστην περίπτωσιν συλλήψεως ανεμοτρατών παρανόμως αλιευουσών εντός του Παγασητικού κόλπου, επιβάλλει μετ’ αυστηρότητος τας υπό του Νόμου προβλεπόμενας ποινάς. Δυστυχώς η απουσία εκ της περιφερείας, λόγω επισκευής του καταδιωκτικού πλοιαρίου της διώξεως λαθρεμπορίου, το οποίον είχεν εντολή να διώκη και συλλαμβάνη τους λαθραλιεύοντας εντός του Παγασητικού κόλπου, έχει συντελέσει επ΄ εσχάτων εις την αύξησιν της εν αυτώ λαθραλιείας. Παρά του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας εζητήσαμεν ήδη την αποστολήν καταδιωκτικού, ως και την δια νόμου καθιέρωσιν αυστηροτέρων ποινών κατά των παραβατών, αναλόγων προς τας επιβαλόμενας επί παρανόμου αλιείας δια δυναμίτιδος.
Βόλος 28/2/36. Μετά τιμής Γρ. Κωνσταντινίδης Λιμενάρχης Βόλου» (Ταχυδρόμος 29/2/1936).
Ηταν προφανές ότι η λιμενική αρχή έκανε ότι μπορούσε για να περιορίσει κάθε μορφή παράνομης αλιείας. Η έλλειψη όμως διαθέσιμων μέσων για τη δίωξη και πάταξη του φαινομένου δυσχέραιναν το έργο της και η λαθραλιεία συνεχίζονταν προκαλώντας διαμαρτυρίες, εντάσεις αλλά και ακραίες αντιδράσεις αυτοδικίας, όπως θα δούμε στο επόμενο δημοσίευμα.
Συνεχίζεται…
